آشنایی با رشته‌ی مهندسی نرم‌افزار
دنیای رنگارنگ صفر و یک
کودک و نوجوان > فرهنگی - اجتماعی - معرفی رشته‌های دانشگاهی>سید‌سروش طباطبایی‌پور:
بین بچه‌های پایه‌ی نهم مدرسه‌ی ما، سه قانون هیجان‌انگیز وجود دارد. اول این‌که تک‌خوری ممنوع! یعنی حتی اگر برای زنگ تفریح، سیب هم بیاوری باید حداقل به سه قسمت کاملاً مساوی تقسیمش کنی تا بقیه هم بخورند.
قانون دوم، تک‌روی ممنوع! این قانون علاوه بر فوتبال، در درس‌خواندن هم کاربرد دارد؛ یعنی اگر در یک امتحان، نمره‌ی 20 بگیری، باید به روش‌های مختلف تلاش کنی تا شش‌نفر دیگر هم در آزمون بعدی 20 بشوند! و قانون سوم این‌که تک‌خوانی ممنوع!
اشتباه حدس زدید! این قانون هیچ‌ربطی به آوازخواندن ندارد؛ چون هم‌کلاسی‌های من عموماً صدایشان دورگه شده و دیگر به‌درد رهاکردن در فضاهای باز یا بسته نمی‌خورند!
قانون سوم شامل کتاب‌های هیجان‌انگیزی می‌شود که از خواندنشان کیف می‌کنی! قانون سوم به تو می‌گوید که کتاب‌های جذاب را باید به کتاب‌خانه‌ی مدرسه تحویل دهی تا 12نفر دیگر هم آن را بخوانند و کیف کنند.
همه‌ی این حرف‌ها را زدم که بگویم همین قانون باعث شد که کتاب‌خانه‌ی مدرسه‌ی ما به مرز انفجار برسد؛ آن هم با کلی کتاب رنگارنگ که توی قفسه‌ها، روی سر و کله‌ی هم چیده شده. من هم که یک‌سال است مسئول کتاب‌خانه هستم حسابی کلافه شده‌ام و نمی‌توانم به این‌همه کتاب نظم بدهم.
تا سه‌هفته‌ی پیش در جلسه‌ی اجرای قانون اول که آن هم در کتاب‌خانه‌ی مدرسه برگزار می‌شد، وسط خوردن خوراکی، یکی از بچه‌ها پیشنهاد خوبی داد:
«مادر من مهندس نرم‌افزار است و اگر از او خواهش کنیم می‌تواند برای کتاب‌خانه‌ی مدرسه‌ی ما یک برنامه‌ی نرم‌افزاری بنویسد و این‌جا را از این وضع در بیاورد...» و همین ماجرای ساده، و آمدن خانم نفیسی به مدرسه‌ی ما، دنیای جدیدی را پیش چشم‌های من باز کرد.
جلسه‌ی اول، ذهن ما را نسبت به رشته‌ی کامپیوتر حسابی تغییر داد. بعضی از بچه‌ها که فکر می‌کردند کامپیوتر، فقط بازی‌کردن و چرخ‌زدن در اینترنت است. گروهی هم تصورشان این بود که خانم نفیسی و بقیه‌ی مهندس‌های کامپیوتر تنها به نرم‌افزارهایی مثل ورد و فتوشاپ مسلط می‌شوند.
-نه بچه‌ها! اول این‌که باید بدانید کامپیوتر، مثل ما آدم‌ها، هم جسم دارد و هم روح. سخت‌افزار و قطعات کامپیوتر، همان جسمش است و برنامه‌هایی که به زبان کامپیوتر نوشته می‌شود و خواسته‌های ما را از این فناوری متفکر، مشخص می‌کند، روح او. من در دانشگاه، مهندسی نرم‌افزار خوانده‌ام و به زبان‌هایی مسلط شده‌ام که برای کامپیوتر قابل فهم است.
