رباتهای تلگرامی در واقع یکی از قابلیت ها و یا افزونه‌های جانبی پیام رسان تلگرام هستند که امکان تعامل کاربر با آنها از طریق ارسال پیام و فرمان های متفاوت وجود دارد.
به گزارش صبحانه، محمد حسنی - کارشناس فضای مجازی - در گفت‌وگو با ایسنا، درباره ماهیت رباتهای تلگرامی اظهار کرد: ربات تلگرامی یک برنامه است که بر روی یک سرور اجرا میشود و تلگرام هم یک واسط ایمن، برای تبادل بین شما و برنامه موجود در آن سرور است یا به عبارت دیگری می توان گفت که ربات های تلگرام کدهایی هستند که از طریق یک پروتکل امن متصل به یک سرور واسط عمل می کنند. از طرفی خاصیت کدباز pen Source بودن تلگرام این اجازه را به برنامه نویسان می دهد که برایش ربات بنویسند و به توسعه هرچه بیشتر و بهتر این برنامه کمک کنند.
او ادامه داد: طراحی ربات تلگرام هم لزوما کار دشواری نیست و همه ی کاربران تلگرام با طی کردن چند قدم ساده می توانند یک ربات شخصی برای خود در این پیام رسان ایجاد کنند. برای این کارخود تلگرام یک ربات با نام BotFather معرفی کرده است که کاربر با برقراری ارتباط با این ربات اقدام به راه اندازی ربات خود کرده و پس از آن ربات خود را با استفاده از API تلگرام و از طریق درخواست های HTTPS مدیریت می کند.
رباتها چگونه ساخته میشوند؟
وی افزود: مراحل انجام این کار هم در هنگام ارتباط با این ربات برای کاربر ارسال می گردد. البته ربات‌هایی که با این روش ایجاد میشود به دلیل اینکه تلگرام برای ساخت ربات سروری در اختیار ما نمی گذارد و تنها با استفاده از APIهای خود تلگرام ربات ساخته می شود بسیار ساده هستند و قابلیت های چندانی ندارند.
این کارشناس توضیح داد: برای ساختن یک ربات با امکانات اختصاصی به دانش کدنویسی نیاز است و می توان با تهیه یک سرور، قابلیت ها و کاربردهای وسیعی برای ربات تعیین و طراحی کرد. ربات‌هایی که با این روش ساخته می شوند حسب عبارت درخواستی و دستور کاربر، می توانند در یک دیتابیس جستجو کنند و نتایج متنی یا فایل صوتی، تصویری و …را برگردانند. حتی می توان ربات‌هایی که جنبه نظرسنجی یا برگزاری آزمون آنلاین و امثال آن دارد را طراحی کرد.
حسنی یادآور شد: درخصوص تفاوت ربات با سایر حساب های کاربری از قبیل کاربران یا مدیرهای گروه و ...هم می توان گفت بین ربات ها و سایر حساب های تلگرام تفاوت هایی وجود دارد که در این مورد می توان موارد زیر را اشاره کرد ربات ها آخرین زمان آنلاین بودن ندارند، در انتهای نام کاربری ربات همیشه کلمه bot حضور دارد، ربات ها فضای محدودی برای ذخیره اطلاعات دارند و پیام های قدیمی تر پس از پردازش توسط ربات حذف میشوند همچنین ربات تلگرام نمیتواند شروع کننده مکالمه با کاربران باشد، تنها زمانیکه کاربر به آن پیام بفرستد امکان ارسال پاسخ از طرف ربات وجود خواهد داشت.
کاربرد ربات های تلگرامی در کجاست؟
او در مورد کاربردهای ربات تاکید کرد: میتوان گفت که ربات تلگرام میتواند هر کاربردی داشته باشد و نحوه استفاده از آنها به خلاقیت شما و الگوریتم هایی که برای آن تعریف میکنید بستگی دارد. شما هستید که کارایی آن را طرح ریزی میکنید. دریافت نرخ ارز، اطلاعات هواشناسی، اخبار روز و تفریح و سرگرمی هرکدام نمونه هایی از کاربرد ربات های تلگرام هستند.
