همه نشانه‌ها در خون نیست
دانش > پزشکی - همشهری آنلاین:
بعضی تست‌های غربالگری در اهدای خون وجود دارد که پس از بررسی از میزان مشکل موجود می‌توان متوجه شد؛ اما ممکن است برخی از خون‌شناسان ماهر با دیدن خون افراد کم‌خونی یا غلظت آن را متوجه شوند که این امر به‌ندرت درست تشخیص داده میشود
نشانه‌شناسی یعنی شناسایی نشانه‌هایی که دلالت بر چیزی به غیر از خود دارند و در حوزه‌های مختلف شکل‌های متفاوتی دارند. دکتر سیدمحسن رضوی، متخصص خون، کم‌خونی و سرطان است.
با او درباره نشانه‌هایی در خون گفت‌وگو کردیم که خبر از بیماریهای پنهان داخلی، عصبی و... دارد.
- آیا خون میتواند به عنوان یک پیام‌رسان خبرهای مختلف درباره بدن به پزشک بدهد؟
خون دارای دو عنصر جامد و مایع است. بخش مایع خون، آینه بدن است و بخش عمده‌ی بیماریها را دربر میگیرد.
بخش جامد خون شامل گلبول‌های قرمز است که برخی بیماریهای خونی از طریق تعداد موجود این گلبول‌ها در بدن تشخیص داده میشود.
بیماری‌هایی مثل کم‌خونی، فقر آهن، کمبود اسیدفولیک و... از این طریق قابل شناسایی است. بخش مایع خون، پلاسما، که حاوی آب، پروتئین، مولکول انعقاد خون است، سیستم دفاعی بدن و هورمون‌هاست.
اختلالات سیستم ایمنی، عفونت‌های بدن و برخی از سرطان‌ها با بررسی پلاسما شناسایی میشود.
- آیا همه‌ی بیماریها در خون دارای نشانه دارند؟
همیشه اینگونه نیست. بیماریهای مختلفی وجود دارد که نشانه‌ای در خون ندارد یا اینکه تکنولوژی نتوانسته آن بیماری را در خون تشخیص دهد؛ اما بیماریهای بسیاری دارای نشانه‌هایی در خون هستند.
این بیماریها اعم از ایدز، هپاتیت و مشکلات سیستم عصبی از طریق خون شناسایی میشود که البته پزشک متخصص با توجه به ظن خود، دستور آزمایش خون میدهد.
- مشکلات عصبی هم از طریق خون قابل شناسایی است؟
عفونت‌های سیستم عصبی و برخی بیماریهای التهابی و عفونی سیستم عصبی در خون نشان داده میشود؛ اما به‌طور کامل و صددرصد قابل‌تشخیص نیست، زیرا باید بیماری وجود داشته باشد و ایجاد علائم کند تا تشخیص به‌موقع صورت گیرد.
برخی مواقع بعضی از بیماریها علائم نزدیک به هم دارد. مثلاً خستگی میتواند ناشی از یک مسئله غیرجسمی مانند مشکلات روحی تا مشکلات چون سرطان‌های مخفی باشد.
- عنوان کردید در خون نشانه‌های زیادی برای تشخیص بیماری میتواند وجود داشته باشد؛ نحوه تشخیص بیماریهای مختلف از طریق خون به چه صورت است؟
وقتی در فرد علامت خاصی ناشی از بیماری دیده شود باید به پزشک مراجعه کند؛ پزشک متخصص با دیدن علائم بالینی، آزمایشات مختلفی خونی میدهد و در نهایت ممکن است بیماری‌هایی که علت مغز استخوان داشته باشد، آزمایش مغز استخوان انجام شود یا با استفاده از دریافت خون‌های محیطی مشکل موردنظر تشخیص داده شود.
- آیا انواع سرطان‌ها از طریق خون قابل شناسایی است؟
بخش زیادی از بیماریها از طریق پلاسما قابل تشخیص هستند. برخی آزمایشات ایمنی‌شناسی وجود دارد که نزدیک 200 نوع از 250 نوع سرطان قابل شناسایی میکند.
براین‌اساس با مطالعه‌ی خون بسیاری از سرطان‌ها قابل شناسایی خواهد بود. به‌عنوان مثال روده‌ی بزرگ ماده‌ای به نام CEA را در خون ترشح میکند که با آزمایش متوجه سرطان روده می‌شویم.
همچنین برخی از اختلالات عفونی سبب میشود گلبول‌های سفید افزایش بیابد و از طریق علائم بالینی و مقدار گلبول سفید، پزشک متخصص متوجه عفونت خواهد شد.
شایع‌ترین بیماری قابل‌شناسایی از طریق، فقر آهن است که عموماً زنانی که بارداری مکرر داشته یا عادت‌ماهانه با فاصله‌ی کم دارند به این بیماری دچار می‌شوند و با خوردن قرص آهن درمان خواهند شد.
البته بیماریهای خونی در اکثر موارد قابل درمان خواهد بود؛ نیمی از سرطان‌های خون مزمن است و تنها برخی سرطان‌های حاد علاجی ندارد
امروزه برخی بیماریها با عمل پیوند مغز استخوان بهبود می‌یابد و تنها پنج درصد بیماریهای بشری لاعلاج است، اما زمانی کار بیمار سخت میشود که مریض برخی بیماریهای دیگری در بدن داشته باشد.
