جام جم سرا به نقل از برترین‌ها: در ادامه با طرز تهیه چند نوع از این غذا‌ها و خوراک مخصوص نذر در ایام سوگواری آشنا شوید.
چلوخورش قیمه
قدمت ادای نذری به صورت چلوخورش قیمه زیاد نیست و شاید حداکثر ۸۰-۹۰ سال باشد. تا قبل از آن شربت، نان و خرما، شیرداغ و انواع آش از ماکولات مراسم عزاداری بوده‌اند که قدمت آن به دوره صفویان می‌رسد که مراسم سوگواری از آن زمان شکل و شمایلی رسمی و باشکوه به خود گرفت.
اینکه چرا قیمه غذای اصلی این مراسم شده است، دقیقا معلوم نیست و دلایل متفاوتی برای آن ذکر میشود که هیچ کدام سندیت ندارد.
گروهی معتقدند قیمه یکی از آسان‌ترین غذاهایی است که دنگ و فنگ زیادی ندارد، به آسانی آماده و در عین حال از گوشت قربانی در آن استفاده شده و خرد کردن آن به شکل قیمه باعث میشود که همه مواد خورش به طور یکسان به عزاداران برسد.
مواد لازم (برای ۸ نفر):
گوشت گوسفند: ۳۰۰ گرم، قیمه‌ای
پیاز درشت: یک عدد، ساطوری
لپه: ۲ پیمانه
لیمو امانی درشت: ۲ عدد
رب گوجه‌فرنگی: ۲ قاشق غذاخوری
روغن مایع: به میزان لازم
سیب‌زمینی متوسط: ۲ عدد، خلالی
زردچوبه: یک قاشق چایخوری
دارچین: یک قاشق چایخوری
نمک و فلفل قرمز: به میزان لازم
زعفران ساییده‌شده: یک قاشق چایخوری سرخالی
طرز تهیه:
۱. شش قاشق غذاخوری روغن را در یک قابلمه روی شعله متوسط داغ کرده و پیاز را ۶ دقیقه در آن تفت دهید تا طلایی شود.
۲. گوشت را اضافه کرده و ۶دقیقه دیگر تفت دهید تا رنگ بگیرد و آبش کشیده شود. پیاز را هم بزنید تا نسوزد، سپس زردچوبه را اضافه کرده و هم بزنید.
۳. رب گوجه را اضافه کرده و آن را ۲ دقیقه سرخ کنید. لیمو امانی و ۳ پیمانه آب جوش را به خورش اضافه کرده و پس از به جوش آمدن با در بسته و شعله کم، ۵/۲ ساعت آن را بپزید.
۴. لپه را پاک کرده و بشویید، سپس ۱۵دقیقه در آب بجوشانید. با این کار زرداب لپه خارج شده و باعث نفخ نمی‌شود.
۵. سیب‌زمینی را که در آب نگه داشته‌اید آبکش و خشک کنید. کمی نمک به آن پاشیده و در روغن سرخ کنید. سپس روغن آن را گرفته و کنار بگذارید.
۶. پس از یک ساعت و نیم از پخت خورش، لپه را به آن اضافه کنید تا بپزد. اگر دوست ندارید لیمو امانی زیاد پخته شود، می‌توانید آن را الان به خورش اضافه کنید. به یاد داشته باشید لمیو امانی را باید با چنگال سوراخ کنید.
پس از زمان پخت خورش نمک و فلفل آن را اندازه کرده، زعفران را اضافه کنید و ۱۵ دقیقه دیگر آن را بپزید. هنگامی که روغن روی خورش آمد و به غلظت رسید، غذا پخته است. دارچین را روی آن پاشیده و با چلو سرو کنید.
نکات:
۱- قیمه تنها خورشی است که از گوشت راسته نیز می‌توان در آن استفاده کرد.
۲- اگر لپه مصرفی شما درشت و از نوع زودپز است، نیازی به پخت جداگانه ندارد.
۳- خورش قیمه اصیل، رب گوجه‌فرنگی ندارد و از گوجه‌فرنگی حلقه‌حلقه و زعفران در آن استفاده میشود.
۴- به جای لیمو امانی از آبلیمو یا گرد لیمو هم می‌توانید استفاده کنید، اما در این صورت خورش تیره میشود.
عدس پلو
مقدار مواد لازم و دستور تهیه عدس پلویی که در ادامه آمده است، برای تعداد ۲۰۰ نفر در نظر گرفته شده است.
