اظهارات دکتر کورش وحید شاهی، فوق‌تخصص قلب کودکان و دانشیار دانشگاه علوم پزشکی تهران نشان می‌دهد برخلاف نگرش قدیمی که بروز بیماری‌های قلبی و عروقی را در بزرگسالی می‌دانستند، یافته‌های جدید ریشه این مشکلات را به دوران نوجوانی و کودکی مربوط می‌دانند.
وی با بیان این که تا امروز توصیه‌های مراقبتی بر اصلاح سبک زندگی تأکید داشت، به جام‌جم می‌گوید: ریشه تصلب شرایین قلب بزرگسالان به دوران کودکی بر‌می‌گردد، به همین دلیل تاکید می‌کنیم مراقبت‌ها به منظور پیشگیری از عوارض عروقی، قلبی و مغزی از سنین نوجوانی و کودکی آغاز شود.
تغذیه؛ موثر بر سلامت قلب
متاسفانه پدیده چاقی کودکان، دنیا را تهدید می‌کند، به همین دلیل بچه‌های امروزی بسیار زودتر از بزرگسالان وارد دنیای رژیم‌های کاهش وزن شوند.
تقریبا اغلب بزرگسالان از خوردن چیپس، پفک و سایر تنقلات لذت می‌برند. در چنین شرایطی چگونه می‌توان انتظار داشت کودکی تقاضای خوردن این تنقلات را نداشته باشد؟ آن‌قدر درباره مضرات مصرف این خوراکی‌ها شنیده‌ایم که دیگر گوش شنوایی درباره آنها وجود ندارد. با وجود این خواهش ما از والدین آن است که به خاطر سلامت قلب کودکتان به توصیه‌های متخصصان در این رابطه توجه داشته باشید.
به گفته دکتر محمدرضا وفا، متخصص تغذیه، امکان حذف این خوراکی‌ها وجود ندارد، اما می‌توان مصرف آنها را مدیریت کرد و با فاصله‌های زمانی قابل توجه چیپس و پفک خورد.
دکتر وحید شاهی مراقبت از شیوه تغذیه امروز کودکان را در سلامت فردای آنها بسیار کلیدی می‌داند و تأکید می‌کند: فست‌فودها، مصرف نمک و افزودنی‌ها، چربی‌ها را افزایش داده‌اند والبته کم‌تحرکی ناشی از آپارتمان‌نشینی و تغییر شکل بازی‌های کودکانه از فعالیت‌های هیجانی پرتحرک به بازی‌های رایانه‌ای و یکجانشینی، نه تنها سلامت قلب کودکان و نوجوانان را به صورت جدی تهدید می‌کند، بلکه باعث ابتلای زودهنگام آنها به بیماری‌های فشار خون و چاقی نیز میشود.
تشویق کودکان به ورزش همگانی
چند سالی است شهرداری تهران تجهیزات ورزشی در پارک‌ها را با رنگ‌های جالب توجه نصب کرده است تا شهرنشینان را نسبت به تحرک و فعالیت‌های بدنی تشویق کند. در عین حال تعداد وسایل بازی در پارک‌ها را نیز افزایش داده است. اما بالا بودن آمار مبتلایان به بیماری‌های قلبی و عروقی نشان می‌دهد میزان استفاده از این وسایل همچنان قابل قبول نیست.
دانشیار دانشگاه علوم پزشکی تهران با تأکید بر ضرورت تشویق مردم برای انجام ورزش همگانی می‌گوید: زمینه‌سازی برای انجام این ورزش‌ها به صورت مستمر و منظم باعث هم افزایی حضور اقشار مختلف بویژه کودکان و نوجوانان میشود.
دکتر وحیدشاهی خاطرنشان می‌کند: مصرف سیگار، تنش‌های عصبی و استرس والدین بر سلامت قلب کودک تاثیر می‌گذارد.
