ازدحام زائران در مرز مهران به اندازه‌ای است که گمرک، تردد خودروهای سنگین در مسیرهای منتهی به مرزهای مهران و شلمچه و ترانزیت کالا به این مرزها را در ایام اربعین یعنی از ۲۴ آبان تا اول آذر ممنوع کرده است. همچنین سازمان راهداری ممنوعیت‌هایی برای تردد خودروهای سنگین و نفتکش در نظر گرفته است. در این گزارش «گسترش تجارت» آخرین وضعیت آمادگی حمل‌ونقلی کشور برای جابه‌جایی ایمن و مطلوب زائران عتبات در ایام اربعین امسال را بررسی کرده است.
برخورد با بازار سیاه بلیت هواپیما
۱۲۰۰ پرواز به‌وسیله ۱۲ شرکت هواپیمایی ایرانی، امسال جابه‌جایی مسافران اربعین با حمل‌ونقل هوایی را برعهده دارند. اهمیت پروازهای اربعین آنقدر زیاد است که رییس سازمان هواپیمایی کشورمان در روزهای گذشته به عراق سفر کرد. او در این سفر علاوه بر بازدید از فرودگاه‌های نجف و بغداد، با رییس سازمان هواپیمایی عراق دیدار و درباره افزایش پروازها به منظور پاسخگویی به تقاضاهای پرواز به عتبات عالیات گفت‌وگو کرد.
امسال نیز مانند چند سال اخیر و همراستا با تدارک همه‌جانبه حمل‌ونقل برای سفرهای اربعین، فرودگاه‌ها و شرکت‌های هواپیمایی هم آمادگی انجام این پروازها را دارند. رحمت‌اله مه‌آبادی، مدیرعامل شرکت فرودگاه‌های کشور با تایید این مسئله، می‌گوید پرواز مستقیم از شهرهای مختلف کشور به نجف وجود دارد و مجوز پروازهای مختلف، شامل برنامه‌ای و فوق‌العاده صادر شده است. او ابراز امیدواری می‌کند برخلاف سال گذشته، هیچ مشکلی در پروازهای اربعین به وجود نیامد.
آنچه مه آبادی درباره احتمال بروز مشکل می‌گوید، شکل‌گیری بازار سیاه بلیت و گرانفروشی در این ایام است؛ مسئله‌ای که در سال‌های پیش نیز اتفاق افتاده است. او در این زمینه اظهار می‌کند: بیشتر زائران چند روز مانده به اربعین راهی عراق می‌شوند و فردای اربعین می‌خواهند به ایران بازگردند. این زمان‌ها، پیک پرواز است، بنابراین ممکن است حرف و حدیثی به وجوداید اما سازمان هواپیمایی کشوری بر شرایط پروازها نظارت کامل دارد تا بازار سیاه بلیت راه نیفتد. در همین راستا دبیر انجمن شرکت هواپیمایی اعلام کرد در مجموع شرکت‌های هوایی ۳۵ دفتر مجاز را برای فروش بلیت ایام اربعین حسینی تعیین کرده‌اند و اسامی این دفاتر مجاز در سایت انجمن شرکت‌های هواپیمایی قابل دسترسی است.
