سیده زهرا حسینی، کارشناس ارشد علوم بهداشتی در تغذیه در این خصوص به جام‌جم می‌گوید: سندرم روده تحریک‌پذیر، بیماری اختلال عملکرد روده است که با علائم عود‌کننده‌ای مانند دردهای شکمی و تغییر حرکات روده مشخص میشود. این بیماری به این دلیل اختلال عملکردی عنوان میشود چون آزمایش‌ها هیچ گونه ناهنجاری تشخیصی را نشان نمی‌دهند و تشخیص بیماری کاملا به علائم آن بستگی دارد. علائم سندرم روده تحریک‌پذیر شامل ایجاد گاز، نفخ، درد شکمی یا اسهال و یبوست است که با پریشانی روانی ارتباط زیادی دارد.
وقتی روده تحریک‌پذیر میشود
حسینی در پاسخ به این سوال می‌گوید: علت بروز این بیماری هنوز به طور کامل شناخته نشده است، اما عواملی که به نظر می‌رسد در ایجاد و تشدید این بیماری نقش داشته باشند شامل تحرک غیرطبیعی دستگاه گوارش، تغییرات فلور روده، التهاب، ژنتیک و فشارهای روانی ناشی از اضطراب، افسردگی، بی‌خوابی و عوامل تغذیه‌ای است. او تصریح می‌کند افسردگی و اضطراب در اغلب بیماران مبتلا به سندرم روده تحریک‌پذیر مشاهده شده است، ولی معلوم نیست استرس آغازگر IBS است یا نه، اما مشخص است میتواند سبب تشدید علائم IBS شود.
به گفته حسینی این بیماری از شایع‌ترین اختلالات تشخیص داده شده توسط متخصصان گوارش است و بیماران مبتلا به این بیماری اغلب برای حضور در محیط کار یا تحصیل با مشکل مواجه می‌شوند و ممکن است علائم آن سبب کاهش کیفیت زندگی مبتلایان شود.
تشخیص بیماری IBS
دکتر صابر عربیان، داروساز درخصوص چگونگی تشخیص سندرم روده تحریک‌پذیر به جام‌جم می‌گوید: این بیماری به سه حالت اسهال، یبوست یا درد تظاهر می‌کند و در صورتی که هر کدام از این علائم بیش از سه ماه تکرار شود یا درد شکم حداقل سه روز در ماه اتفاق بیفتد که با دفع مدفوع از میزان درد کاسته شود یا در قوام و دفعات مدفوع تغییرات محسوس و آزاردهنده‌ای ایجاد شود نشان‌دهنده ابتلای فرد به بیماری سندرم روده تحریک‌پذیر است.
دکتر عربیان ضمن اشاره به این که این اختلال در زنان سه برابر بیشتر از مردان دیده شده است، می‌گوید برای تشخیص این بیماری آزمایش خاصی وجود ندارد و پزشک باید با دقت به علائم و مدت زمان و حالت روانی بیمار، IBS را تشخیص دهد.
راه درمان چیست؟
آیا درمان دارویی برای التیام علائم آزاردهنده سندرم روده تحریک‌پذیر وجود دارد؟ دکتر عربیان در پاسخ به این پرسش بیان می‌کند: اگر علامت اصلی این بیماری یبوست باشد، فرد باید از رژیم غذایی پرفیبر پیروی و با تشخیص پزشک مربوط از داروی پسیلیوم ـ که یکی از ترکیبات موثر آن اسفرزه است ـ همراه مایعات زیاد استفاده کند و اگر این دارو موثر واقع نشد داروهای دیگری در قالب قرص و شربت وجود دارد که با حداقل دوز در مدت زمان چهار تا شش هفته برای التیام بیماری تجویز میشود.