مواد لازم:
برنج ۲۵ کیلو گرم
عدس ۱۵ کیلو گرم (حتما باید ایرانی باشد وگرنه زمان پخت و دم کردن، از هم باز میشود)
کشمش ۴ کیلو گرم
گوشت چرخکرده ۶ کیلو گرم
پیازسرخ شده آماده ۱/۵ کیلو گرم
روغن جامد ۵ کیلو گرم
زعفران آماده شده به مقدار دلخواه
پودر زیره سیاه اندکی
روغن حیوانی در حد ۱ تا ۲ قاشق غذاخوری برای کل روغن مصرفی
طرز تهیه:
۱. از شب قبل برنج را خیس کنید. صبح عدس‌ها را شسته و خیس کنید.
۲. گوشت را به تنهایی تفت دهید تا آب گوشت جمع شود. همزمان پیاز نگینی خرد شده را تفت دهید تا کمی طلایی شود. وقتی هر دو آماده شدند، با هم مخلوط کنید و سپس نمک، فلفل سیاه، دارچین، رب گوجه فرنگی و روغن اضافه کنید. (در این مرحله اگر نمی‌خواهید گوشت عدس پلویتان رنگ رب داشته باشد، به جای رب، زعفران دم کرده اضافه کنید)
۳. بعد از ۲ الی سه ساعت که عدس‌ها خیس خوردند، آب عدس را عوض کرده و روی حرارت قرار دهید تا بپزد، عدس پخته را کنار بگذارید.
۴. از دو روش می‌توان برای مخلوط کردن برنج و عدس استفاده کرد.
روش اول:
بعد ازآبکش کردن برنج، وقتی می‌خواهیم داخل قابلمه بریزیم تا دم بکشد، به ازای هر دو کفگیر بزرگ برنج یک کفگیر عدس روی آن بریزید و به آرامی مخلوط کنید و سپس دوباره برنج و عدس... در آخر با دمکنی روی حرارت قرار دهید تا خوب دم بکشد.
روش دوم:
وقتی برنج جوش آمد و نزدیک به آبکش کردن آن بود، عدس پخته را به برنج در حال جوش اضافه کنید تا با هم مخلوط شوند، برنج را آبکش کرده و داخل دیگ بریزید و با دمکنی روی حرارت قرار دهید تا خوب دم بکشد. (روش دوم توصیه میشود)
۵. کشمش را شسته روی یک پارچه تمیز پهن کنید تا خشک شود. سپس با روغن تفت دهید. (اگر کشمش را قبل از خشک شدن آن و آبدار، روی حرارت بگذارید، خواه ناخواه کشمش داخل آب خود جوشیده و برای کسانی که معتقد هستند مشکل دار خواهد شد، پس فراموش نکنید که حتماً پهن کنید تا خشک شود و بعد فقط با روغن تفت دهید)
۶. بعد از اینکه برنج دم کشید، درب دیگ را بردارید و پودر زیره را روی برنج بپاشید و چند دقیقه‌ای درب ظرف را بگذارید تا عطر زیره به تمام برنج برسد. روغن نباتی و روغن حیوانی را روی حرارت قرار دهید تا داغ شود (حتماً توجه کنید روغن بوی سوختگی نگیرد، فقط گرم شود)
۷. در آخرین مرحله این روغن را روی برنج آماده بریزید و برنج را زیر و رو کنید تا عطر خوبی بگیرد. مقداری از برنج را بردارید و زعفران را داخل آن ریخته و به آرامی طوری که برنج له نشود، زعفران را با برنج مخلوط کنید. اکنون می‌توانید برنج را در ظرف‌ها ریخته و روی آن گوشت، پیازداغ، کشمش سرخ شده بریزید.
شله زرد
شله زرد یکی از دسرهای اصیل ایرانی است که بیشتر در ایام مذهبی به عنوان نذری پخته میشود. معمولا خانم‌های ایرانی طرز تهیه این دسر را به خوبی می‌دانند ولی گاهی برای تهیه آن به مقدار زیاد دچار مشکل می‌شوند. شما می‌توانید با چند برابر کردن مقادیر مشخصی که در دستور زیر آمده به راحتی از پس پخت شله زرد نذری بربیایید.
