جام جم سرا: می‌گویم رضا بچه است و نمی‌فهمد؛ ولی مادرش چی، انگار نه انگار! هیچی به بچه‌ها نمی‌گفت، بی‌خیال نشسته بود و مشغول خوردن و حرف زدن بود و... .
صورتم از عصبانیت سرخ شده بود، کارد به من می‌زدی خونم در نمی‌آمد! پشت دستم را داغ کردم دیگر زهره و خانواده‌اش را دعوت نکنم.
گرچه ممکن است رفتارهای آزاردهنده کودک در یک مهمانی به مزاج والدینش خوش بیاید و هزاران فدایت شوم و قربانت بروم را به دنبال داشته باشد، اما بی‌گمان از نظر میزبان یا دیگر مهمان‌ها خوشایند نبوده و انگشت اتهام را به سوی والدین سهل انگار کودک نشانه می‌برد.
والدین این کودکان، گرچه ممکن است از بدرفتاری فرزندشان آزرده شوند، اما مشکل زمانی ایجاد میشود که آنان رفتار کودک را نادیده می‌گیرند و به او آموزش نمی‌دهند دیگران چه انتظاری از او دارند و چه نوع رفتاری را می‌پسندند.
نکات کلیدی زیر به والدین کمک می‌کند تا به فرزند خود نشان دهند در مهمانی چگونه رفتار کنند تا مزاحمتی برای میزبان به وجود نیاورند:
* سعی کنید رفتارهای مودبانه یک مهمان را به کودکتان آموزش دهید. این یادگیری نه‌تنها سرمایه‌ای باارزش برای آینده اوست، بلکه قدرت تربیت خوب شما را نیز نشان می‌دهد. زیرا کودک شما در همه حال حتی در غیاب شما، رفتاری شایسته در حضور دیگران خواهد داشت.
* پیش از آموزش آداب مهمانی رفتن، با همسرتان هماهنگ شوید و با یک روش مورد تائیدتان وارد عمل شوید. این گونه نباشد که هر یک از شما سازی کوک کنید و حرفی برای گفتن داشته باشید. چون کودک دچار تناقض میشود و حرف هیچ یک از شما را نمی‌خواند.
* مستقیما با فرزند خود صحبت کنید و انتظارات خود و رفتارهای مناسب را از لحظه ورود به مهمانی تا اتمام آن برای کودک توضیح دهید.
* لازم است آداب سلام و عرض ادب کردن و مهمان بودن را در خانه تمرین کنید.
* پیش از رفتن به مهمانی، حد وحدودی را برای کودک تعیین و قوانینی را نیز برای فرزندتان به طور واضح و روشن بیان کنید. مثلا، به او بگویید روی مبل‌ها بالا و پایین نپرد یا با کفش روی فرش‌ها قدم نزند.
* برای مقررات توافقی تان، تشویق و تنبیهی در نظر بگیرید. مثلا به او قول دهید اگر بالا و پایین نپرد یا داد و فریاد نکند، برای او غذای دلخواهش را تهیه خواهید کرد و در صورتی که زیر قولش بزند و نقض قوانین کند، اجازه نخواهید داد به مدت سه روز بازی رایانه‌ای داشته باشد.
* قاطع باشید و به هیچ‌وجه از قوانین قراردادی خود کوتاه نیایید. اگر کودک انعطاف‌پذیری شما را متوجه شود، حرف‌تان را گوش نخواهد داد و درباره خواسته‌اش و ادامه رفتار غلطش اصرار خواهد کرد. بهتر است در مقابل خواسته‌ها یا رفتارهای اشتباه کودک کوچک‌ترین اغماضی نداشته باشید و در برابر تکرار خواسته و سماجت او، صرفا به تکرار قانون بسنده کنید و به او بگویید: «اجازه نداری فلان کار را انجام دهی وگرنه باید عواقب آن را هم بپذیری!»
* صبر، استقامت و سرسختی در اجرای برنامه تربیتی، باعث میشود کودک به اهمیت موضوع و جدی بودن شما پی ببرد. به‌این صورت شما خواهید توانست منظورتان را به او تفهیم کنید و کودک نیز پس از مدتی به انتظارات شما احترام خواهد گذاشت و در صورت تخطی سهوی، با کوچک‌ترین اشاره شما به خودش می‌آید و منظور شما را می‌فهمد.