به گفته او ربات های پیچیده میتوانند کارهایی از جمله ساخت بازی های یک یا چند نفره، ایجاد سرویس های اجتماعی، ایجاد ابزارهای جانبی و برقراری ارتباط با سرویس های دیگر را هم انجام دهند. برای توضیح بهتر کاربرد ربات های تلگرام می توانیم برخی از ربات های مهم را همراه کاربردشان توضیح دهیم که در این خصوص ربات های زیر را می توان به عنوان نمونه هایی از ربات های مهم تلگرام مثال زد.
حسنی ادامه داد: BotFather را به عنوان یکی از ربات های پر کاربرد تلگرام اشاره کردیم که توسط خود تلگرام ارائه شده و برای ساخت ربات توسط کاربران از آن استفاده می شود. Yandex Translatorرباتی است که امکان ترجمه ساده کلمات و حتی جملات را از زبانی به زبان دیگر فراهم می‌کند.
او افزود: همچنین ربات هایی برای پیش بینی شرایط آب و هوایی داریم مانند ربات Weatherman که با توجه به شرایط جوی کنونی، پیش‌بینی وضع هوای روز جاری، روز آینده و پنج روز آتی را در قالب بهره‌گیری از زبان‌های مختلف از جمله زبان فارسی فراهم می‌کند و علاوه بر این میتواند هشدارهای متفاوت مربوط به آب و هوا را نیز ارائه دهد. Telewitterهم رباتی است که با استفاده از آن می‌توانید حساب‌های توییتری را در گروه‌های گفتگوی تلگرامی دنبال کنید و به این ترتیب هیچ پستی از کاربران مورد نظر خود در شبکه توییتر را از دست نخواهید داد و حتی امکان به‌اشتراک‌گذاری پست‌های توییتری با دوستان خود را فراهم می کند.
به گفته این کارشناس با ربات ToPDF می توان فایل هایی با فرمت های رایج مانند فایل های ورد با فرمت .docو .docxو تصاویر با پسوند .jpgرا به پی دی اف تبدیل کرد که برای این کار تنها کافیست که شما فایل مورد نظر خود را برای این ربات ارسال کنید تا نسخه pdf آن را به شما تحویل دهد و یا می توانیم رباتی با نام Instasave را عنوان کنیم که به شما کمک خواهد کرد تا عکس‌ها و ویدئوهای موردنظر خود را از اینستاگرام دانلود کنید. بنابراین با توجه به مثال هایی که از ربات های تلگرام زدیم و توضیحاتی که داده شد می توان اینگونه عنوان کرد که ربات تلگرام می تواند بسته به خواسته سازنده آن هر کاربردی داشته باشد.
به گفته این کارشناس فضای مجازی خب شکی نیست که از همان ابتدا و با معرفی ربات های تلگرام بحث ها و شایعه های مختلفی در فضای مجازی بر سر خطرناک بودن این رباتها مطرح شده است اما پاسخ به این سوال را در صورتی می توان داد که ابتدا بدانیم منظورمان از فعالیت مخرب چیست و اینکه ربات تلگرام چه توانایی هایی برای انجام فعالیت مخرب دارد.
او ادامه داد: اگر ربات تلگرام را بیشتر مورد بررسی قرار دهیم و به خروجی های API تلگرام دقت کنیم ملاحظه خواهیم کرد که ربات تلگرام مانند دیگر کاربران تلگرام یک حساب کاربری است که طبیعتا بیشترین دسترسی که می تواند داشته باشد به اندازه دسترسی های یک کاربر عادی در تلگرام خواهد بود. بنابراین هنگامی که از یک ربات تلگرام استفاده می کنیم باید توجه داشته باشیم که ربات تلگرام هم همان اطلاعاتی را از ما مشاهده می کند که یک کاربر دیگر می بیند.
حسنی افزود: این اطلاعات شامل نام و نام خانوادگی، شناسه کاربری یا آی دی و عکس پروفایل خواهد بود. همچنین اگر ربات مورد نظر در یک گروه به کار گرفته شود همین اطلاعات را در مورد همه ی کاربران می تواند ببیند یا اصطلاحا به موارد ذکر شده دسترسی دارد. با این اوصاف می توانیم بگوئیم ربات ها به اطلاعاتی خارج از این ها از جمله داده های گوشی، مکالمات و تماس ها، موقعیت مکانی و ... دسترسی ندارند بنابراین نمی توانند فعالیت مخربانه ای داشته باشند و حداکثر کاری که می توانند انجام دهند جمع آوری شناسه ها و پیام های کاربران یک گروه و ارسال به سرور خود ربات است.