مواد لازم (برای ۵ کاسه کوچک):
برنج ایرانی ۱ پیمانه
شکر ۱ پیمانه
نبات خردشده ۱ پیمانه
گلاب ۱ پیمانه
آب ۷ پیمانه
زعفران پودر شده یک قاشق چایخوری
خلال بادام ۵۰ گرم
خلال پسته و بادام مقداری برای تزئین
پودر دارچین مقداری برای تزئین
طرز تهیه:
۱. برنج را از شب خوب شسته و با مقداری آب سرد خیس کنید. روز بعد برنج خیس خورده را کمی با دست خرد کنید. به اندازه ۷ برابر برنج، آب داخل ظرف مناسب بریزید و روی حرارت زیاد قرار دهید تا بجوشد، آب برنج را خالی کنید و برنج را داخل آب در حال جوش بریزید. منتظر شوید تا دوباره آب جوش آید و سپس حرارت زیر قابلمه را کم کنید و بگذارید برنج خوب مغز پخت شده و باز شود. (حدود ۲ ساعت کافی است). برنج در حال پختن را زیاد هم نزنید، در حد یکی دو بار جابجا کردن برنج و مطمئن شدن از ته نگرفتن آن کافیست.
۲. نبات و شکر را در ظرفی بریزید و کمی آب جوش روی آن بریزید و کنار بگذارید تا شکر و نبات داخل آب حل شود. می‌توانید برای تسریع حل شدن، قابلمه را روی حرارت بگذارید و هم بزنید تا شکر و نبات داخل آب حل شود. سپس این محلول را صاف کنید تا ناخالصی شکر و نخ‌های نبات گرفته شود. محلول را به برنج پخته شده اضافه کنید و کمی هم بزنید تا برنج و محلول شکر به خوبی مخلوط شود. اگر احساس کردید شله زرد شما سفت است، می‌تو انید به اندازه یک تا دو پیمانه آب جوش اضافه کنید تا غلظت دلخواه به دست آید.
۳. بعد از اینکه شله زرد کمی غلیظ شد، زعفران، گلاب و ۵۰ گرم خلال بادام را به آن اضافه کنید و مرتب هم بزنید. بعد از ریختن شکر باید همزدن را به طور مرتب انجام دهید تا ته نگیرد. بعد از هم زدن مداوم شله زرد، درب ظرف را بگذارید و روی حرارت خیلی ملایم بگذارید ۱۵ دقیقه حرارت ببیند.
۴. وقتی شله زرد کاملا جا افتاد حرارت زیر ظرف را خاموش کنید و یک دم کنی روی آن بگذارید و به مدت ۳۰ دقیقه در جایی گرم‌تر از دمای محیط (به طور مثال فر خاموشی که از چند ساعت قبل با حرارت ۱۵۰ درجه سانتیگراد گرم شده باشد) قرار دهید تا دم بکشد و بعد از این مدت شله زرد را در ظرف مناسب بریزید و با دارچین و خلال بادام و پسته روی آن را تزئین و سرو کنید.
نکته:
۱. برای سهولت در نتیجه می‌توانید از برنج نیمدانه استفاده کنید که در آن صورت باید مقدار برنج نیمدانه را دو برابر میزان معمولی در نظر بگیرید.
۲. اندازه شکر و در واقع شیرین بودن طعم شله زرد به ذائقه افراد بستگی دارد ولی به طور معمول اندازه شکر تقریبا دو برابر اندازه برنج در نظر گرفته میشود و بهتر است شکر را قبل از استفاده در شله زرد، در کمی آب حل کرده و صاف کنید تا دانه‌های شکر کاملا در شله زرد حل شده و ناخالصی نداشته باشد.
۳. دقت کنید قبل از باز شدن کامل برنج، شکر را به آن اضافه نکنید چون باعث خام ماندن مغز برنج میشود.
۴. برای دم کردن زعفران به طور معمول یک قاشق چایخوری زعفران را در یک استکان آب جوش دم می‌کنند، ولی بهتر است برای شله زرد کمی مقدار زعفران خشک را افزایش دهید.
آش رشته
آش رشته از معروف‌ترین آشهای ایرانی است. این آش را غالباً با کشک و گاهی با سرکه و حتی ترشی می‌خورند. بسته به عادت‌های خانوادگی از این غذا به عنوان پیش غذا یا غذای اصلی استفاده میشود.
