رهایی از اضطراب‌های شغلی

جام جم سرا: بهتر بود توضیحات بیشتری از نوع شغل و شرایط کاری که در آن هستید ارائه می‌دادید تا به نتیجه بهتری در این خصوص می‌رسیدیم.

در قدم اول باید به شناسایی و بررسی این موضوع بپردازیم که این همه استرس از کجا ناشی می‌شود. عوامل زیادی می‌تواند در این مسئله دخیل باشد. ممکن است حجم کاری بالا، فشار زمانی زیاد برای انجام دادن کار‌ها، استرس وارده از سمت مدیر مربوط، استرس از سمت ارباب رجوع، نگرانی‌های اقتصادی و ترس از درست انجام ندادن کار‌ها از جمله این عوامل باشد. حال به هریک از موارد فوق می‌پردازیم. بسیاری از مشاغل به دلیل همین فشار و حجم کاری بالا با خود استرس زیادی به همراه می‌آورند تا حدی که استرس به جنبه‌های دیگر زندگی فرد نیز آسیب وارد می‌سازد و حتی گاهی عوارض جسمانی هم به بار می‌آورد.

بسیاری از ما این نکته را فراموش می‌کنیم که هدف ما از کار کردن و کسب درآمد، فراهم کردن آسایش بیشتر است نه ایجاد مشکلات بیشتر برای خودمان. پس نباید اجازه داد کار تمامی فضای انرژی روانی ما را به خود اختصاص دهد تا جایی که نتوانیم به دیگر بخش‌های زندگیمان بپردازیم. همه ما نقش‌های دیگری به جز شاغل بودن نیز داریم (نقش پدری، مادری، فرزندی، همسری و...) که فشار کاری زیاد می‌تواند آن‌ها را تحت تأثیر قرار دهد.

اگر قبول می‌کنیم که همزمان چند نقش مختلف را در زندگی خود عهده دار شویم پس باید مسئولیت همه آن‌ها را بپذیریم و برای هریک به اندازه اولویت در زندگی، وقت و انرژی بگذاریم. بنابراین به نظر می‌رسد برنامه ریزی بتواند نقش تعیین کننده‌ای در این امر داشته باشد. برای کارتان نیز برنامه ریزی داشته باشید.

مسلما شما در محل کارتان شرح وظایف مشخصی دارید که باید به آن‌ها بپردازید. همه آن‌ها را بر روی کاغذ بیاورید و اولویت بندی کنید. با این کار هم به فکرتان نظم می‌بخشید و به طور شفافی متوجه می‌شوید که دقیقا چه کارهایی باید انجام دهید، هم می‌توانید زمان بندی مناسبی برای آن‌ها داشته باشید. اگر احساس کردید آن قدر حجم کاریتان زیاداست که به تنهایی نمی‌توانید از عهده آن برآیید با مدیر خود صحبت کنید و برایش از اضطراب و فشار کاری بالای خود بگویید.

مسلما اگر شما نیروی ارزشمندی برای مجموعه کاریتان باشید آن‌ها به شکلی به شما کمک خواهند کرد. ممکن است نیروی جدیدی برای همکاری با شما بفرستند یا حداقل اینکه سطح انتظارات خود را مطابق با سطح توانمندی شما سازند.

ممکن است شما به شکلی افراطی خود را غرق در کار و تعهد کاری کرده باشید. هیچ فردی منکر ارزشمندی و لزوم مسئولیت پذیری در انجام کار نیست اما این مسئولیت پذیری نباید به شما و خانواده‌تان آسیب برساند. پس می‌توان در عین داشتن تعهد کاری، تعادل در امور را هم مد نظر داشت. ضمن اینکه حتما باید در کنار کار کردن به اموری مثل ورزش و تفریح نیز بپردازید تا به تجدید قوای جسمی و روحی شما کمک کند. (آسیه امیدوار - کار‌شناس ارشد روان شناسی/خراسان)

اضطراب‌های دانش‌آموزی

رقابت‌های بیش از حد و فشاری که روی دانش‌آموز وارد می‌شود باعث می‌شود در نهایت، فردی مضطرب و نگران باشد و کم‌کم به سمت از بین رفتن سلامت روان خود حرکت کند. انسان سالم انسانی است که توانمندی‌های خود را بشناسد و توانایی مقابله با استرس‌های روزمره را داشته باشد و به شکل مفید و موثری در جامعه مشارکت و فعالیت کند.

چنانچه هدف اصلی از ادامه تحصیل و درس خواندن در گروی کسب بهترین نمره و رتبه قرار بگیرد، دانش‌آموز دچار استرس‌های روزمره می‌شود و از سلامت روان فاصله می‌گیرد.

برای بررسی سلامت روان لازم است فرد این ویژگی‌ها را داشته باشد:

آرامش: آرامش اولین شرط روان سالم است و در سایه آن می‌توان به شکل متعادلی به سایر امور زندگی و پیشرفت هم رسید.

کنترل هیجان: توانایی کنترل و بروز مناسب احساسات و هیجان‌ها با توجه به شرایط

ادراک مناسب: ادراک محیط پیرامون با استفاده از حواس پنجگانه به صورتی که با واقعیت بیرونی هماهنگ است؛ چیزی نه بیشتر و نه کمتر از آن.

توانمندی مغز: مجموعه‌ای از توانایی‌های مغز شامل هوشیاری، توجه و تمرکز، حافظه، زبان و... است که هر فردی با توجه به شرایط خود از آن بهره‌مند است.

تجربه کردن اضطراب‌ها و از بین رفتن مقطعی آرامش تا حدی طبیعی است، اما زمانی دانش‌آموز بیمار محسوب می‌شود که علاوه بر صدمه در موارد بالا این علائم را نیز تجربه می‌کند:

ـ اضطراب مداوم

ـ بی‌قراری و کنترل نداشتن بر حرکات دست و پا

ـ اشکال در خوابیدن و خواب ناآرام

ـ کاهش یا افزایش شدید اشتها

ـ رفتارهای تکرارشونده (درس خواندن بیش از حد علی‌رغم بلد بودن)

ـ دل دردهای مداوم و دردهای جسمی

ـ رفتارهای پرخاشگر و عدم کنترل هیجانات

گام اول درمان، شناسایی عوامل استرس‌زاست و برای درمان علاوه بر درمان فردی، خانواده درمانی نیز نیاز است. در بخش درمان فردی، درمان‌های ترکیبی (دارودرمانی و درمان‌های روان‌شناختی) توصیه می‌شود. برای تغییر نگرش دانش‌آموزی که از حالت سلامت روان خارج شده، لازم است جلسات درمان هفتگی و گاهی هفته‌ای دوبار برای او تشکیل شود. ثبت افکار و اهدافی که برای آینده دارد و استفاده از شیوه‌های حل مساله به تغییر نگرش دانش‌آموز کمک می‌کند. همچنین تقویت عزت‌نفس و اعتماد به نفس کمک می‌کند تا رفته رفته دانش‌آموز آرام شود. کنترل و حذف عواملی که فشار روحی دانش‌آموز را تشدید می‌کند نیز جزو درمان‌های حمایتی است که باید صورت بگیرد و حتی در مقاطع تحصیلی بالاتر با تعویض مدرسه می‌توان به سازگاری دانش‌آموز کمک کرد. به‌خصوص در مدارسی که بشدت درس‌محور هستند و فشار روحی دانش‌آموز به دلیل رقابت بالاتر می‌رود.

دکتر مهرنوش دارینی

‌ روان‌شناس و مشاور