امروزه سرطان بعد از بیماری‌های قلبی ـ عروقی به عنوان مهمترین عامل مرگ‌ومیر در کشورهای دنیا مطرح است و در دهه‌های آینده اولین عامل مرگ‌ومیر به ویژه در کشورهای در حال توسعه خواهد بود.
سه عامل مهم و بینظیر برای پیشگیری از سرطان
، یک‌سوم از کل سرطان‌های دنیا با توجه به سه عامل حفظ وزن مطلوب، تغذیه صحیح و نکشیدن سیگار قابل پیشگیری است. ارتباط بروز سرطان با مصرف برخی مواد غذایی به عنوان عوامل پیشگیری کننده یا بازدارنده بیانگر نقش کلیدی تغذیه در ایجاد و یا پیشگیری از ایجاد سرطان هستند.
عوامل تغذیه‌ای که سبب پیشگیری از سرطان می‌شوند عبارتند از:
– آنتی اکسیدان‌ها: این مواد گروهی از ترکیبات در غذاها هستند که رادیکال‌های آزاد را در بدن از بین می‌برند یا مانع از شکل‌گیری آنها می‌شوند.
رادیکال‌های آزاد عامل ایجاد سرطان هستند. گروهی از ترکیبات در مواد غذایی هستند که می‌توانند رادیکال‌های آزاد که عامل ایجاد سرطان و بسیاری از بیماری‌های دیگر است را در بدن از بین برده یا مانع از شکل‌گیری آنها شوند. مهمترین آنتی‌اکسیدان‌های بدن، ویتامین‌های A، E و C، کاروتنوئیدها، سلنیوم، روی منیزیم و لیکوپن هستند.
– برخی منابع غذایی غنی از ویتامین: C مرکبات، فلفل سبز، توت فرنگی، گوجه فرنگی و بروکلی است.
– منابع غذایی غنی از ویتامین: E ذرت، مغزها، زیتون، سبزی‌های برگ‌دار و سبز، روغن‌های گیاهی و سبوس گندم است.
– منابع غذایی کاروتنوئیدها (که پیش ساز ویتامین A هستند): هویج، میوه‌های نارنجی رنگ، کدو حلوایی، طالبی، سبزی‌های سبز تیره، کلم پیچ، اسفناج، ذرت، تخم مرغ، مرکبات، گوجه فرنگی، گریپ فروت و هندوانه جزو این گروه هستند.
– منابع غذایی سلنیوم: مغزهایی مانند گردو، بادام، فندق، پسته و …، ماهی و سایر غذاهای دریایی، قلوه، جگر و مخمرها از این نوع مواد هستند.
– میوه‌ها و سبزی‌ها: احتمال بروز برخی از سرطان‌ها در افرادی که روزانه میوه و سبزی مصرف می‌کنند کمتر است. برای پیشگیری از سرطان و سایر بیماری‌های مزمن روزانه حداقل پنج واحد از میوه‌ها و سبزی‌های متنوع مصرف کنید.
– فیبرهای غذایی: میوه‌ها و سبزی‌ها حاوی فیبر هستند و افزایش مصرف فیبر با کاهش بروز بسیاری از سرطان‌ها ارتباط دارد.
– اسید فولیک: ارتباط بین مصرف منابع غذایی حاوی اسید فولیک مانند حبوبات، اسفناج و مرکبات، با کاهش انواع سرطان‌ها ثابت شده است.
– ویتامین D و کلسیم: افزایش مصرف ویتامین D و کلسیم با کاهش احتمال ابتلا به برخی سرطان‌ها ارتباط دارد.
حال برخی عوامل تغذیه‌ای که احتمال بروز سرطان را افزایش می‌دهند، عبارتند از:
– چربی‌ها: غذاهای پرچرب و مواد غذایی سرخ شده، ابتلا به انواع سرطان را افزایش می‌دهد. اسیدهای چرب ترانس و اشباع که در کیک، کلوچه، کراکر، غذاهای حیوانی، مارگارین، روغن سرخ شده، چیپس و …وجود دارند، خطرناک‌ترین چربی‌ها هستند.
بنابراین سعی کنید چربی مورد نیاز خود را از مواد غذایی مانند بادام زمینی، ماهی، غذاهای دریایی، روغن کانولا، روغن‌های گیاهی مایع مانند روغن کنجد، مغزها و روغن زیتون تامین کنید.
– نمک: زیاده‌روی در مصرف نمک با افزایش احتمال بروز بعضی سرطان‌ها همراه است.
– مود غذایی آلوده به آفلاتوکسین: مصرف غلات، حبوبات و مغزهای آلوده به آفلاتوکسین یعنی سموم تولید شده از کپک در این مواد غذایی، موجب بروز سرطان میشود.
– گوشت: زیاده‌روی در مصرف گوشت قرمز و گوشت‌های فراوری‌شده با افزایش احتمال بروز سرطان ارتباط دارد.
– روش‌های نامناسب تهیه و طبخ مواد غذایی مانند پخت گوشت در حرارت بالا، فرآوری گوشت، دودی کردن، نمک سود کردن، اضافه کردن موادشیمیایی و نگهدارنده به گوشت که در تولید سوسیس، کالباس و هات داگ دیده میشود و کنسرو کردن خطرناک‌تر، سبب تولید ترکیبات سرطان‌زا میشود.
و اما توصیه‌هایی برای پیشگیری از سرطان
برای پیشگیری از بروز سرطان غذاها را به شکل سالم تهیه، نگهداری و مصرف کنید، غذاهای فاسد شدنی را در یخچال نگهداری کنید، غذای نیم‌سوخته و سوخته مانند کباب و جوجه کباب سوخته، نان سوخته، ته دیگ سوخته، پیاز داغ سوخته، سیب زمینی سرخ کرده سوخته و …را مصرف نکنید، از مصرف غذای پخته شده که مدت زیاد مانده باشد خودداری کنید،
برای حفظ خواص ویتامین‌های موجود در میوه‌ها و سبزی‌ها، آن را در یخچال نگهداری کنید، انواع گوشت را به طور کامل بپزید و روش‌های صحیح پخت مانند بخارپز، آب‌پز و پختن ملایم را جایگزین سرخ کردن عمیق، سوزاندن و پخت طولانی مدت کنید.
بنابر اعلام دفتر بهبود تغذیه وزارت بهداشت، همچنین سعی کنید که غذاهای کم چرب، کم شیرین و کم نمک میل کرده، از انواع لبنیات کم چرب و کم نمک استفاده کنید، مصرف غذاهای چرب به ویژه با منشا حیوانی را محدود کنید و از انواع غذاهای گیاهی در برنامه غذایی روزانه خود استفاده کنید.