به‌همین‌خاطر می‌توانم خواسته‌های شما را به زبان کامپیوتر ترجمه کنم و با نوشتن یک برنامه‌ی کاربردی برای کتاب‌خانه‌ی مدرسه، توقع انجام کارهای پیچیده و تکراری شما را از کامپیوتر با سرعت بالاتر برآورده کنم.
در واقع همه‌ی بازی‌ها یا برنامه‌های کاربردی را هم یک گروه برنامه‌نویسی نوشته‌اند و چیزی که ما می‌بینیم تنها پوسته‌ی ظاهری و رنگارنگ یک برنامه‌ی کامپیوتری است.
فلوچارت کتاب‌خانه‌ای
یکی از بچه‌ها گفت: «حالا ما باید چه‌اطلاعاتی به شما بدهیم؟»
- اول این‌که شما باید توقعتان را از نرم‌افزار کتاب‌خانه بدانید و آن‌ها را به من منتقل کنید. مثلاً دلتان می‌خواهد این نرم‌افزار تنها کار ثبت کتاب‌ها و اعضای کتاب‌خانه را به عهده داشته باشد یا این‌که در صورت تحویل یک‌کتاب توسط یکی از اعضای کتاب‌خانه، آن هم با چند روز تأخیر، میزان تأخیر و حتی مبلغ جریمه را هم به مسئول کتاب‌خانه گوشزد کند یا نه؟
حرف از جریمه که به‌میان آمد، نیش بچه‌ها باز شد! اما جلوی خانم نفیسی آبروداری کردند و چیزی نگفتند. خانم نفیسی ادامه داد: «کار من این است که فلوچارت خواسته‌های شما را برای خودم بکشم؛ آن هم خیلی دقیق.
بعد باید با یکی از زبان‌های برنامه‌نویسی مثل «جاوا» و یا «سی‌پلاس‌پلاس» کدنویسی کنم و درست مثل یک معادله‌ی ریاضی، برای کامپیوتر تعریف کنم که اگر ما مثلاً بر روی این دکمه کلیک کردیم، کامپیوتر چه عکس‌العملی باید نشان دهی و یا اگر فلان اطلاعات را وارد این بخش کردیم، کامپیوتر باید چه عملیاتی را بر روی داده‌های ما انجام بدهد.
حرف از درس ریاضی که به‌میان آمد، لب‌و‌لوچه‌ی بعضی از بچه‌ها پایین و بالا رفت! خانم نفیسی هم که این موضوع را فهمیده بود لبخندی زد و گفت: «بله! اگر کسی دنبال بخور و بخواب باشد، نباید دنبال آموختن این رشته برود.
کسانی در این رشته موفق‌اند که اطلاعاتشان به‌روز باشد. چون همان‌طور که می‌دانید، علم کامپیوتر، خیلی تازه است و به‌سرعت هم به‌روز می‌شود و تغییر می‌کند.
اگر یک مهندس کامپیوتر دنبال فراگرفتن مطالب جدید نباشد، نمی‌تواند در بازار کار موفق شود.
دیگر این‌که هروقت پیش از نام یک رشته‌ی دانشگاهی، کلمه‌ی مهندسی قرار گرفت، معنی و مفهومش این است که یکی از اصلی‌ترین درس‌های آن رشته، درس شیرین ریاضی است!»
یکی از بچه‌ها از خانم مهندس پرسید: «من شنیده‌ام که برای آموختن برنامه‌نویسی به زبان‌های مختلف، می‌توانیم به‌جای رفتن به دانشگاه، به کلاس‌هایی برویم که حتی از طرف دانشگاه‌های معتبر هم برگزار می‌شوند. پس شاید بی‌مورد باشد که برای یادگرفتن این رشته، مسیر پردردسر شرکت در کنکور سراسری را انتخاب کنیم؟»
اما جواب خانم نفیسی، همه‌ی ما را به‌فکر فرو برد. او گفت: «بچه‌ها! اگر از من می‌شنوید، هدف از رفتن به دانشگاه، تنها به‌دست‌آوردن اطلاعات ریز و درشت نیست.