این دکتر داروساز ادامه می‌دهد: اما اگر بیماری با اسهال تظاهر کند شیوه درمانی، اجتناب از مصرف خوراکی‌هایی است که منجر به تحریک روده و اسهال میشود. الکل، کافئین، داروها و مواد غذایی که با سوربیتول، مانیتول، فروکتوز و قندهای مصنوعی شیرین شده باشد و لبنیات به واسطه داشتن قند شیر یا لاکتوز در افرادی که عدم تحمل لاکتوز دارند نباید استفاده شود. در صورتی که بیمار با رعایت موارد گفته شده بهبود نیافت باید با تجویز پزشک از برخی داروهای ضداسهال یا داروهایی که جنبه درمان‌کنندگی و پیشگیری دارند، استفاده کند.
اما اگر دردها و انقباضات شکمی، تظاهر اصلی سندرم روده تحریک‌پذیر باشد بیمار با تجویز پزشک باید از داروهای شل‌کننده عضلانی (آنتی اسپاسم) همچون هیوسین و داروهای جدیدتری که برای کنترل بهتر درد تولید شده‌اند البته نه به صورت مداوم استفاده کند و معمولا در دردهای شدید شکمی این نوع داروها همراه داروهای ضدافسردگی سه حلقه‌ای برای کاهش همزمان فشارهای روانی تجویز میشود.
به گفته دکتر عربیان، احتمال تشدید دردهای شکمی ناشی از سندرم روده تحریک‌پذیر در دوران قاعدگی به دلیل افت و خیز برخی هورمون‌های جنسی و تحریک روده‌ها در برخی افراد وجود دارد که منجر به افزایش دردهای عادت ماهانه میشود.
این دکتر داروساز در پاسخ به این پرسش که آیا روغن نعناع در رفع دردهای شکمی ناشی از IBS موثر است، می‌گوید: این روغن گیاهی است و اغلب به شکل کپسول تولید میشود و چون نعناع خاصیت آنتی اسپاسم (ضدگرفتگی عضلانی) دارد میتواند تا حدود زیادی تاثیر گذار و درمان‌کننده باشد.
به گفته دکتر عربیان، این اختلال یک بیماری خوش خیم است که معمولا خود به خود بهبود می‌یابد و در صورت بروز علائم دردناک و آزاردهنده ظرف مدت سه ماه درمان دارویی میشود و مهمترین عامل برای کنترل و پیشگیری از بروز آن حفظ آرامش و دوری از اضطراب و استرس است.
اصلاح برنامه غذایی کمک‌کننده است
بیماران مبتلا به سندرم روده تحریک‌پذیر باید یک برنامه غذایی متعادل همراه با برخی محدودیت‌ها داشته باشند که این محدودیت‌ها به علائم بیمار بستگی دارد. سیده زهرا حسینی ضمن اشاره به این موضوع می‌گوید: درخصوص افرادی که دچار اسهال می‌شوند باید مصرف سبزیجات خام بخصوص پیاز، کلم، لوبیا، ذرت و مواد غذایی نفاخ و غذاهای تند و شیرین محدود شود و بهتر است غذا را در حجم کم، اما در دفعات زیاد استفاده کنند و در زمان خوردن غذا از هر گونه عجله و استرس بپرهیزند و برای مصرف غذا، زمان کافی اختصاص دهند و آن را بخوبی بجوند.
در بیماران با علامت یبوست باید افزایش فیبر به صورت تدریجی صورت گیرد تا فرد با مشکلات گوارشی کمتری روبه رو شود و به دلیل تغییرات فلور طبیعی روده در این بیماری استفاده از محصولات پروبیوتیکی و پره بیوتیکی مانند ماست پروبیوتیک توصیه میشود.
علاوه بر این لازم است بیمار مواد غذایی‌ای که ممکن است علائم بیماری‌اش را تشدید کند، شناسایی و آنها را محدود یا حذف کند . همچنین مدیریت استرس، خواب کافی و پرهیز از مصرف سیگار میتواند در بهبود علائم، نقش بسزایی داشته باشد.
فاخره بهبهانی