مقصود اسعدی سامانی می‌گوید: هرچند برخی دفاتر غیرمجاز بلیت پرواز به عراق را با قیمت بالاتری فروخته‌اند و هم‌اکنون پرونده آنها در سازمان تعزیرات حکومتی و سازمان هواپیمایی در دست بررسی است، اما هرچه به ایام اربعین نزدیک‌تر می‌شویم قیمت بلیت‌ها روند کاهشی دارد. به گفته دبیر انجمن شرکت‌های هواپیمایی، هیچ‌یک از دفاتر مجاز عرضه بلیت‌های اربعین، بلیت را با نرخی بالاتر از نرخ‌های مصوب عرضه نکرده‌اند و آنهایی که بالاتر از نرخ مصوب بلیت می‌فروشند در واقع از چارترکننده اصلی و به صورت دست دوم بلیت دریافت کرده‌اند. امسال شرکت‌های هواپیمایی ایران‌ایر، ماهان، آسمان، معراج، کیش‌ایر، تابان، آتا، زاگرس و کاسپین با انجام پروازهای برنامه‌ای و فوق‌العاده، جابه‌جایی زائران حسینی در ایام اربعین را برعهده دارند. به گفته اسعدی سامانی، نرخ بلیت رفت و برگشت پرواز به عراق در ایام اربعین حسینی از تهران و سایر شهرهای ایران به جز مشهد، ۱۱ میلیون ریال (یک میلیون و ۱۰۰هزار تومان) تعیین شده است. قیمت پرواز یک طرفه نیز ۶۶۰ هزار تومان است. بلیت رفت و برگشت از مشهد به نجف و بغداد و برعکس نیز ۱۳ میلیون و ۵۰۰ هزار ریال (یک میلیون و ۳۵۰ هزارتومان) قیمت‌گذاری شده است. تاکید اسعدی سامانی بر این است که اگر کسی بلیت خود را بالاتر از نرخ مصوب تهیه کرده، پیش از پرواز به شرکت مربوطه مراجعه و مابه‌تفاوت آن را دریافت کند. او توصیه می‌کند زائران اربعین، بلیت رفت و برگشت هواپیما را از ایران تهیه و اصالت بلیت خود را از طریق بخش اعتبارسنجی مندرج در سایت انجمن شرکت‌های هواپیمایی بررسی کنند. آنطور که او گفته تاکنون چندین گزارش از صدور بلیت جعلی در آژانس‌های فروش بلیت هواپیما در عراق به‌دست انجمن شرکت‌های هواپیمایی رسیده، بر همین اساس به نظر می‌رسد اطمینانی به عملکرد آژانس‌ها در این کشور نیست. البته مسئولان نیز در مقابل گرانفروشی بلیت اربعین بیکار ننشسته‌اند. آنطور که سخنگوی سازمان هواپیمایی کشور اعلام کرده، تاکنون ۵ دفتر خدماتی متخلف که بلیت پرواز عتبات عالیات را گران فروخته بودند، تعلیق شدند. براساس اعلام سازمان هواپیمایی، ۵۲۸ مجوز پرواز در ایام اربعین برای شرکت‌های هواپیمایی داخلی صادر و ۱۳۶ مجوز پرواز نیز به شرکت‌های عراقی داده شده است. مسئولان می‌گویند سال گذشته حدود ۲۰۰ هزار نفر یعنی ۱۰ درصد زائران اربعین با هواپیما به عراق سفر کردند و پیش‌بینی میشود این رقم امسال افزایش یابد.
۱۰ هزار اتوبوس در راه عتبات
براساس برنامه‌ریزی سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای، امسال ۱۰ هزار اتوبوس، زائران اربعین را در جاده‌ها جابه‌جا خواهند کرد. زائران از مسیر زمینی از طریق ۳ مرز مهران، شلمچه و چزابه به مقصد نجف و کربلا اعزام می‌شوند که براساس تقسیم‌بندی، ۴۲ درصد زائران از مرز مهران و ۵۸ درصد از مرزهای شلمچه و چزابه تردد خواهند کرد. بنا بر اعلام این سازمان ۲ هزار و ۵۰۰ دستگاه اتوبوس شرکت واحد هم نقل و انتقال زائران عتبات از نخستین شهر مرزی به داخل پایانه مرزی را انجام می‌دهند.
قیمت بلیت اتوبوس در سفر به مرزهای غربی کشور، در ایام اربعین ۲ برابر است. این مسئله را رییس سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای در جمع خبرنگاران تایید کرد و گفت به دلیل حجم سفرها و بازگشت یک سر خالی اتوبوس‌ها در این ایام چنین تصمیمی گرفته شده و هر سال نیز اجرا میشود.
داوود کشاورزیان سوءاستفاده از تقاضا برای سفر در این ایام و گرانفروشی بلیت اتوبوس در برخی موارد را رد نمی‌کند. او در این زمینه می‌گوید: ممکن است واسطه‌هایی در این میان پیدا شوند و قصد سوءاستفاده داشته باشند اما تلاش کرده‌ایم زائران بین هر ۳ مرز شلمچه، چزابه و مهران توزیع شوند؛ هرچند این تقسیم‌بندی رعایت نمی‌شود.