اصلاً به کسی که وارد دانشگاه می‌شود، می‌گویند «دانشجو»! یعنی کسی که باید خودش به‌دنبال به‌دست‌آوردن علم و دانش برود. تنها کاری که دانشگاه خوب برای شما انجام می‌دهد، این است که بستری مناسب را برای شما فراهم می‌کند تا شما بتوانید با انگیزه‌های بیش‌تری تلاش کنید و به‌سوی هدفتان قدم بردارید.»
روزی که خانم نفیسی، برنامه را تحویلمان داد، جشن گرفتیم؛ من که نانم توی روغن بود. دیگر فقط لازم بود اسم مراجعه‌کننده را به همکار جدیدم، یعنی همان نرم‌افزار هوشمند، اعلام کنم و او هم در نهایت صداقت، از سیر تا پیاز اطلاعات عضو کتاب‌خانه را تحویلم می‌داد.
من که حسابی به این رشته علاقه‌مند شده بودم. به‌خصوص از وقتی که فهمیدم دنیای امروز، به‌دنبال تولید ابزارهای هوشمند است و طراحی نرم‌افزارهای هوش مصنوعی، یکی از کارهای مهندسان نرم‌افزار در جهان است.
چند هفته‌ای کار خانم نفیسی طول کشید. اما نتیجه حیرت‌انگیز شده بود.
آخر یک زحمت جدید هم به ایشان دادیم که با علم یک مهندس نرم‌افزار قابل انجام بود. بچه‌ها دلشان می‌خواست علاوه‌بر برنامه‌ی کتاب‌خانه، اپلیکیشنی هم داشته باشند که بتوانند از طریق گوشی‌های تلفن‌همراهشان، از موجودی کتاب‌های کتاب‌خانه خبردار شوند و یا این‌که بتوانند جمله‌های جذاب کتابی را که خوانده‌اند در اختیار دیگران هم قرار دهند و...
آخر در یکی از همین جلسه‌ها فهمیده بودیم که همه‌ی بازی‌ها یا اپلیکیشن‌های روی گوشی تلفن‌همراهمان، حاصل تلاش مهندسان نرم‌افزار است. شاید باورتان نشود، اما از آن روز به بعد نیمی از بچه‌های کلاس نهم آرزویشان این شد که بعد از دبیرستان، در رشته‌ی نرم‌افزار ادامه‌ی تحصیل بدهند و چپ‌و‌راست، اپلیکیشن تولید کنند.
تازه، سایت کتاب‌خانه‌ی مدرسه را هم خانم نفیسی طراحی کرد. البته او به ما گفت که برای طراحی شکل ظاهری سایت کتاب‌خانه، از یک طراح گرافیست کمک گرفته، اما برنامه‌نویسی آن را خودش انجام داده است.
- بازارکار در رشته‌ی نرم‌افزار
1. شرکت‌های تولیدکننده‌ی نرم‌افزارهای خدماتی
2. شرکت‌های طراح سایت اینترنتی
3. کار در بخش انفورماتیک بیش‌تر نهادهای دولتی و شرکت‌ها
4. شرکت‌های طراح شبکه‌های داخلی کامپیوتری و...
5. شرکت‌های تولیدکننده‌ی بازی‌های رایانه‌ای
6. تدریس و پژوهش (برای دوره‌ی کارشناسی ارشد و دکتری)
قدم‌به‌قدم تا رشته‌ی مهندسی نرم‌افزار
پس از تحصیل در هنرستان یا شاخه‌ی کار و دانش هم می‌توان در کنکور این رشته شرکت کرد.
امکان ادامه‌ی تحصیل در دوره‌ی دکتری، در پنج‌شاخه‌ی نرم‌افزار و الگوریتم، معماری سیستم‌های کامپیوتری، شبکه و رایانش امن، هوش مصنوعی و فناوری اطلاعات (IT) وجود دارد.
سپاس!
از خانم مریم نفیسی، کارشناس رشته‌ی «مهندسی کامپیوتر با گرایش نرم‌افزار تشکر می‌کنیم که ما را در تهیه‌ی این مطلب، صمیمانه یاری کرد.
