جام جم سرا به نقل از خراسان: دگرگونی‌های فیزیولوژیکی، تغییرات هورمونی و به طور کلی فعل و انفعالاتی که حالات روحی نوجوان را کاملاً بر هم می‌ریزد و نمی‌گذارد دیگران او را به عنوان فردی قابل پیش بینی بشناسند، همه موجب میشود که او به نسبت دیگر افراد خانواده پریشان‌تر و آشفته‌تر باشد.
شناخت فکر، احساس و رفتار
شاید بهترین کمکی که بتوان به یک نوجوان که هر لحظه در حال کشف و بررسی خود، محیط و تجارب خویش است ارائه کرد این باشد که به او آموزش داد «فکر، احساس و رفتار» خود را بشناسد و بتواند آنها را مدیریت کند. نوجوانان غم، شادی، خشم و به طور کلی هیجانات را چندین برابر دیگران تجربه می‌کنند و این خاصیت سن آنهاست و نمی‌توان آنها را بابت این امر سرزنش کرد.
آنچه بیشتر والدین، آموزگاران و... سعی می‌کنند به نوجوان بیاموزند، نحوه مدیریت این هیجانات است که زمان رسیدن به پختگی را برای نوجوان کوتاه می‌سازد. به عنوان والدین یک نوجوان چه کاری از دست شما ساخته است؟
وقتی از آثار گفت‌و‌گو غافل هستیم
به نوجوانتان کمک کنید میان احساسات و هیجانات خود تفکیک قائل شود، به این شکل که وقتی را برای گفت‌و‌گو با او در نظر بگیرید. از او بخواهید طی اتفاقات روزمره بگوید که چند بار در روز خوشحال بوده است، چند بار ناراحت و.... این فن دو مزیت دارد:
الف) زمانی را به گفت‌و‌گوی مثبت با فرزندتان اختصاص داده‌اید که این امر به تقویت ارتباط موثر میان شما و نوجوانتان که احتمالاً به سختی می‌توانید او را در کنار خود بیابید و چند کلامی تبادل نظر داشته باشید کمک فراوان می‌کند.
ب) به او کمک می‌کنید به یک خودآگاهی و شناخت نسبت به خود دست یابد که به میزان زیادی او را در کنترل هیجاناتش یاری می‌دهد. زمانی که نوجوان شما صرف بیان احساساتش برای شما کرده است در واقع فرصتی به او داده‌اید تا میان احساس کردن و رفتار کردنش وقفه ایجاد کند. رفته رفته او می‌آموزد که هر احساسی نیازمند این نیست که حتماً به رفتار تبدیل شود. این امر کنترل و صبر را در او تقویت می‌کند.
فقط ابراز نگرانی کافی نیست
یکی از مهمترین پیامدهای نوجوانی بحث بلوغ جنسی در این دوره است که نحوه برخورد والدین با این موضوع به میزان بسیار زیادی تعیین کننده نوع رفتار و واکنش نوجوان با آن می‌باشد. اینکه نوجوان ما در برابر مدیریت نیازهای روحی، عاطفی و جنسی خود راه اشتباهی را انتخاب می‌کند بیش از هر چیز به رفتاری که خانواده به ویژه پدر و مادر او با این مسائل دارند، بستگی دارد.
ایده آل این است که نگذاریم نوجوانمان ارتباط با جنس مخالف را در چارچوب رابطه جنسی ببیند. او باید با پیامدهای روابط به ظاهر عاطفی با جنس مخالف آشنا شود. اینکه به عنوان والدین نوجوان بتوانید به جای منتقل کردن ترس‌ها و نگرانی‌هایتان به نوجوان، به او مهارت‌های رفتاری را بیاموزید، مستلزم این است که خود با مهارت‌های ده گانه زندگی -که پیش از این در صفحه خانواده و مشاوره درباره آنها صحبت کرده ایم- آشنایی لازم را داشته باشید.
در واقع فقط ابراز نگرانی در برابر رفتارهای اشتباه نوجوان کافی نیست و والدین باید بتوانند به ارائه راه حل بپردازند یا حداقل از این بینش برخوردار باشند که هنگام اشتباه نوجوان به جای سرزنش، تنبیه و... از کمک‌های تخصصی روان پزشکی و مشاوره برای او استفاده کنند.
الگو باشید
برای داشتن نوجوانی که فردا بتواند مسئولیت زندگی و انتخاب‌های خود را به عهده بگیرد لازم است امروز شما به عنوان والدین او تمام تلاش خود را برای تربیت فرزندی خودانگیخته، متعهد، سالم از نظر روحی، دارای عزت نفس بالا، دارای نظام اخلاقی و ارزشی مشخص، منعطف، صادق و وفادار به خرج دهید.
کافی است هر آنچه را که از او انتظار دارید «خود» هماهنگ با یکدیگر انجام دهید تا الگوی روشنی به دست فرزندتان دهید. الگویی عینی که راه درست رسیدن به هدف را برای نوجوان روشن می‌کند. اینکه تنها به فرزندمان بگوییم «چه نکند» کافی نیست، بلکه بیشتر از آن، اینکه بداند «به جای آن، چه باید بکند» راه گشا و کارساز است. کاری که در واقع در رفتار و گفتار شما به عنوان الگو دیده شده است.
در کنارش باش نه در مقابلش
به یاد داشته باشید، صرف بستن راه نوجوان یا تنبیه او، تنها او را در یافتن راه دیگری به سوی هدفش حریص‌تر می‌کند. نوجوانی، سن میل به متفاوت دیده شدن است.گاه این میل چنان تند است که به هر قیمتی باید برطرف شود.
این امر به ویژه زمانی قابل مشاهده است که همگان در رابطه با موضوعی نظر موافق می‌دهند و نوجوان شما نظر مخالف می‌دهد، حتی با وجود اینکه می‌داند نظرش صحیح نیست، اما او هر چیز را به قیمت متفاوت بودن می‌فروشد تا استقلال فردی خود را بیشتر اثبات کند. خیلی هم فرقی نمی‌کند با تنبیه روبه رو شود یا تشویق. بهترین راه هنگام روبه رو شدن با چنین موقعیت‌هایی گفت‌و‌گو با نوجوان و در صورت امکان مشورت گرفتن از او و شنیدن نظرات اوست که به عبارتی، همان قدم گذاشتن به دنیای نوجوان است.
درک کردن او توسط شما به طور قطع احساسی از امنیت را در نوجوان پدید خواهد آورد که او نیازی به اثبات خود به هر قیمتی ندارد، چرا که می‌داند صحبت‌هایش شنیده شده و مورد احترام قرار گرفته است، در یک کلام حالا می‌داند که او را به حساب آورده‌اند.
به یاد داشته باشید که اتاق‌های مشاوره، مراکز بزهکاری و کلینیک‌های ترک اعتیاد پر است از نوجوانانی که والدینی حمایت کننده در کنار خود نداشته‌اند. والدینی که آنها را ببینند و بشنوند. لذا شاید بتوان گفت بهترین راه پیشگیری از آسیب‌های نوجوانی برای نوجوانانمان این است که آنها را درک کنیم و قضاوت نکنیم. از طرفی در کنارشان و مراقبشان باشیم، تا اینکه صرفا آنها را پند دهیم و کنترل کنیم. (پریسا غفوریان - کار‌شناس ارشد روانشناسی بالینی)