چکیده
جریانهای تکفیری تروریستی، به عنوان مهمترین چالش جهان اسلام، تقریباً از سال چهلم هجری آغاز شد. پدیده تکفیر و تروریسم مذهبی به شکل نظام مند را نخستین بار گروه تندروی خوارج در برابر امام علی (علیه السلام) به وجود آورد. گروههای رادیکال دیگری نیز در جهان اسلام، مشی فکری و سلوک عملی خوارج را تعقیب کردهاند. فداییان اسماعیلیه، القاعده، طالبان و داعش، از جملهی مهمترین جریانهای تکفیری تروریستی است که به پدیده تکفیر و دهشت افکنی اقدام، و راه خوارج را طی کردهاند. گروههای تکفیری تروریستی، از آغاز پیدایش تاکنون عناصر و شاخصههای مشترکی داشتهاند. تکفیر، خشونت، غُلُوّ، تعصب مذهبی، فساد، نفاق و نسلکشی، از مهمترین آنها به شمار میرود. گفتمان ابن تیمیه و محمد بن عبدالوهاب، مبنای فکری همه این گروههای جهادی تکفیری را تشکیل میدهد. این گفتمان، بر ظاهرگرایی، عقل گریزی، تحجّر، خشونت، تکفیر مخالفان، و دگماتیسم مذهبی تأکید میورزد.
کلید واژه : تکفیر، خشونت، فساد، نفاق، غُلُوّ، تروریسم مذهبی، خوارج، القاعده، طالبان، داعش.
مقدمه
این نوشتار در صدد تحلیل و بررسی جریانهای تکفیری تروریستی جهان اسلام است. پدیده تکفیر و تروریسم مذهبی، جهان اسلام را با چالش بزرگی مواجه کرده است. تکفیر و تروریسم مذهبی، اختلافات و جنگهای داخلی، مذهبی، قومی و منطقهای، و سرانجام تجزیه بلاد اسلامی را به همراه خواهد داشت. از این رو، مقابله و مبارزه با این نوع جریانهای تکفیری تروریستی، بر تمام اندیشمندان و آگاهان امت اسلامی واجب است. شناخت دقیق و تبیین درست آموزهها و معارف اسلامی برای جوانان و مردم مسلمان، نخستین گام مؤثر در مقابله با جریان تروریسم مذهبی به شمار میرود.
تروریسم مذهبی، شایعترین نوع تروریسم است که امروزه از آن به تروریسم بین المللی (2) یاد میشود. تروریستهای مذهبی با استفاده از خشونت، به گمان خود در پی پیشبرد اهداف مذهبی هستند و عمدتاً اعضای فرقههای افراطی کوچک و بزرگاند. این نوع تروریسم در حال حاضر، به سرعت در حال رشد و گسترش است. حدود نیمی از 56 گروه تروریستی بین المللی که سازمانهای جهانی مختلف آنها را شناسایی کرده و فهرست شان را عرضه کردهاند، انگیزههای مذهبی دارند. (3)
مهمترین تمایز تروریسم مذهبی از غیرش (سکولار) در نوع نگاه جریان تکفیر و تروریسم مذهبی به عمل ترور است. تروریستهای مقدس معتقدند اهداف و روشهای آنها بر اساس اراده و فرمان الاهی است و هیچ انسانی حق تغییر آن را ندارد. اما تروریستهای سکولار به اهداف الاهی و اراده خدا اعتقادی ندارند. تروریستهای مذهبی و مقدس به گذشته چشم دوختهاند، به رسوم و سنن خاصی که در معنویترین دوران ادیان، یعنی دوره آغازین آنها بنا شده است. به اعتقاد آنها، در آن زمان رابطه مردم با خدا به نزدیکترین حد خود میرسید و نیز احکام و قوانین اصلی ادیان در همان زمان شکل گرفته است. (4) نام گذاری جریانهای تکفیری مذهبی به بنیادگرایی (اسلامی، مسیحی و ...) از سوی غربیها نیز به همین دلیل است. زیرا گروههای دینی و مذهبی، اعمال و کردار خود را بر پایه اراده الاهی و سیره و سنت اصحاب و دوره آغازین ادیان توجیه میکنند. این مقاله، در دو بخش تنظیم شده است؛ بخش نخست، به شاخصههای مشترک جریانهای تروریستی اختصاص یافته، و بخش دوم، جریانهای تکفیری تروریستی جهان اسلام را بررسی میکند.
