زردی یکی از بیماری‌های شایع دوران نوزادی است به طوری که تقریبا 50 درصد نوزادان سالم و 80 درصد نوزادان نارس به درجاتی از زردی مبتلا می‌شوند. علت بروز این بیماری به بالا بودن میزان بیلی‌روبین خون برمی‌گردد. در واقع هموگلوبین موجود در گلبول‌های قرمز به رنگدانه زردرنگی به نام بیلی‌روبین تبدیل میشود و کبد این ماده را از طریق صفرا دفع می‌کند؛ در حالی که بالا بودن میزان بیلی‌روبین خون میتواند ژنتیکی یا به دلیل ابتلا به بیماری‌های کبدی باشد. در روزهای اول تولد نوزاد و با افزایش عدد بیلی‌روبین در نتیجه آزمایش، علاوه بر زرد شدن پوست اندامها، این زردی در چشمان نوزاد هم کاملا مشهود است.
دکتر صفورا رجبی، متخصص کودکان در گفت‌وگو با جام‌جم می‌گوید: ازجمله مهمترین نشانه‌های ابتلا به زردی، زرد شدن سفیدی چشم نوزاد است. البته تقریبا هیچ نوزادی با زردی به دنیا نمی‌آید، چون تا زمان تولد نوزاد جفت کار کبد را انجام می‌دهد و زردی را دفع می‌کند؛ بنابراین بیشتر بچه‌ها چند روز پس از تولد زردی را نشان می‌دهند و پس از سه تا پنج روز میزان زردی بیشتر میشود و در روز هفتم یا هشتم تولد، درجه زردی به بیشترین حد ممکن می‌رسد. در عین حال، مدفوع و ادرار بچههای مبتلا به زردی با بچههای دیگر فرقی ندارد و نمی‌توان بیماری را از روی ادرار یا مدفوع تشخیص داد و بهترین و مطمئن‌ترین راه، آزمایش خون و اندازه‌گیری میزان بیلی‌روبین است.
اصلاح یک باور نادرست
حد خطرناک بودن زردی بستگی به نارس بودن یا نبودن نوزاد هنگام تولد دارد. مثلا اگر نوزادی پس از 9 ماه با وزن سه تا 3.5 کیلوگرم متولد شود و میزان بیلی‌روبین خونش 12 باشد، این میزان بیلی‌روبین برای این نوزاد سالم، طبیعی است و مشکلی ایجاد نمی‌کند، چون بیلی‌روبین ایجاد شده از طریق کبد دفع میشود.
دکتر رجبی با بیان این مطالب می گوید:حالا اگر نوزادی نارس باشد و با وزن حدود دو کیلوگرم به دنیا بیاید و میزان بیلی‌روبین او 12 یا بیشتر باشد باید تحت درمان قرار بگیرد، زیرا این میزان برای او خطرناک است. پس برخلاف باور عموم، فقط عدد بیلی‌روبین در تشخیص زردی نوزاد مطرح نیست و باید به وزن و سن و وضعیت نوزاد هم توجه کرد. همچنین جنسیت نوزاد در ابتلا به زردی تاثیری ندارد.
آیا زردی خطرناک است؟
اگر میزان بیلی‌روبین نوزاد بین 17 تا 20 باشد، خطرناک است چون احتمال رسوب آن در مغز وجود دارد. شاید این پرسش برایتان پیش بیاید که رسوب بیلی‌روبین چه خطری در پی دارد؟ باید بدانید رسوب این ماده باعث عقب‌ماندگی ذهنی خواهد شد، به گفته این متخصص به همین دلیل نوزادانی که بیلی‌روبین بالایی دارند باید تحت نظر متخصص باشند و مدام بررسی شوند. البته احتمال این که زردی نوزاد بیشتر از 20 باشد بسیار کم است و فقط 4 تا 5 درصد نوزادان با این مشکل مواجه خواهند شد.
چرا بعضی از بچه‌ها دچار زردی می‌شوند؟
زردی فیزیولوژیک از روز دوم یا سوم تولد شروع میشود، اما پس از گذشت 10روز تا دو هفته به حد طبیعی برمی‌گردد. در واقع تغذیه نوزاد با شیر مادر سطح بیلی‌روبین را کاهش می‌دهد.
این متخصص کودکان اظهار می کند: البته گاهی اوقات زردی در هفته اول تولد نوزاد بروز می‌کند که علت آن کم بودن شیر مادر و تغذیه ناکافی نوزاد است. حتی زردی میتواند ناشی از ناسازگاریهای خون باشد. بد نیست بدانید اگر RH خون مادر منفی و RH خون نوزاد مثبت باشد، احتمال ایجاد زردی متوسط تا شدید وجود دارد؛ در حالی که اکنون با تزریق آمپول روگام از ایجاد این نوع زردی در حاملگی بعدی جلوگیری میشود. از طرفی معمولا مادرانی که گروه خونی O دارند، اگر نوزادشان گروه خونی A یا B داشته باشد، ممکن است دچار زردی شود. البته این یک قانون کلی نیست، اما در صورت بروز، زردی در اغلب موارد شدید است و نیاز به بستری در بیمارستان دارد. در این میان مادر دیابتی، ابتلا به فاویسم، کم‌کاری تیروئید، سابقه زردی در زایمان‌های قبلی و... عواملی هستند که خطر بروز زردی در نوزادان را افزایش می‌دهند.
و اما درمان
یکی از اصول درمان استفاده از لامپهای مخصوص به نام لامپ فتوتراپی است. تابیدن نور این لامپ‌ها به نوزاد باعث کاهش زردی میشود. البته در شرایطی که میزان بیلی‌روبین درحدی است که نیاز به تعویض خون باشد نمی‌توان از فتوتراپی استفاده کرد. در این میان بسیاری از مادربزرگ‌ها مصرف شیر خشت را در برطرف کردن زردی موثر می‌دانند. دکتر رجبی این موضوع را تائید می‌کند و می‌افزاید: استفاده از قطره خوراکی شیر خشت موجود در داروخانه‌ها همراه با نوردرمانی تا حد زیادی در درمان این بیماری موثر است.
مهتابی خوب یا بد؟
یکی از مهمترین پرسش‌های والدین از متخصصان کودک این است که برای درمان زردی نوزادشان می‌توانند او را در معرض نور مهتابی قرار دهند؟ باید گفت اشعه‌ای که از مهتابی ساطع میشود، بیلی‌روبین‌های رسوب کرده را شکسته و به قطعات ریز تبدیل می‌کند تا از طریق ادرار دفع شوند، اما این موضوع حتما باید به تجویز پزشک باشد، چون مهتابی قابل مقایسه با فتوتراپی نیست و انجام خودسرانه این کار و تاخیر در درمان میتواند سلامت نوزاد را به خطر بیندازد.
پریسا اصولی / جام‌جم