- شما فرمودید بیماریهای مزمن خونی بیش از بیماریهای حاد رایج است؛ چگونه این مطلب قابل توجیه است؟
بیماری در بدن موجود زنده دارای سیکل خاصی است که پس از طی سیکل خاص خود را نشان میدهد و فرد با یک حرکت کوچک و یا با مراجعه دیر هنگام ممکن است فوت کند، اما این بیماریها تنها مربوط به خون نمی‌شود و در برخی موارد مانند نارسایی‌های قلبی نیز وجود دارد.
بعضی افراد دیر به پزشک مراجعه می‌کنند و پیگیری‌های بیماری خود را انجام نمی‌دهند، یا آن‌که زمان مناسبی مراجعه کرده و پزشک به مریض میگوید که خوب میشود و عمر طبیعی خود را خواهد داشت؛ اما فراموش نکنیم که ما با آمار زندگی می‌کنیم.
- مقوله‌ای به‌نام تعویض خون وجود دارد؟ که در برخی بیماریها به کار برده میشود؛ به چه منظور خون بیمار تعویض میشود؟
اصطلاح تعویض خون غلط است، بلکه باید بگوییم تعویض پلاسما؛ که این امر در نوزادان بیشتر انجام میشود.
در روش تعویض پلاسمای خون، آنتی‌بادی‌های مسئول بیماری از پلاسما جداشده سپس به‌جای آن پلاسماهای مصنوعی که از پروتئین و نمک ساخته شده وارد رگ‌های بیمار میگردد.
که این کار بیشتر در برخی بیماریهای کلیوی انجام میشود. جالب آن است که بیماران با این کار در برخی موارد بهبودی حاصل میکند.
- با توجه به اینکه خیلی از بیماریها در خون دارای نشانه هستند؛ آیا می‌توان از بیماریهای سرطان با آزمایش خون پیشگیری کرد؟
در حال حاضر این امر در مرحله‌ی تحقیقاتی قرار دارد؛ زیرا قبل از آن‌که سلول سرطانی پخش شود از طریق گردش خون موادی را رها میکند.
ممکن است در آینده هنگامی که خون مقداری از سلول‌های سرطانی را حمل میکند، تکنولوژی بتواند آن را تشخیص دهد و بسیار زودتر از آن چیزی که تصور می‌کنیم بتوان سرطان را کنترل یا از بروز آن پیشگیری کرد.
این نکته امیدی برای آینده خواهد بود؛ اما برخی سرطان‌ها مانند پروستات در تست‌های غربالگری خیلی زود قابل تشخیص و درمان خواهد بود.
- آیا کیفیت خون در افراد مختلف تفاوت دارد؟
به‌طورکلی دقت داشته باشید وقتی خونی از فردی گرفته میشود بسته به اینکه از کدام قسمت بدن دریافت شود، خون غلیظ یا رقیق نشان داده میشود.
هنگام نمونه‌گیری نمی‌توان تشخیص داد خون افراد چه کیفیتی دارد بلکه باید با بررسی خون متوجه کیفیت آن شد.
بعضی تست‌های غربالگری در اهدای خون وجود دارد که پس از بررسی از میزان مشکل موجود می‌توان متوجه شد؛ اما ممکن است برخی از خون‌شناسان ماهر با دیدن خون افراد کم‌خونی یا غلظت آن را متوجه شوند که این امر به‌ندرت درست تشخیص داده میشود.
در تفکر قدیمی این نکته وجود داشت که از روی خون می‌توان به بیماریهای مختلف پی برد؛ اما فراموش نکنید پیش‌بینی‌هایی که از روی خون انجام میشود بیشتر شبیه رمالی است و هیچ‌وجه، جنبه علمی ندارد.
در اینگونه موارد تشخیص داده می‌شد که فردی افسرده است یا اینک مزاج بدی دارد. این مسائل در زمان ابوعلی‌سینا بسیار عنوان می‌شد که در آن زمان از هر ده پیش‌بینی یکی درست بود.
- آیا می‌توان با دیدن رنگ پوست و یا سایر عوامل ظاهری به مشکل خاصی در آن پی برد؟
مشکلات محدودی را می‌توان از روی ظاهر افراد متوجه شد. به‌عنوان مثال برخی از کم‌خونی‌ها سبب میشود زبان شبیه گوشت لخت شود و یا کسانی که مشکل انعقاد خون دارند در زیر پوست خود کبودی‌های ناشی از خونریزی زیر پوستی ببینند.
اما آنقدر تکنولوژی متحول شده است که نیازی به تشخیص بیماری از ظاهر افراد وجود ندارد.
پزشکان براساس معاینات برخی احتمالات را بررسی می‌کنند و طبق آن آزمایش مورد نظر ارائه میشود. در گذشته دانش بشر محدود بوده و قصد داشته از روی ظاهر افراد بیماری خاصی را پیش‌بینی کنند.
امروزه نیازی به پیش‌بینی وجود ندارد، زیرا تکنولوژی جدید مشکلات بسیاری را حل کرده است.
- با بروز چه اختلالاتی در ظاهر، زنگ خطر بیماری و اختلال‌های خونی به صدا در می‌آید؟
به‌طور کلی در هر اختلالی که بیش از پنج روز ماندگاری داشته باشد، نگران‌کننده است و باید فورا به پزشک متخصص مراجعه کرد.
منبع:همشهری‌تندرستی