این کارشناس تاکید کرد: برای اینکه بدانیم یک ربات تلگرام به چه اطلاعاتی می تواند دست یابد باید میزان دسترسی آن ربات را در نظر بگیریم. دسترسی ربات تلگرام، حداکثر به اندازه یک کاربر عادی است. بنابراین یک ربات تلگرام نه میتواند در گوشی شما جاسوسی کند، نه به رمزهای شما یا موقعیت مکانی شما دسترسی دارد، نه میتواند عکس‌های گالریتان را برای کسی بفرستد. خصوصا بسیاری از رباتهای تلگرام سطح دسترسی محدودتری هم دارند.
مهران پور محبی – کارشناس فضای مجازی - در این باره به خبرنگار ایسنا اظهار کرد: پاسخ این سوال در مکانیزم Privacy Mode است؛ رباتی که در حالت Privacy کدنویسی و اجرا شده است، همه پیام های گروه را دریافت نخواهد کرد بلکه پیام هایی را دریافت می کند که ویژگیهای زیر را داشته باشند؛ همه پیام هایی که با یک اسلش – "/" –شروع شوند. همه پیام هایی که نام ربات از طریق کاراکتر @ در آن آمده باشد و پیام هایی که در جواب پیام های ربات Reply شده باشد.
او ادامه داد: این مکانیزم به طراحان ربات کمک می کند از میلیون ها پردازش اضافی جلوگیری کنند و به شکل پیش فرض فعال است اما می تواند غیر فعال شود. در این حالت ربات همه پیام های رد و بدل شده را رصد می کند تا دستورهای احتمالی را از بین آنها بیرون کشیده و پردازش کند.
به گفته این کارشناس، اگر بخواهیم در یک کلام وضعیت امنیتی ربات ها را بررسی و عنوان کنیم، می توانیم بگوئیم حتی اگر مکانیزم Privacy Mode نیز غیر فعال شده باشد، خواندن همه پیام ها به وسیله ربات به معنی جاسوسی نیست. در واقع حتی در این حالت، ربات از همه پیام های شما سر درنمی آورد و تنها پیام هایی که برای ربات تعریف شده و معنی دار باشد، پردازش می شوند. در نتیجه حتی خارج از Privacy Mode نیز یک ربات توان جاسوسی چندانی به خودی خود ندارد.
او تاکید کرد: مسأله بعدی در این مورد این است که ربات می تواند پیام های خصوصی را جمع آوری کرده و عملا در اختیار طراح بگذارد. این موضوع نیز منتفی است. به چند دلیل؛ دلیل اول همان موردی است که در مورد محدودیت حافظه ربات ها ذکر شد. تمامی پیام هایی که پردازش شوند، بعد از مدتی از حافظه Cloud در سرور پاک خواهند شد و تلگرام این گونه ادعا می کند که این پیام ها هرگز در سرور نمی ماند.
وی ادامه داد: دلیل دوم آنکه عملا حتی در صورت جمع آوری اطلاعاتی نظیر پیام ها و شماره تلفن ها، طراح ربات دسترسی مستقیم به آنها ندارد و همه این اطلاعات از طریق پروتکل رمزنگاری شده تلگرام به سرور واسطه منتقل و در آنجا پردازش و ذخیره می شوند.
راهکار برای کاربرانی که با این ربات ها مواجهه می شوند
وی تصریح کرد: تلگرام در حال حاضر محبوب ترین اپلیکیشن پیام رسان در ایران بوده و کاربران بسیاری را جذب خود کرده است، لذا به عنوان یک راهکار کلی در استفاده از این پیام رسان، کاربران باید با افزایش دانش خود در استفاده از قابلیت های این نرم افزار از جمله مواجهه با ربات ها، امنیت اکانت خود را افزایش دهند.
پورمحبی ادامه داد: اما در خصوص مواجهه کاربران با ربات های تلگرام که تعدادشان هم کم نیست و بخصوص در گروه ها و کانال ها اقدام به جذب کاربران و یا جمع آوری اطلاعات از آن ها می کنند راهکارهایی برای حذف ربات و یا گزارش آن وجود دارد.
