بسیارى از مشرکان مکه تجارت پیشه بودند، و از این راه ثروت قابل ملاحظه اى به دست مى آوردند، و در ناز و نعمت به سر می بردند، و نیز یهودیان مدینه در تجارت مهارت داشتند و از سفرهاى تجارى خود غالبا با دست پر باز می گشتند، در حالى که مسلمانان در آن زمان به خاطر شرایط خاص زندگى و از جمله مساله مهاجرت از مکه به مدینه و محاصره اقتصادى از ناحیه دشمنان نیرومند، از نظر وضع مادى بسیار در زحمت بودند و به عسرت زندگى می کردند، مقایسه این دو حالت این سؤال را براى بعضى طرح کرده بود که چرا افراد بى ایمان این چنین در ناز و نعمتند، اما افراد با ایمان در رنج و عذاب و فقر و پریشانى زندگى می کنند؟ که با نزول آیات ۱۹۶ و ۱۹۷ به این سؤال پاسخ داده شد.
در آیات ۱۹۶ و ۱۹۷ سوره آل عمران می خوانیم:
«لاَ یَغُرَّنَّکَ تَقَلُّبُ الَّذِینَ کَفَرُواْ فِی الْبِلاَدِ.»
«مبادا جنب و جوش و رفت و آمد (با امکانات و سودجویانه و پیروزمندانه) کسانى که کفر ورزیده اند در شهرها تو را فریب دهد.» (آیه ۱۹۶)
«مَتَاعٌ قَلِیلٌ ثُمَّ مَأْوَاهُمْ جَهَنَّمُ وَبِئْسَ الْمِهَادُ.»
«(این) برخوردارى اندکى است (از دنیا)، سپس جایگاهشان جهنم است و آن بد آرامگاهى است.» (آیه ۱۹۷)
*****
سه نکته:
* فریب جولان ثروت کفار را نخورید
برخی از مسلمانان با دیدن ثروت ظاهری کافران و مشرکان خود را می باختند لذا آیات فوق برای تسلی خاطر دادن به آنها نازل شد. البته این شرایط امروز نیز وجود دارد و عده ای از مردم کشورمان نیز با دیدن شوکت یا قدرت ظاهری کشورهای استعمارگر دچار رعب و وحشت و از خودباختگی می شوند. این آیات به نوعی دلداری برای این افراد است که فریب جولان ظاهری و چند روزه کفار در دنیا را نخورید زیرا این خوشی ها چند صباحی بیشتر نیست ولی عقوبت سخت الهی در انتظار آنهاست!
** لذت زودگذر یا آسایش ابدی!؟
امیرمومنان علی (ع) می فرمایند: «ماخیر بخیر بعدها النّار؛ خیر و خوشى هایى که به دنبال آن آتش باشد، ارزشى ندارند.» آری، لذت هاى دنیا هم اندکند و هم خود دنیا فانی و زودگذر است، سختی های دنیا هم مانند لذایذش از بین رفتنی اند. در عوض آرامش وآسایش ابدى از آنِ مؤمنان است.
*** اعزام هیات های سیاسی دشمن شما را نفریبد
در تفسیر نور که نگارشش به چندین سال قبل مربوط می شود نکته ای ذیل آیه فوق نوشته شده است که شاید اگر امروز کسی این حرف را مطرح می کرد متهم به سیاسی کاری می شد! این حرف و هشدار برگرفته از آیات فوق گویی برای امروز ما و دولت مردان عزیزمان است. در تفسیر نور ذیل آیه ۱۹۶ سوره آل عمران نوشته شده است:
«اعزام هیأت هاى سیاسى، اقتصادى، نظامى، تشکیل جلسات و مصاحبه ها از سوى دشمن، شما را فریب ندهد.» «لایغرّنّک تقلّب الّذین کفروا.»