داروهای گیاهی بویژه در کشور ما، طرفداران زیادی دارد و شاهد مثال آن عطاری‌های متعددی است که در گوشه و کنار شهر به کسب و کار مشغولند.
اثر گیاهان دارویی در درمان بیماری‌ها بر کسی پوشیده نیست، اما این که گیاهان به دلیل ریشه داشتن در طبیعت، عاری از عوارض جانبی هستند و مصرف آنها هیچ مشکلی برای بدن ایجاد نمی‌کند، باور اشتباهی است که بر ذهن بسیاری از ما سایه افکنده است.
برخی گیاهان می‌توانند منبع خطرناکی از سموم باشند و به اعضای بدن آسیب برسانند. بیشتر داروها پس از مصرف باید در کبد تجزیه و متابولیت‌های حاصل از آن بسرعت دفع شوند. این متابولیت‌ها برای بدن ضرر دارند و باعث آسیب به کبد و از کارافتادن کلیه‌ها می‌شوند و به تبع آن در کارکرد اعضای دیگر بدن نیز اختلال ایجاد می‌کنند.
مصرف خودسرانه داروهای گیاهی و بدون نظارت پزشک، میتواند پیامدهای خطرناکی به همراه داشته باشد. بخش زیادی از عوارض جانبی این داروها به تداخلات دارویی حاصل از آنها برمی‌گردد. بعضی از این داروها با غذایی که فرد می‌خورد، تداخل دارد و ممکن است باعث تولید موادی شود که برای بدن مضر است یا جلوی بخشی از عملکرد بدن را بگیرد.
همان طور که اشاره شد، در کشورما مصرف داروهای گیاهی رایج است تا جایی که حتی عطاری‌ها بدون نظارت پزشک اقدام به تجویز داروهای گیاهی برای درمان بیماری‌ها می‌کنند و این موضوع در حال حاضر یکی از نگرانی‌های بزرگ پزشکان و داروسازان است. این در حالی است که در بسیاری از کشورهای جهان، فروش داروهای گیاهی، بدون عبور از سد آزمایش و بررسی لازم برای تائید دارو، ممنوع است.
مثالی از تداخل دارویی در گیاه جینسینگ به وضوح دیده میشود. این گیاه برای ایجاد مقاومت در مقابل استرس و ایجاد انرژی و حس سرزندگی در افراد استفاده میشود، اما در کنار این خواص مفید، اثربخشی داروی وارفارین را در افرادی کاهش می‌دهد که این دارو را مصرف می‌کنند. وارفارین دارویی است که از لخته‌شدن و انعقاد خون جلوگیری می‌کند، اما جینسینگ گیاهی است که دقیقا عکس این عمل را انجام می‌دهد و افزایش خطر ایجاد لخته در خون را به همراه دارد. طبیعی است که مصرف جینسینگ اثر وارفارین را کاهش می‌دهد. از طرفی جینسینگ فشار خون را افزایش می‌دهد که میتواند تهدید برای کسانی باشد که به فشار خون بالا مبتلا هستند.
گیاه دیگری که به عنوان دارو مورد استفاده قرار می‌گیرد، چای سبز است. چای سبز در درمان افسردگی و افزایش تمرکز کاربرد دارد. همچنین برای کاهش وزن از این گیاه استفاده می‌کنند. حتی برای درمان بسیاری از سرطان‌ها ازجمله سرطان معده و کبد مورد استفاده قرار می‌گیرد. در کنار همه این خواص مفید، مصرف طولانی مدت چای سبز عوارض زیادی به همراه دارد. عوارضی همچون مشکلات کبدی، ناراحتی شکمی، سردرد، مشکلات خواب، ضربان قلب نامنظم، سرگیجه و کاهش جذب آهن توسط بدن. این گیاه همچنین با داروهای شیمیایی بسیاری مثل آمفتامین، افدرین و بعضی آنتی‌بیوتیک‌ها تداخل دارد و مصرف همزمان گیاه با این داروها عملکردشان را مختل می‌کند.
مصرف ناآگاهانه داروهای گیاهی نه‌تنها باعث بهبود نمی‌شود، بلکه ممکن است باعث وخیم‌تر شدن وضع بیمار شود. لازم است قبل از اقدام به مصرف هر دارویی (گیاهی یا شیمیایی)، از پزشک خود یا داروساز مشورت بگیرید تا جلوی تداخلات دارویی احتمالی و عوارض ناخواسته گرفته شود.
منابع: webmd.com، drugs.com و theguardian.com
هانیه کریمی - دانشجوی دکتری داروسازی / جام جم