چند سالی اسـت از این ریزدانه‌ها برای ایجاد زبری و سایش با هدف زدودن جرم، چرک یا لایه‌های مرده سطح پوست در محصولات آرایشی و بهداشتی همچون خمیردندان و شامپوهای مایع استفاده میشود.
نرم‌کنندگی، شفافیت و جرم‌زدایی به عنوان خواص استفاده از محصولات حاوی این ریزدانه‌ها تبلیغ میشود، اما بررسی منتقدان نشان می‌دهد، هیچ یک از این اهداف محقق نمی‌شود چراکه این ریزدانه‌ها نرم‌تر از آن هستند که باعث جداسازی سلول‌های مرده سطح پوست شوند. این ریزدانه‌ها برای این که پاره شوند به فشاری احتیاج دارند که معمولا هنگام استفاده به آنها وارد نمی‌شود.
گزارش بی‌بی‌سی، یادآور این نکته بود که مصرف شوینده‌های حاوی ریزدانه‌های پلاستیکی در میان مردم ما بسیار شایع بوده و لازم اسـت برای پیشگیری از آسیب‌های احتمالی به پوست به نوع شوینده‌های مصرفی خود توجه بیشتری داشته باشند.
دکتر امیرهوشنگ احسانی، متخصص پوست و مو در گفت‌وگو با جام‌جم با تأکید بر این که استفاده از شوینده‌های قوی میتواند به جای تاثیرگذاری مثبت نتیجه عکس داشته باشد، می‌گوید: مصرف شوینده‌ها باید براساس نوع پوست اعم از چرب، معمولی، خشک یا مختلط انجام گیرد.
وی تأکید می‌کند: تعداد دفعات شست‌وشو در روز را میزان چربی یا خشکی پوست تعیین می‌کند. کسانی که پوست چرب دارند، هر روز باید پوست خود را بشویند.
شوینده‌های ملتهب‌کننده
التهاب پوست مشکلی شایع اسـت، اما مسری و تهدیدکننده نیست و به شکل قرمزی و خارش پوست بروز می‌کند. دکتر احسانی، استفاده نادرست از شوینده‌ها را در التهاب پوست موثر می‌داند و می‌گوید: بدون توجه به تبلیغات وسیعی که در رابطه با شوینده‌های ترکیبی و مختلط با خواصی همچون روشن‌کننده پوست، لایه‌بردار و... میشود، افراد باید شوینده‌های ساده و متناسب با پوستشان تهیه کنند.
این متخصص پوست خاطرنشان می‌کند: علاوه بر شست‌وشوی زیاد مخصوصا با شوینده‌های غیرمرتبط با پوست، کمبود مصرف آب و افزایش سن در خشکی پوست تاثیر دارد.
پن‌ها، مناسب‌ترین شوینده برای پوست‌های حساس
صابون در علم شیمی، نمک یک اسید چرب اسـت که از گذشته تا امروز برای شست‌وشوی پوست از آن استفاده می‌شده اسـت. نتایج تحقیقات سال‌های اخیر نشان می‌دهد، استفاده از صابون بیشتر برای شستن پوست‌های چرب و مستعد جوش مناسب اسـت، اما نظافت پوست‌های خشک و حساس راهکار دیگری دارد. دکتر سیدمسعود داوودی، متخصص پوست و مو در این باره به جام‌جم می‌گوید: تولید شوینده‌های مایع و غیرصابونی همچون پن‌ها مناسب‌ترین و سازگارترین شوینده برای پوست‌های خشک و حساس هستند.
وی ادامه می‌دهد: افراد دارای پوست حساس و خشک نیاز نیست هر روز پوستشان را بشویند مگر آن که از مواد غیرصابونی و پن‌های ملایم استفاده کنند. پاک‌کننده‌هایی که PH آنها 5/4 تا 5 باشد، مناسب پوست‌های حساس و خشک اسـت و بالاتر از این میزان برای پوست‌های چرب مناسب اسـت.