1. خصایص و شاخصههای مشترک جریانهای تکفیری تروریستی
1.1. تکفیر و بدگویی
نخستین و مهمترین ویژگی مشترک تمام جریانهای تروریستی تکفیری که اقدام به ترور و کشتار مخالفان میکنند، تکفیر (5) گروههای مخالف و رقیب است. در واقع تکفیر، حربه مهم و مجوز اصلی قتل و جنایت این نوع گروههاست.
قرآن و مسئله تکفیر و تفسیق
آیه کریمهای که مؤمنان و مسلمانان را از تمسخر و استهزا، و در نتیجه از تفسیق و تکفیر جامعه دینی و ایمانی، برحذر میدارد، آیه 11 سوره مبارکه حجرات است. خداوند متعال میفرماید: «یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا لَا یسْخَرْ قَوْمٌ مِنْ قَوْمٍ عَسَى أَنْ یکُونُوا خَیرًا مِنْهُمْ وَلَا نِسَاءٌ مِنْ نِسَاءٍ عَسَى أَنْ یکُنَّ خَیرًا مِنْهُنَّ وَلَا تَلْمِزُوا أَنْفُسَکُمْ وَلَا تَنَابَزُوا بِالْأَلْقَابِ بِئْسَ الِاسْمُ الْفُسُوقُ بَعْدَ الْإِیمَانِ وَمَنْ لَمْ یتُبْ فَأُولَئِکَ هُمُ الظَّالِمُونَ) ؛ ای کسانی که ایمان آوردهاید! نباید گروهی از مردان شما گروه دیگر را مسخره کنند، شاید آنها از اینها بهتر باشند؛ و نه زنانی زنان دیگر را، شاید آنان بهتر از اینان باشند؛ و یکدیگر را مورد طعن و عیبجویی قرار ندهید و با القاب زشت و ناپسند یکدیگر را یاد نکنید، بسیار بد است که بر کسی پس از ایمان نام کفرآمیز بگذارید؛ آنها که توبه نکنند، ظالم و ستمگرند. (6)
از عبارت آخر این آیه شریفه، به خوبی استفاده میشود که مؤمنان از طعن و عیبجویی و به کار بردن القاب زشت و ناپسند، و مهمتر از همه، تکفیر و تفسیق همدیگر، که منجر به خشونت و درگیری در جامعهاسلامی میشود، منع شدهاند. به سخن دیگر، قرآن مجید به صراحت تمام جامعه ایمانی پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) را از تکفیر و تفسیق یکدیگر باز داشتهاست؛ زیرا، این عمل غیر اخلاقی و غیر اسلامی افراد و گروهها، باعث عداوت، کینه، درگیری و خشونت اقوام و گروههای اسلامی میشود که سرانجامش زوال نعمت مهم امنیت، اتحاد و اخوّت جامعه اسلامی است.
