چنانکه می دانیم امام علی پس از قتل خلیفه سوم, با یک درخواست عمومی از طرف سران و نامداران و گروه های مختلف مردم , جهت پذیرش حلافت مواجه شدند
چنانکه می دانیم امام علی پس از قتل خلیفه سوم ، با یک درخواست عمومی از طرف سران و نامداران و گروه های مختلف مردم ، جهت پذیرش حلافت مواجه شدند .
و لیکن ایشان طی دو سه روزی که بشدت تحت فشار برای پذیرش آن بودند ، به انحا مختلف از قبول آن خود داری کردند و صریحا اعلام نمودند که خلافت از حقوق مردم است و تا اکثریت بر آن متفق نشوند ، هیچکس حق تصاحب آن را ندارد .
از جمله آنها ، رفتن و مشغول شدن در مزرعه در خارج مدینه و یا سخنانشان در 11 مورد به مناسبتهای مختلف بود . 1
ولی پس از آنکه ازدحام مردم برای بیعت با ایشان بسیار شدید شد ، ایشان از آنجا که خود را شایسته آن و توانا در احقاق حقوق مردم و رعایت عدالت می دانستند آن را پذیرفتند . 2
ماجرای بیعت به پایان رسید ، بعد معلوم شد بعضی از اشخاص معروف، مثل حسان بن ثابت ، کعب بن مالک ، مسلمه بن مخلَّد ، محمد بن مُسًلمه ، عبدالله بن عمر ، زید بن ثابت ، ، اسامه بن زید و سعد بن ابی وقاص بیعت نکرده اند. 3
امام آنها را احضار کرده و علت عدم بیعتشان را جویا شد .
هر کس دلیلی آورد و امام بدون هیچگونه تندی و یا سخن اهانت آمیزی ، آنها را مرخص کرد ، علیرغم آنکه دلیل بعضی ها را بهانه ای بیش نمی دانست .
و تنها تعهدی که به آنها گوشزد می فرمود ، این بود که در هیچ امری علیه خلافت اقدام نکنند .
و حتی جلو برخورد تند بعض یاران را نیز گرفته و اجازه هیچگونه بیعت اجباری را به کسی نداد .
ذیلا سه مورد از آنها بعنوان نمونه آورده می شود :
1- سخن امام با طلحه در روز جنگ جمل :
طلحه به علی (ع) گفت : کار خلافت را رها کن.
علی(ع) به او گفت : در حالی که با من بیعت کردی ؟
طلحه گفت: در حالی با تو بیعت کردم که شمشیر بالای گردنم بود.
علی گفت: من هیچ کس را مجبور به بیعت با خود نکرده ام؟ اگر قرار بود کسی را مجبور کنم، سعد بن ابی وقاص، عبد الله بن عمر، محمد بن مسلمه را مجبور می کردم.
آنان از بیعت با من خودداری کردند و در گوشه ای نشستند من نیز آنان را رها کردم. 4
2- سخن امام با سعد وقاص :
بعد از بیعت طلحه و زبیر با امام ، سعد را آوردند و گفتند: « با علی بیعت کن » ،
او گفت: « بیعت نمی کنم تا همه مردم بیعت کنند، به خدا مایه زحمت نخواهم شد.
امام نیز فرمود: بگذارید برود. » 5
3- ماجرای عبداله ابن عمر
پس از بیعت عمومی مردم، امام علی(ع) به عبداللَّه بن عمر فرمود:
برخیز و بیعت کن.
گفت: بیعت نمیکنم تا همه بیعت کنند.
حضرت امیرالمؤمنین(ع) فرمود :
پس عهد کن که مخالفت نکنی .
پاسخ داد: هیچ عهدی نمیکنم .
مالک اشتر که از لجاجت عبدالله، ناراحت شده بود، به امام عرض کرد : این شخص خود را از تازیانه و شمشیر تو ایمن می بیند، اجازه بده گردنش را بزنم.
امام علی (ع) فرمود:
من نمی خواهم از روی اجبار بیعت کند، رهایش کن برود.. 6
محمد صالحی
زیرنویسها :
1- ای مردم! این امر (حکومت) ، امر شما است . هیچ کس به جز کسی که شما او را امیر خود گردانید ، حق امارت بر شما را ندارد . ما دیروز هنگامی از هم جدا شدیم که من قبول ولایت را ناخوشایند داشتم ولی شما جز به حکومت من رضایت ندادید ..."
" وَلَمَّا أَصْبَحُوا یَوْمَ الْبَیْعَهِٔ، وَهُوَ یَوْمُ الْجُمُعَهِٔ، حَضَرَ النَّاسُ الْمَسْجِدَ، وَجَاءَ عَلِیٌّ فَصَعِدَ الْمِنْبَرَ وَقَالَ: أَیُّهَا النَّاسُ، عَنْ مَلَإٍ وَإِذْنٍ، إِنَّ هَذَا أَمْرُکُمْ لَیْسَ لِأَحَدٍ فِیهِ حَقٌّ إِلَّا مَنْ أَمَّرْتُمْ، وَقَدِ افْتَرَقْنَا بِالْأَمْسِ عَلَی أَمْرٍ وَکُنْتُ کَارِهًا لِأَمْرِکُمْ، فَأَبَیْتُمْ إِلَّا أَنْ أَکُونَ عَلَیْکُمْ...؛ " الکامل ابن اثیر ج 2 ص 556
2- فما راعنی الا والناس کعرف الضبع الی, .... ! اما والذی فلق الحبهٔ، و برا النسمهٔ، لولا حضور الحاضر، و قیام الحجهٔ بوجود الناصر، و ما اخذ الله علی العلماء الا یقاروا علی کظهٔ ظالم، و لا سغب مظلوم، لالقیت حبلها علی غاربها، ولسقیت آخرها بکاس اولها، ولالفیتم دنیاکم هذه ازهد عندی من عفطهٔ عنز ... خطبه 3 ، شقشقیه
3- مروج الذّهب ج2 ص 353 ، الطبری ج4 ص 430
4- قال طلحهٔ : بایعتک و السیف علی عنقی . قال : ألم تعلم أنی ما أکرهت أحدا علی البیعهٔ ، و لو کنت مکرها أحدا لاکرهت سعدا و ابن عمر و محمد ابن مسلمهٔ ، أبوا البیعهٔ ، واعتزلوا ، فترکتهم - الامامه و السیاسه ج 1 ص 70 ، ترجمه، ص 103.
5- مفید، الجمل، ص51 و 131.
6- فأمر بإحضار عبد الله بن عمر فقال له بایع قال لا أبایع حتی یبایع جمیع الناس فقال له ع فأعطنی حمیلا ألا تبرح قال و لا أعطیک حمیلا ، فقال الأشتر یا أمیر المؤمنین إن هذا قد أمن سوطک وسیفک فدعنی أضرب عنقه فقال لست أرید ذلک منه علی کره خلوا سبیله - شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدیدت ج ۴، ص ۹.
https://telegram.me/beshnofekrkon
http://mahsan.rasekhoonblog.com