این متخصص پوست درباره مصرف اسکراب‌ها می‌گوید: با توجه به خاصیت لایه‌برداری این محصول، استفاده هفته‌ای یک تا دو بار مناسب اسـت. البته پوست‌های چرب می‌توانند بیشتر از آن استفاده کنند.
مضرات استفاده مکرر از دستمال مرطوب
دستمال مرطوب نیز نوعی شوینده محسوب میشود که هر روز بر تعداد مصرف‌کنندگان آن به واسطه اقتصادی بودن، کاهش مصرف آب و رایحه خوب و لطافت پوست آن افزوده میشود.
دکتر داوودی درباره نحوه و میزان مصرف این پاک‌کننده می‌گوید: الکل و حلال‌های شیمیایی، مواد اصلی این محصول را تشکیل می‌دهند که توانایی ضدعفونی، چربی‌زدایی و رفع آلودگی را دارند، اما استفاده از آنها باید به صورت مقطعی و گذرا باشد.
وی تأکید می‌کند: استفاده مکرر این پاک‌کننده‌ها میتواند باعث خشکی و حساسیت پوست شود. این موضوع، نکته مهمی اسـت که مادران نیز هنگام استفاده برای نظافت پوست بچه‌ها باید به آن توجه کنند.
به گفته دکتر داوودی افرادی که پوست چرب دارند، تا زمانی، دچار مشکل نشوند، می‌توانند از این پاک‌کننده‌ها بیش از سایرین استفاده کنند. دستمال مرطوب نیز متناسب با نوع پوست تولید میشود و بهتر اسـت موقع خرید، مصرف‌کنندگان به این موضوع توجه داشته باشند.
ریسک ابتلا به سیاه زخم با سفیدآب
سفیدآب یا روشور، نوعی لایه‌بردار و سفیدکننده پوست بدن اسـت که به طور سنتی در ایران به شکل توپ‌های کوچک سفیدرنگ تولید میشود که از آن برای لایه‌برداری پوست‌های مرده استفاده میشود.
دکتر داوودی، زیاده‌روی در مصرف وسایل کمکی شست‌وشو مانند لیف، کیسه و سفیدآب را باعث خراش پوست و آسیب آن می‌داند و می‌گوید: حضور 30تا40 ثانیه‌ای شوینده روی پوست کافی اسـت و دیگر نیازی به استفاده از کیسه یا سفید آب نخواهد بود.
این متخصص پوست و مو استفاده از سفیدآب را توصیه نمی‌کند و می‌گوید: با توجه به این که این محصول با استفاده از نخاع برخی حیوانات و نوعی خاک تهیه میشود و امکان بیمار بودن نخاع حیوان وجود دارد، بهتر اسـت مصرف نشود. حتی گزارش ابتلا به سیاه زخم از طریق مصرف سفیدآب دریافت کرده‌ایم.
تفاوتی بین شوینده ایرانی و خارجی نیست
چند سالی اسـت افرادی به عنوان مشاور پوست در داروخانه‌ها مستقر هستند که الزاما متخصص پوست نیستند. تعدادی از آنها بعد از گذراندن یک دوره کوتاه، محصولات تجاری شرکت‌های داخلی و خارجی را به مصرف‌کنندگان معرفی می‌کنند.
دکتر داوودی در پاسخ این پرسش که شوینده پیشنهادی این مشاوران تا چه اندازه قابل اعتماد اسـت، می‌گوید: اغلب این مشاوره‌ها اطمینان بخش اسـت، اما از آنجا که یکی از اهداف آنها فروش محصولی اسـت که نمایندگی فروش آن رادارند، گاهی در معرفی تاثیرات محصول مخصوصا فرآورده‌های خارجی افراط می‌کنند، چراکه فروش محصولات خارجی سود بیشتری دارد. تنوع و نوع بسته‌بندی خارجی‌ها باعث جذب بیشتر مصرف‌کننده میشود.
وی تأکید می‌کند: هیچ تفاوتی بین فرمولاسیون شوینده‌های داخلی و خارجی وجود ندارد، به گونه‌ای که من خودم از شامپوی ایرانی استفاده می‌کنم.
سهیلا فلاحی - دانش و سلامت