رییس سازمان راهداری اظهار می‌کند: در مرز مهران روزانه حداکثر ۱۵ هزار نفر می‌توانند تردد کنند اما در ایام اربعین این رقم به ۲۵۰ هزار نفر می‌رسد و با این حجم افزایش تقاضا نمی‌توان شرایط خدمات‌رسانی مطلوبی را فراهم کرد.
به گفته او در سال گذشته در بخش جاده‌ای ۶۲ درصد زائران از پایانه مهران و ۳۸ درصد از پایانه شلمچه و چزابه استفاده کردند.
براساس اعلام سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای، نرخ بلیت اتوبوس از تهران تا مرز مهران برای اتوبوس‌های عادی ۷۶ هزار تومان و برای اتوبوس‌های وی‌آی‌پی ۱۲۸هزار تومان است. همچنین چند شرکت تعاونی اتوبوسرانی، بلیت یکسره مسیر تهران ـ نجف را با قیمت ۲۵۰ هزار تومان به زائران عرضه کرده‌اند.
علاوه بر اتوبوس‌ها، خودروهای شخصی نیز حجم زیادی از سفرهای جاده‌ای اربعین را به خود اختصاص می‌دهند و برخی مایلند با خودروهای شخصی به زیارت عتبات بروند، به همین دلیل ۱۲۰ هزار واحد پارکینگ در مرز مهران، ۴۷ هزار واحد پارکینگ در چزابه و ۱۰۰ هزار واحد پارکینگ در مرز شلمچه برای توقف خودروهای زائران پیش‌بینی شده است.
۱۵۰ هزار صندلی قطار در خدمت زائران اربعین
یکی از تفاوت‌های سفرهای اربعین امسال با سال‌های گذشته این است که امسال حمل‌ونقل ریلی نیز از این سفرها سهم دارد. سه‌شنبه هفته گذشته نخستین قطار از تهران به مقصد کربلا حرکت کرد. این قطار مسافران را از تهران به شلمچه منتقل می‌کند؛ مسافران باید از آنجا مسیر ۳۰ کیلومتری تا راه‌آهن بصره را با اتوبوس بروند و از آنجا با قطار به کربلا سفر کنند.
به گفته میرحسن موسوی، معاون مسافری شرکت راه‌آهن، با توجه به اعزام زائران اربعین از ۲۰ تا ۲۸ آبان و بازگشت آنها از دوم و سوم آذر، قطارهای متعددی در پیک سفر برای مسیر خرمشهر ـ تهران پیش‌بینی شده و تهیه بلیت از طریق اینترنت نیز ممکن شده است.
قرار بود این قطار بعد از اتصال ریلی ایران و عراق در مرز شلمچه راه‌اندازی شود اما تاخیر عراق در ساخت سهم خود از این اتصال ریلی از یک سو و تعجیل ایران در ارسال ریلی زائران به عتبات از سوی دیگر، باعث شد امسال سفر ریلی به عراق با ترکیبی از شیوه‌های ریلی و جاده‌ای محقق شود.
معاون مسافری شرکت راه‌آهن می‌گوید: علاوه بر قطارهای موجود در مسیر مرزهای غربی، از ۲۰ آبان ۴۰ رام قطار فوق‌العاده با ظرفیت صندلی ایجاد شده ۳۵ هزار نفر در مسیر خرمشهر برای جابه‌جایی زائران اربعین و یک ریل‌باس برای انتقال مسافران در مسیر ۱۷ کیلومتری خرمشهر تا شلمچه پیش‌بینی شده و باتوجه به تعداد تقاضا، هر نیم ساعت یک بار حرکت می‌کند. ظرفیت این قطار ۱۱۵ هزار صندلی است و با در نظر گرفتن ظرفیت ایجاد شده برای مسیر تهران ـ خرمشهر، در مجموع ۱۵۰ هزار صندلی برای سفرهای ریلی اربعین امسال در نظر گرفته شده است.
به گفته موسوی، براساس هماهنگی با راه‌آهن عراق، مقرر شد روزانه ۵ قطار برای جابه‌جایی زائران از بصره تا کربلا آماده باشند تا مسافران با مراجعه به ایستگاه راه‌آهن بصره و تهیه بلیت به کربلا اعزام شوند. او ادامه می‌دهد: شرکت راه‌آهن به دنبال راه‌اندازی قطار هفتگی تهران ـ کربلا در روزهای سه‌شنبه، بعد از اربعین امسال است.
