جام جم سرا:گرچه شیوع آرتروز در کشورهای دیگر دنیا نیز بالاست، اما در کشور ما به دلیل شیوع چاقی، ورزش نکردن و شیوه‌های نادرست زندگی مانند چهارزانو نشستن روی زمین یا استفاده از توالت‌های ایرانی، بروز آرتروز با رشد فزاینده‌ای بویژه در خانم‌ها روبه‌روست.
دکتر غلامعلی عکاشه، جراح ارتوپدی و رئیس انجمن جراحان ارتوپدی ایران هشدار می‌دهد زنان کشورمان به علت کم‌تحرکی، ورزش نکردن و زایمان 20 درصد بیشتر از مردان دچار عارضه مفصلی در زانو می‌شوند.
این متخصص ارتوپدی در گفت‌و‌گو با جام‌جم با اشاره به اینکه بسیاری از زنان ایرانی تمایل به خانه‌نشینی و بچه‌داری دارند و کمتر ورزش می‌کنند و همچنین دچار چاقی‌های خواسته و ناخواسته، بویژه پس از بارداری می‌شوند، می‌افزاید: چنین عواملی در کنار شیوه‌های غلط نشستن، زانوها را در معرض آرتروز طبیعی قرار می‌دهد. منظور از آرتروز طبیعی آن است که شخص در سنین میانسالی و تحت تاثیر عوامل ذکر شده به مشکلات مفصل زانو مبتلا میشود، نه اینکه بر اثر تصادف، مشکلات ساختاری استخوانی یا عفونت استخوان به آرتروز مبتلا شده باشد.
آرتروز بیماری پیش‌رونده‌ای است که از خرابی غضروف‌ها ناشی میشود. درواقع وقتی غضروف‌ها که در دو سر استخوان‌های بلند و کوتاه قرار دارند و حرکت مفصل را روان می‌کنند تحلیل می‌روند، زمینه ابتلا به آرتروز فراهم میشود.
آرتروز در افراد مسن
اگر فردی دارای اندامی با شکل طبیعی باشد و در معرض ضربات ناشی از حادثه یا عفونت‌های استخوانی قرار نگرفته باشد، بروز آرتروز در وی ناشی از شیوه نادرست زندگی و طبیعی تلقی میشود.
دکتر عکاشه در این‌باره توضیح می‌دهد: اگر بروز آرتروز ناشی از حادثه نباشد، بی‌شک بر اثر افزایش سن ایجاد شده است. درواقع با گذشت زمان و افزایش سن، مفاصل خشک و غضروف‌ها در بدن دچار فرسودگی میشود و کارایی خود را از دست می‌دهد. چنین روندی با وجود عوامل خطری چون چاقی، نداشتن تحرک و حرکت‌های فیزیکی اشتباه بدن تشدید میشود. حال اگر با اصلاح و کاهش عوامل خطر آرتروز، اقدامی برای جلوگیری از پیشرفت بیماری صورت نگیرد، غضروف زانو کاملا از بین می‌رود و در چنین شرایطی است که بجز تعویض مفصل زانو، اقدام درمانی موثر دیگری نمی‌توان برای بیمار انجام داد.
درد، مهمترین نشانه آرتروز زانو
اگر شخصی میانسال هستید که زانوهایتان در وضعیتی که خوابیده یا نشسته‌اید درد نمی‌کند، ولی با اولین حرکت، درد شدیدی را در آنها حس می‌کنید باید از نظر ابتلا به آرتروز زانو مورد بررسی قرار بگیرید.
به گفته دکتر عکاشه، اولین علامت عارضه مفصلی زانو، درد بویژه در حال حرکت است. علائم دیگر آرتروز زانو هم شامل تغییر شکل اندام، محدودیت حرکت و گاهی بروز صداهای ناهنجاری از مفصل میشود.
اگر در مراحل اولیه تشخیص بیماری به حذف عوامل ایجاد‌کننده آرتروز از طریق کاهش وزن، انجام ورزش روزانه و اصلاح نحوه نشستن و راه رفتن اقدام شود، نه‌تنها درد ناشی از آرتروز کاهش می‌یابد، بلکه عوارض ثانویه بیماری نیز بروز نخواهد کرد و نیازی به عمل جراحی تعویض مفصل نیز نخواهد بود.
دارو در درمان آرتروز موثر نیست
دکتر عکاشه با تاکید بر این که نقش دارو در درمان آرتروز بسیار کم است، می‌گوید: توجه داشته باشید که داروهای تبلیغ شده در ماهواره نیز هیچ‌گونه تاثیری در درمان بیماری‌های مفصلی ندارد و به هیچ وجه از پایه علمی برخوردار نیست. حتی مکمل‌ها نیز در درمان بیماری‌های مفصلی تاثیری ندارد، اما در صورت نیاز برای بدن مضر نیست.
رئیس انجمن جراحان ارتوپدی ایران می‌افزاید: هیچ عاملی به اندازه اصلاح نحوه زندگی فرد یعنی ایجاد تغییر در نوع تغذیه، اصلاح شکل راه رفتن و نشستن، کاهش اضافه وزن و حرکات ورزشی در پیشگیری و درمان بیماری‌های مفصلی موثر نیست.
بر این اساس، باید با شنا کردن، کوهنوردی و پیاده‌روی برای حفظ سلامت، بویژه سلامت استخوان‌ها و مفاصل تلاش کرد، زیرا گاهی عوارض ناشی از بیماری‌های استخوانی و مفصلی به حدی زیاد میشود که حتی با درمان‌های جراحی نیز قابل رفع نخواهد بود.
جراحی؛ آخرین ایستگاه درمان آرتروز
گرچه آمار‌ها نشان می‌دهد 50 درصد زنان بالای 55 سال به دلیل مشکلات مفصلی زانو، داوطلب عمل جراحی تعویض مفصل هستند، باید دانست که این عمل جراحی در مراحل بسیار پیشرفته آرتروز و در زمانی که روش‌های کمک‌درمانی ازجمله کاهش عوامل خطر و فیزیوتراپی موثر نباشد، به بیمار توصیه میشود.
دکتر عکاشه با تاکید بر اینکه عمل تعویض مفصل بدون عارضه نیست، می‌گوید: بدترین عارضه تعویض مفصل، عارضه عفونت است که در هیچ جای دنیا با تمام امکانات و وسایل جلوگیری و داروهای ضدمیکروب نیز نتوانسته‌اند ضریب آن را به صفر برسانند.
همچنین جراحی تعویض مفصل زانو موجب ضعیف شدن ماهیچه چهارسر میشود. بنابراین برای اینکه این مفصل بعد از جراحی در شرایط قابل قبولی قرار گیرد، باید قبل و بعد از جراحی، حرکات ورزشی روی این مفصل انجام داد. به بیان دیگر، بیمار با رعایت اصولی چون کم کردن وزن و انجام ورزش‌های مخصوص مفصل تعویض شده به نتایج درمانی مطلوبی دست خواهد یافت.(پونه شیرازی /گروه سلامت)