اگر چه آش رشته جایگاه ویژه‌ای در سفره افطار ماه رمضان دارد و از آن به عنوان پیش غذا استفاده می شود، اما در بقیه ایام سال و ماه‌های محرم و صفر هم آش نذری بسیار پرطرفدار است.
مواد لازم (برای ۳۰ تا ۴۰ نفر):
لوبیا قرمز: ۷۰۰ گرم
عدس: ۷۰۰ گرم
نخود: ۴۰۰ گرم
لوبیا چیتی: ۱۰۰ گرم
پیاز: ۴ عدد بزرگ
سیر: ۵ عدد
سبزی آش: یک کیلو
کشک: ۳۵۰ گرم
زرد چوبه: ۳ قاشق مربا خوری
فلفل سیاه: یک ونیم قاشق مربا خوری سر صاف
زیره سیاه: یک قاشق مربا خوری سر صاف
چهارزیره: نصف قاشق مربا خوری
پودر لیمو ترش: دو قاشق غذا خوری سر صاف
نمک: به میزان لازم
روغن: به میزان لازم
نعنا: ۴ قاشق غذا خوری
رشته آش: ۱۵۰۰ گرم
آرد: به میزان لازم
طرز تهیه:
۱. از ۲۴ ساعت قبل حبوبات را جداگانه در آب خیس کرده وسه چهار دفعه آب آنها را عوض می‌کنیم. تقریبا حداقل ۷ یا ۸ ساعت خیس کردن حبوبات کافیست. سپس لوبیا ونخود ولوبیا چیتی را با هم می‌گذاریم بجوشد. آب جوشیده شده اول را دور می‌ریزیم ودوباره می‌گذاریم با آب جدید بجوشد تا نفخی ایجاد نکند. تقریبا ۳یا ۴ ساعت زمان پخت آن طول می‌کشد. در مرحله آخر پخت وقتی لوبیا و نخود پخته شد عدس را به آن اضافه کرده ومی گذاریم بپزد. چون عدس زود‌تر پخته میشود.
۲. در فاصله‌ای که حبوبات می‌پزد پیز‌ها را خلالی یا نگینی خرد کرده ودر روغن تفت می‌دهیم تا جایی که نسوزد وخوب تفت بخورد. سیر را نیز خرد کرده وجدا گانه تفت می‌دهیم. سپس پیاز وسیر را با هم مخلوط کرده وادویه جات را غیر از پودر لیمو ترش به آن اضافه کرده وتفت کوتاهی می‌دهیم.
۳. نعنا را نیز با چند قاشق روغن تفت کوتاهی می‌دهیم. نعناخیلی زود می‌سوزد فقط همین که در روغن مخلوط شود کافیست.
۴. بعد از پخت حبوبات قابلمه بزرگی تهیه کرده وآن را تا نیمه آب می‌کنیم وقتی آب به جوش آمد، حبوبات پخته شده وپیاز داغ وسیر داغ را در آن می‌ریزیم ومی گذاریم خوب بجوشد. سپس رشته آش را به سه قسمت خرد می‌کنیم که در آش منظره زشت و کشیده نداشته باشد وخیلی هم خرد نشده باشد. سپس رشته‌ها که تقریبا پخته شد سبزی آش را به آن اضافه کرده ومنتظر می‌شویم تا آش جا بیفتد وبهم می‌زنیم. اگر بعد از پخت رشته آش شل بود، ۴ یا ۵ قاشق آرد را با کمی آب مخلوط کرده وداخل آش حل می‌کنیم پودر لیمو ترش را نیز به آش اضافه کرده وخوب هم می‌زنیم.
۵. مرحله آخر کشک حل شده در آب ونعنای تفت داده شده در روغن را به آش اضافه کرده وخوب هم می‌زنیم. اگر باز هم احساس کردیم که رشته‌ها پخته شده ولی هنوز آش جا یفتاده است کمی دیگر آرد را در آب حل کرده وبه آن اضافه می‌کنیم. آخر سر هم نمک را به آش اضافه کرده تا میزان شوری آش اندازه باشد چراکه بعضی از کشک شور هستند.
نکته:
۱- برای خوشمزه ومقوی‌تر شدن آش می‌توانید از آب قلم گوساله پخته شده نیز استفاده کرد
۲- برای اینکه بفهمیم آش جا افتاده باید روی آش لعابی رقیق فراگرفته باشد وآش در حال چسبیدن به ته قابلمه باشد ورشته نباید بوی خامی بدهد.
