در این مساله که به دلیل افزایش جمعیت و نیز پیشرفت صنعت کشاورزی و دامپروری ارائه راهکاری برای افزایش دوره مصرف مواد غذایی گریزناپذیر بوده است، شکی وجود ندارد. در واقع مواد و ترکیبات نگهدارنده و افزودنی که شامل رنگ‌های خوراکی و طعم‌دهنده‌های شیمیایی میشود با همین هدف یعنی افزایش زمان نگهداری، بالا بردن ارزش و بهتر شدن طعم به مواد غذایی افزوده شده‌اند.
اما این مزیت‌ها فقط یک روی مصرف افزودنی‌های غذایی است و روی دیگر آن سلامت افراد را به‌ویژه با مصرف زیاد و طولانی مدت نشانه گرفته است.
دکتر محمد هاشمی، رئیس انجمن پیشگیری و درمان چاقی با اشاره به این که در مقیاس صنعتی، تنوع این افزودنی‌ها بسیار زیاد است و متجاوز از سه هزار نوع افزودنی مجاز در فهرست سازمان غذا و داروی آمریکا قرار دارد به تحلیل مزایا و معایب استفاده از افزودنی‌های غذایی می‌پردازد و می‌گوید: افزودنی‌های غذایی، مزایایی برای مصرف‌کنندگان دارند؛ ازجمله این که موجب ایمنی بیشتر مواد غذایی می‌شوند، قدرت انتخاب مصرف‌کننده را بالا می‌برند و باعث تولید مواد غذایی با قیمت کمتر نیز می‌شوند.
این متخصص بهداشت عمومی و سلامت جامعه در گفت‌وگو با جام‌جم می‌افزاید: اما این مواد، ضررهای مستقیم و غیرمستقیمی هم برای مصرف‌کنندگان خود در پی دارند. تولید مواد غذایی متنوع با کیفیت غذایی پایین، بزرگترین زیان غیرمستقیم این افزودنی‌هاست که باعث ورود آنها به جیره غذایی روزانه افراد میشود و اضافه وزن و نیز سوءتغذیه را برای آنان به دنبال دارد.
افزودنی‌های خوراکی تیغ دو لبه
گرچه متخصصان تولید و ایمنی مواد غذایی تاکید میکنند مواد غذایی را به صورت تازه مصرف کنیم، ولی واقعیت آن است که حفظ چنین روندی در سبک تغذیه با تمام مزایایش همیشه ممکن نیست.
به همین دلیل در بسیاری از کشورهای پیشرفته از لحاظ علمی و صنعت مواد غذایی تحت شرایط ونظارت سازمان‌های کنترلی (سازمان غذا و داروی هر کشور)، مصرف مواد غذایی حاوی افزودنی‌های استاندارد مجاز شناخته شده است.
اما نکته مهم این است استفاده زیاد از افزودنی‌های خوراکی، اثرات کوتاه‌مدت و بلندمدت زیادی بر سلامت انسان به جا می‌گذارد که به گفته این متخصص، در کوتاه‌مدت به بروز واکنش‌های حساسیتی، مشکلات گوارشی و مسائل متابولیکی برای برخی گروه‌های خاص منجر میشود که البته با قطع مصرف بهبود می‌یابند.
دکتر هاشمی با تاکید بر این که عوارض درازمدت مصرف این مواد بسیار خطرناک‌تر است، می‌افزاید: گرچه افزودنی‌های مجاز پس از سیر مراحل طولانی بررسی علمی و سم‌شناسی در آزمایشگاه و مدل‌های حیوانی، جواز حضور در صنایع غذایی را می‌گیرند، اما همین مواد نیز در درازمدت به سبب اثر تجمعی که دارند، می‌توانند به بروز بیماری‌های ماندگار و حتی خطرناک منجر شوند. به بیان دیگر، مصرف انواع غیرمجاز افزودنی‌ها یا مصرف بیش از اندازه افزودنی‌های مجاز نیز از مشکلاتی است که در حوزه صنایع غذایی و مواد فرآوری شده وجود دارد.
عوارضی که نباید نادیده بگیرید
برخی اثرات کوتاه‌مدت مواد شیمیایی افزودنی بر بدن شامل سردرد، افزایش وزن، آلرژی، بیش‌فعالی به‌خصوص در کودکان و کاهش سطح انرژی، تمرکز و سطح ایمنی بدن میشود. اثرات طولانی مدت این افزودنی‌ها بر بدن نیز ممکن است به بروز سرطان و بیماری‌های قلبی ـ عروقی منجر شود.
دبیر انجمن پیشگیری از چاقی نیز در این باره می‌گوید: انواع بدخیمی‌ها، آسیب‌های جدی گوارشی، عوارض در سلسله اعصاب مرکزی مانند مولتیپل اسکلروز یا آلزایمر و افزایش فشارخون از خطرناک‌ترین زیان‌هایی است که به دنبال مصرف درازمدت و مستمر خوراکی‌های حاوی افزودنی در فرد ایجاد میشود.
وی تاکید می‌کند: از مصرف غذاهای آماده پرهیز کنید و در صورت استفاده نیز فقط سراغ برندهای معتبر و مواد تحت نظارت و دارای مجوزهای بهداشتی و استاندارد بروید.
افزودنی‌ها سلامت‌تان را به خطر می‌اندازند
ـ اسیدهای چرب ترانس ـ که در روغن‌های هیدروژنه موجود است ـ به افزایش بیماری‌های قلبی ـ عروقی و چاقی منجر میشود.
ـ رنگ‌های مصنوعی غیرمجاز غذایی با خطر بروز آلرژی، آسم و سرطانزایی همراه است.
ـ وجود بیش از اندازه نیترات در مواد غذایی عامل ایجاد سرطان است.
ـ سولفیت‌ها نیز خطر بروز و تشدید آلرژی و آسم را به همراه دارند.
ـ شیرین‌کننده‌های مصنوعی (آسپارتام ـ ساخارین) در تشدید آلرژی و سرطانزایی موثرند.
ـ مونوسدیم گلوتامات‌ها نیز آلرژی، سردرد، افسردگی و درد قفسه سینه می‌آورد.
ـ برخی طعم‌دهنده‌های مصنوعی نیز به تشدید آلرژی کمک می‌کند.
ـ نمک نیز افزایش فشار خون می‌آورد.
پونه شیرازی