قطاری که از تهران به سمت شلمچه می‌رود ۶ تخته است. این قطار مسیر ۹۶۰ کیلومتری را در ۲۷ ساعت طی می‌کند. برنامه حرکت این قطار هر روز از ساعت ۱۵: ۳۰ دقیقه از تهران و بهای بلیت آن ۱۳۰ هزار تومان است. فاصله ایستگاه راه‌آهن شلمچه تا کربلا نیز ۴۸۰ کیلومتر است که سازمان راه‌آهن عراق امکانات لازم را برای جابه‌جایی مسافران در این مسیر فراهم کرده و مسافران می‌توانند بلیت قطار این مسیر را در شلمچه تهیه کنند. البته بنا به اعلام راه‌آهن خوزستان، مسافران می‌توانند بلیت قطار بصره ـ نجف را در خرمشهر هم خریداری کنند.
۴ فروند کشتی آماده حمل زائران کربلا
حمل‌ونقل دریایی نیز در کنار سایر روش‌های حمل‌ونقل امسال قرار است به خدمات‌دهی به زائران اربعین بپردازد. در این راستا در سواحل خرمشهر و آبادان خدماتی فراهم شده است.
منطقه آزاد اروند و بندر خرمشهر از جمله مناطق ساحلی هستند که قرار است با جابه‌جایی دریایی، سهمی در انتقال زائران اربعین داشته باشند. در راستای ایجاد تسهیلات برای تردد دریایی زائران، مسیرهای دریایی فوق‌العاده بین بندر خرمشهر و بندر مقعل بصره برقرار شده که به‌وسیله ۳ کشتی مسافری با ظرفیت ۷۱۰ صندلی به مسافران عتبات در این مسیر خدمات‌رسانی میشود. فاصله دریایی بین بندر خرمشهر و بندر مقعل بصره ۱۶ مایل است و سفر در این مسیر با شناور، حدود یک ساعت و ۱۵ دقیقه طول می‌کشد. از سوی دیگر مسیر چارتری خرمشهر ـ بصره، ماه گذشته با حضور مسئولان ایرانی و عراقی در بندر خرمشهر راه‌اندازی شد و قرار است یک کشتی مسافری عراقی با ظرفیت ۴۱۶ نفر، زائران اربعین را در این مسیر جابه‌جا کند. به گفته مسئولان، این کشتی مسافری عراقی روزانه توان تردد ۳ بار بین بصره و خرمشهر را دارد. شناور عراقی با نام «رانیا» در هفته جاری، نخستین سفر خود را از بندر خرمشهر به بندر بصره با حمل زائران اربعین آغاز کرد. عادل دریس، مدیر اداره بندر و دریانوردی بندر خرمشهر می‌گوید: ۳ کشتی ایرانی در نظر گرفته شده برای حمل زائران در مسیر خرمشهر ـ بصره هر روز می‌توانند ۲ تا ۳ بار تردد داشته باشند.
به گفته این مقام مسئول در استان خوزستان، در اربعین سال گذشته حدود ۳ هزار و ۷۰۰ زائر ایرانی از طریق مرز دریایی خرمشهر عازم عتبات عالیات شدند. او همچنین اعلام کرد: شناور عراقی، هر روز ساعت ۱۰ صبح بندر خرمشهر را به مقصد بندر بصره ترک خواهد کرد و ساعت ۳ بعد از ظهر نیز مسافران را از بندر بصره به ایران منتقل می‌کند.
محمدجواد عطرچیان، مدیرکل ترانزیت سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای و دبیر کمیته حمل‌ونقل ستاد اربعین با اشاره به آمادگی کامل ناوگان دریایی برای انتقال زائران عتبات به بندر بصره گفت: هیچ محدودیتی در جابه‌جایی زائران اربعین به‌وسیله کشتی‌های مسافری وجود ندارد و به هر میزان که متقاضی باشد آماده پاسخگویی هستیم. در کنار بندر خرمشهر، زائران اربعین می‌توانند از طریق بندر آبادان و اروندرود راهی بندر بصره و از آنجا عازم عتبات شوند.