نشانه‌های قلب بیمار
معمولا یک تا 2 درصد نوزادان با قلب بیمار به دنیا می‌آیند که بدون شک مراقبت‌های دقیق و مراجعات منظم به پزشک در کنترل مشکلات قلبی موثر است. اما با توجه به این که اغلب بیماری‌های قلبی مادرزادی نیست، از دکتر وحید شاهی درباره زمان بررسی‌های دوره‌ای قلب کودکان پرسیدیم.
وی با بیان این که از نظر علمی چیزی به نام چکاپ قلب برای بچه نداریم، می‌گوید: والدین در صورت مشاهده علائمی همچون خستگی زودرس، تپش قلب، غش‌کردن، گیج رفتن سر، دردسینه و... حتما قلب کودک را تحت معاینه پزشک قرار دهند.
این فوق‌تخصص قلب کودکان تأکید می‌کند: در صورت وجود بیماری مادرزادی قلبی میان بستگان درجه یک و دوی کودک، سابقه مرگ ناگهانی و توجیه نشده در سنین زیر 50 سال، سکته قلبی یا مغزی زیر این سن، به واسطه پرریسک بودن خانواده، کودک بدون علامت بیماری هم باید تحت بررسی قرار گیرد و این بررسی بهتر است در دوره شیرخوارگی تا سنین چهار پنج سالگی انجام شود و در دوران نوجوانی طبق زمان‌های توصیه شده توسط پزشک متخصص قلب اطفال نیز تحت بررسی منظم قرار بگیرند.
تاثیر بیماری‌های مادر بر قلب کودک
راهکارهای مراقبت از سلامت قلب کودک در دوران بارداری پرسشی بود که دکتر آمنه لاهوتی، فوق تخصص زنان و نازایی درباره آن به جام‌جم می‌گوید: اگرچه تشخیص انواع ناهنجاری‌های قلبی در دوران جنینی منجر به مداخله درمانی در این دوران نمی‌شود؛ ولی می‌توان با متخصص اطفال برای ویزیت نوزاد در اتاق زایمان مشاوره کرد. در صورتی که مشکل حاد نباشد، نوزاد در اولین فرصت پس از تولد باید توسط متخصص قلب اطفال ویزیت شود.
وی ادامه می‌دهد: بعضی از این بیماری‌ها همانند تجمع مایع در قسمت‌های مختلف بدن در همان دوران جنینی علامت دار می‌شوند که در سونوگرافی قابل تشخیص است.اما ممکن است برخی نیز هیچ علامتی نداشته باشند. به همین دلیل همه نوزادان در بدو تولد باید توسط متخصص اطفال ویزیت و معاینه می‌شوند.
دکتر لاهوتی تأکید می‌کند: علاوه بر مشکلات ژنتیک، گاهی عواملی غیرژنتیک همچون بیماری‌های مادر بر سلامت قلب کودک تاثیر دارد. مثلا فرزند مادر مبتلا‌به دیابت، بیماری لوپوس، مصرف داروهایی مانند ضدتشنج، لیتیوم و وارفارین، ابتلا به بیماری‌های عفونی مانند سرخجه، اوریون یا سرخک می‌توانند سلامت قلب جنین را دچار ریسک کند .
معنای صدای اضافه قلب کودک
مشاهده نگرانی مادری که به کودکش گفته بودند به خاطر صدای اضافه قلب، کودکش باید تحت اکو قرار گیرد، عامل جست‌وجوی پاسخ معنای این تشخیص از دکتر وحیدشاهی ، فوق‌تخصص قلب کودکان شد. به گفته وی، صدای اضافه یک اصطلاح در معاینه است که لزوما به معنای بیمار بودن کودک نیست. فقط نشانه‌ای است که می‌گوید در صورت وجود داشتن، سلامت قلب کودک باید بررسی شود که در بسیاری از مواقع پاسخ آن گویای سلامت قلب است. بنابراین وجود صدای اضافه در قلب نشانه بیماری نیست.
سهیلا فلاحی - دانش و سلامت