به گفته او برای حذف یک ربات به دو صورت می توانیم عمل کنیم، یک راه برای این کار اینست که به صفحه اصلی ربات و قسمت بیوگرافی آن رفته و در منوی تنظیمات گزینه Stop Bot را بفشاریم. با این کار ادامه فعالیت ربات متوقف خواهد شد که با استفاده از گزینه Delete Bot هم می توان فعالیت های گذشته ربات از جمله دستورها و پاسخ های اجرا شده را حذف کرد.
این کارشناس افزود: یک راه دیگر برای توقف فعالیت ربات تلگرام اینست که وارد صفحه خود ربات شویم و در قسمت گفتگو که امکان نوشتن مطلب را دارد کلمه stop را به همراه یک اسلش یعنی بصورت /stop تایپ و سپس برای ربات ارسال کنیم. با این کار نیز فعالیت ربات تلگرام متوقف می شود.
او در مورد ربات هایی که در گروه ها با آن ها مواجه می‌شویم و میخواهیم آن را از گروه خارج کنیم هم توضیح داد: باید ابتدا فعالیت ربات را با یکی از روش های بالا متوقف و بعد آن را از گروه حذف کنیم. به عنوان مثال در روش اول همانطور که توضیح داده شد برای متوقف کردن ربات ابتدا وارد پروفایل اطلاعات آن می شویم و از منوی تنظیمات گزینهStop bot را انتخاب می کنیم تا ربات متوقف شود.
او ادامه داد: پس از متوقف کردن ربات می توانیم آن را از گروه حذف کنیم که البته این کار باید توسط مدیر گروه انجام شود. ممکن است یک ربات را بارها حذف کنیم اما بازهم در گروه های دیگری با آن مواجه شویم که در این صورت با استفاده از گزینه Report از منوی تنظیمات تلگرام اقدام به گزارش ربات مزاحم بر حسب نوع مزاحمت می کنیم تا پس از بررسی توسط تلگرام، از ادامه فعالیت ربات توسط تلگرام جلوگیری به عمل آید.
به گفته او نکته دیگری که در این زمینه وجود دارد راجع به مطلبی است که قبلا توضیح دادیم، اینکه هنگام فعالیت یک ربات در گروه های تلگرام، آن ربات به اطلاعات شناسه و آی دی کاربران عضو گروه دسترسی دارد. گروه های تلگرام بر دو نوع هستند، یکی گروه های public یا عمومی و یکی دیگر گروه های Private یا خصوصی.
وی ادامه داد: در گروه ها و کانال های عمومی مدیر گروه می تواند به ساختن لینک برای کانال اقدام کرده و آن را در اختیار کاربران قرار دهد که در این صورت همه ی افراد با استفاده از لینک کانال می توانند به عضویت گروه در آیند اما در گروه های خصوصی تنها مدیر گروه می تواند اقدام به عضویت کاربران کند.
به گفته این کارشناس برای گروه هایی که حفظ حریم خصوصی برای آن ها در اولویت است باید گروه را بصورت خصوصی ایجاد کرد و یا اینکه دسترسی های کاربران عضو توسط مدیر گروه بررسی شده و به کاربران عادی اجازه عضوگیری با استفاده از لینک داده نشود تا توسط کاربران رباتی به گروه اضافه نشود که اقدام به جمع آوری اطلاعات کاربران و ارسال آن ها به سرور آن ربات کند.
این کارشناس فضای مجازی به کاربران توصیه کرد که بحث امنیت در هیچ شاخه ای بصورت صد در صد وجود ندارد و طبیعتا در تلگرام هم امنیت صد در صدی وجود نخواهد داشت اما با این حال حفظ حریم خصوصی و حفاظت از داده های خصوصی‌مان بستگی زیادی به نحوه ی استفاده کاربران از این پیام رسان نیز دارد. می توان با رعایت برخی نکات بصورت امن‌تری از تلگرام و ربات های آن استفاده کنیم، به عنوان مثال ما نباید رمزها و اطلاعات شخصی‌مان را به هیچ شخص حقیقی و حقوقی و ربات دیگری بدهیم. نه فقط در تلگرام، بلکه در هر بستر دیگری، نباید این کار را بکنیم.