جام جم سرا: با این حال مشکل اصلی در مورد بیمارانی که دچار اختلالات مفصل گیجگاهی ـ فکی می‌شوند، درد ناشی از گرفتگی عضلات صورت و فک، گوش، شانه و گردن است، بویژه آن که این دردها هنگام خمیازه کشیدن یا صحبت‌کردن بسیار آزار‌دهنده میشود و گاهی با بروز مشکلاتی در جویدن یا گاز زدن نیز همراه است.
به گفته دکتر غلامرضا اصفهانی زاده، متخصص پروتز‌های دندانی، عوامل متعددی در بروز اختلالات مفصل فکی ـ گیجگاهی موثر است که اصلی‌ترین آنها شامل ساییدگی، پارگی، التهاب و ورم مفاصل، ضربه، استرس، بعضی پلاک‌های دندانی و فشردن و ساییدن دندان‌ها روی یکدیگر یا دندان قروچه میشود. این عارضه در برخی افراد به صورت موقت و در برخی دیگر به شکل مزمن بروز می‌کند و درد ناشی از آن نیز ممکن است در افراد مختلف، کم یا شدید باشد.
مفصل فکی ـ گیجگاهی یک مفصل لولایی است که در هر طرف سر قرار دارد و فک پایین را به استخوان گیجگاه جمجمه متصل می‌کند. در واقع این مفصل، امکان حرکات لولایی و لغزشی فک و عمل جویدن، بلع و صحبت کردن بدون درد و موثر را فراهم می‌کند.
چرا دچار اختلالات مفصلی فک می‌شویم؟
بسیاری از دندانپزشکان معتقدند که ساییدن دندان‌ها روی هم در بروز اختلالات مفصلی فکی گیجگاهی بسیار موثر است.
دکتر اصفهانی‌زاده نیز در گفت‌وگو با جام‌جم در این باره می‌گوید: به نظر می‌رسد که بروز این نوع اختلالات، چند عاملی باشد. یعنی علت بروز التهاب یا آسیب مفصل فکی و درد یا گرفتگی عضلانی در آن ممکن است به علت غیرطبیعی بودن جفت‌شدن دندان‌ها، ساییدن و فشار دادن دندان‌ها روی هم، گاز گرفتن لب، استرس، اضطراب، یا مشکلات ساختاری در ناحیه مفصل فکی شخص باشد.
این دندانپزشک با تاکید بر این که در سالهای اخیر بسیاری از فرضیه‌های مطرح درباره پیدایش اختلالات مفصل فکی زیر سوال رفته‌است، می‌افزاید: بر این اساس نمی‌توان گفت که جفت‌شدن غیرطبیعی دندان‌ها حتما به بروز اختلالات مفصل فکی منجر میشود. همچنین به این معنا نیست که عادت‌های رفتاری مثل دندان قروچه کردن در همه افراد منجر به بروز این نوع اختلالات بشود. اما می‌توان به طور قطعی گفت که برخی افراد به طور ژنتیکی و به دلیل وجود اشکالات ساختاری در ناحیه فک یا به دلیل بروز تغییرات بافتی در این ناحیه دچار این نوع اختلالات می‌شوند. همچنین عوامل روانی نیز در بروز دردهای ناحیه فکی نقش موثری دارد.
وقتی جویدن غذا مشکل میشود
اما تشخیص اختلالات مفصل فکی چه نشانه‌هایی دارد؟ دکتر اصفهانی‌زاده در پاسخ به این سوال با تاکید بر بروز ناتوانی در جویدن غذا، بویژه غذاهای سفت می‌گوید: این نوع اختلالات معمولا با درد در ناحیه صورت، حساسیت و درد فکی، درد در داخل و اطراف گوش، سردرد و شنیدن صدایی شبیه به کلیک ، موقع باز کردن دهان یا جویدن غذا همراه است. همچنین در مواردی ممکن است اختلالات مفصل فکی به قفل شدن مفصل منجر شود.
گام اول، درمان‌های غیرتهاجمی
خوشبختانه در بیشتر بیماران، علائم و نشانه‌های اختلالات مفصل فکی، حتی بدون درمان خاصی با گذشت زمان بهبود می‌یابد. یعنی 50 درصد بیماران طی یک سال و 85 درصدشان به صورت کامل، طی سه سال بهبود می‌یابند.
دکتر اصفهانی‌زاده با نفی مداخله‌ها یا جراحی‌های دندانپزشکی برای درمان این نوع اختلالات می‌گوید: اقدامات دندانپزشکی که ساختار مفصل را تغییر می‌دهد، یکپارچگی فضای مفصلی را مورد تهاجم قرار می‌دهد یا فک را دستکاری می‌کند، ممکن است آسیب‌های بیشتری را برای بیمار به دنبال داشته باشد. بنابراین درمان‌های غیرتهاجمی در چنین مواردی پیشنهاد میشود که باید قبل از درمان‌های تهاجمی و دائم مانند درمان‌های ارتودنسی یا جراحی به کار گرفته شود.در واقع درمان‌های غیرتهاجمی، درد بیماران را تا حد زیادی کاهش می‌دهد.
بر این اساس می‌توان از روش‌های درمان فیزیکی، درمان‌های روان‌شناختی، روش‌های آسوده‌سازی (ریلکسیشن) و درمان‌های مکمل چون طب سوزنی برای درمان اختلالات مفصل فکی بهره گرفت، اما در صورتی که بیمار دچار نوع مزمن این نوع اختلالات باشد، جراحی فک به عنوان یک روش درمانی موثر توصیه میشود که سن مناسب برای انجام آن در دختران از سن ۱۰ تا ۱۲ سالگی و در پسران از سن ۱۲ تا ۱۴ سالگی است.
پونه شیرازی / گروه سلامت