* به طور معمول کودکان پرجنب و جوش بوده و وسایل را پرت می‌کنند یا به هم می‌ریزند. این مساله در صورتی که کودک همبازی همسن و سالی داشته باشد شدت بیشتری به خود می‌گیرد. برای مواجهه نشدن با شیطنت‌های اجتناب‌ناپذیر کودک، گاهی پیامدهای مقررات توافقی‌تان را گوشزد کنید و به او یادآور شوید که در صورت ادامه، چه عواقبی در انتظار اوست.
* طبیعت شاد و کنجکاو کودکانه اجازه سکوت و نشستن مدام را از کودک سلب می‌کند. گاهی شیطنت او در منزل دیگران برای جلب توجه شماست! کودکتان به این طریق می‌خواهد به شما بفهماند که از یکنواختی مهمانی خسته شده است و نمی‌تواند وفادار به قولش بماند. برای مشغول کردن فرزندتان و انحراف فکر او از شیطنت‌های مدام، سعی کنید او را به خارج از محفل مهمانی ببرید یا با وسائل مورد علاقه‌اش که به همراه آورده‌اید (مثل اسباب‌بازی، کتاب، مداد رنگی و...) سرگرمش کنید.
* تربیت را مختص به خانه یا بیرون از خانه نکنید. همیشه در هر موقعیتی که هستید سعی کنید رفتار یکسانی داشته باشید. رفتارهای دوگانه شما در خانه یا بیرون از آن، باعث بلاتکلیفی و سردرگمی فرزندتان شده و درک او را از محدودیت‌هایتان زیر سوال برده و حد و مرزهای قراردادی‌تان را لغو خواهد کرد.
* هیچ‌وقت از تربیت‌تان دست برندارید. اما توجه داشته باشید که هر قدر هم از دست کودکتان دلخور و ناراحت و حتی خجالت‌زده شده باشید، هرگز او را در حضور دیگران تنبیه نکنید. تحمل داشته باشید و با چشم غره رفتن لحن بیانی که نشان از عصبانیت شماست، او را به آرامش دعوت کنید.
* هرگز نزد دیگران، بویژه در حضور کودک، از شیطنت‌های او صحبت نکنید. این کار موجب جری شدن کودک میشود و قبح کارهای ناپسند او را مقابل دیگران می‌ریزد. در این صورت است که کودک هیچ ابایی از انجام رفتارهای ناپسند نخواهد داشت و بی‌توجه به حرف شما، آنچه را که دوست دارد انجام خواهد داد.
* به کودک آموزش دهید در مقابل مهمانان دیگر به حرف شما گوش دهد و هنگامی که شما به تقاضاهای او پاسخ منفی می‌دهید، بیهوده اصرار نکند.
* به فرزندتان بیاموزید در مقابل تعارفات میزبان برای سرو غذا، شیرینی و میوه چگونه رفتار کند یا به چه صورت مطالبه‌ای از میزبان داشته باشد.
* به او کلمات مودبانه‌ای چون «لطفا»، «متشکرم»، «ممنونم» و... یاد دهید و به او گوشزد کنید برای احترام و تشکر از میزبان لازم است این عبارات را به کار گیرد.
* به او بگویید اگر قصد دارد به تقاضایی از میزبان پاسخ منفی دهد، بسیار مودبانه و با لبخندی بر لب، محبت او را جبران کند. مثلا در مقابل اصرار میزبان برای برداشتن شیرینی دیگر؛ بگویید: «بسیار متشکرم؛ دست شما درد نکند دیگر میل ندارم.»
* گاهی قوانین شما از جانب کودک عملی نمی‌شود و او از مقررات قراردادی‌تان سرپیچی می‌کند و رفتاری ناشایست را در حضور دیگران مرتکب میشود. در چنین مواردی بهتر است خونسردی خود را حفظ کرده و به جای آیه یاس خواندن یا این که دیگر نمی‌دانید چه کنید، تلاش کنید علت نافرمانی و شکست برنامه تربیتی‌تان را بیابید. بهتر است با همفکری همسر یا یک روان‌شناس کودک، مروری به واقعه داشته باشید تا راحت‌تر بتوانید در مدیریت خود بازنگری کنید.
نسرین صفری/ مشاور خانواده / چاردیواری (ضمیمه دوشنبه روزنامه جام جم)