پرهیز از بدگویی و فحاشی
یکی از چیزهای دیگری که در شرع مقدس و آموزههای اسلامی به صراحت منع شده است، سب و فحش دادن به کفار و مشرکان است. خداوند متعال در قرآن کریم میفرماید: (وَلَا تَسُبُّوا الَّذِینَ یدْعُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ فَیسُبُّوا اللَّهَ عَدْوًا بِغَیرِ عِلْمٍ کَذَلِکَ زَینَّا لِکُلِّ أُمَّةٍ عَمَلَهُمْ ثُمَّ إِلَى رَبِّهِمْ مَرْجِعُهُمْ فَینَبِّئُهُمْ بِمَا کَانُوا یعْمَلُونَ) ؛ (به معبود) کسانی که غیر خدا را میخوانند (میپرستند) دشنام ندهید، مبادا آنها (نیز) از روی ظلم و جهل، خدا را دشنام دهند. این چنین برای هر امتی عملشان را زینت دادیم. سپس بازگشت همه آنان به سوی پروردگارشان است؛ و آنها را از آنچه عمل میکردند، آگاه میسازد (و پاداش و کیفر میدهد) . (7)
ملاحظه میشود که منطق قرآن در مواجهه با دشمنان، حتی مشرکان، نهی از فحاشی و بدگویی است؛ از روایات متعدد استفاده میشود که جمعی از مسلمانان و مؤمنان به دلیل ناراحتی شدیدی که از بت پرستان داشتند، گاهی اوثان (بتهای) مشرکان را به باد ناسزا میگرفتند و به آنها دشنام میدادند. آنها نیز مقابله به مثل میکردند. خداوند در قرآن کریم به صراحت مؤمنان را از این کار نهی کرد. برای اینکه آنها قومی جاهل و ناداناند و به آفریدگار مهربان عالم فحش میدهند، و این، برای موحد و مسلمان تحمل پذیر نیست. (8)
قرآن به ما میآموزد که رعایت اصول ادب و عفت در بیان و کلام، حتی در برابر خرافیترین و بدترین آیینها نیز لازم است؛ زیرا با ناسزا گفتن نمیتوان کسی را از اعتقادات و مسیر غلط انحرافیاش بازداشت. حال، اگر دقت کنیم متوجه میشویم که قرآن کریم در این آیه شریفه، منطق و ادبیات گفت و گو و تعامل با غیرمسلمانان را به مؤمنان و پیروان خود میآموزد، و آن عفتِ در کلام و سخن گفتن است. منطق اسلام این است که در مواجهه با دشمنان اسلام نیز باید از ناسزاگویی پرهیز و از ادبیات درست و نیکو استفاده کنیم. سب و دشنام به مؤمنان و مذاهب اسلامی که از که یک قرآن پیروی میکنند و به سمت یک قبله (کعبه) نماز میخوانند، چه دلیلی دارد؟! ترور و کشتن مسلمانان به بهانههای واهی و با توجیهات نادرست چه توجیهی میتواند داشته باشد؟
بنابراین، از این آیه کریمه، به وضوح اجتناب از خشونتهای سیاسی و اقدامات زورگویانه و تروریستی، اصطیاد میشود. زیرا، به یقین اعمال تروریستی و انتحاری ناشی از تکفیر، که امروزه در گوشه و کنار جهان اسلام انجام میشود، برخلاف مصالح علیای اسلام است که در پی جلب آن هستیم. ضمن اینکه مفاسد زیادی هم دارد که هر مسلمانی باید در پی دفع آن از جامعه اسلامی باشد! چه مفسدهای بالاتر از این که امروزه در بسیاری از نقاط جهان، از اسلام عزیز که سراسر رأفت و رحمت است، به عنوان ایدئولوژی تروریسم، و از فرد مسلمان به عنوان تروریست یاد میشود! ارائه تصویر و چهره خشن از اسلام و مسلمانان قطعاً برخلاف مصالح امت اسلامیاست. متأسفانه، القای این تصویر زشت از اسلام را، امروزه تروریستهایی انجام میدهند که به نام اسلام و دفاع از اسلام و با حربه تکفیر دیگران، به عملیات تروریستی و انتحاری مبادرت میکنند.
2.1. خشونت و سلاح کشی
خشونت و سلاح کشیدن در روایات اسلامی
روایات صادره از ناحیه پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) در جوامع روایی شیعی و سنی در این زمینه فراوان است. از وجود مبارک پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) نقل شده است که فرمود: «المسلم من سلم المسلمون من لسانه و یده، و المؤمن من أمنه الناس علی دمائهم و اموالهم؛ مسلمان کسی است که مسلمانان از دست و زبانش در سلامت باشند؛ و مؤمن کسی است که جان و مال مردم از وی در امان باشد». (9) روایات وارده از ناحیه پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) که در این خصوص به ما رسیده، فراوان است. در این بخش، به مهمترین آنها، اشاره میکنیم. این احادیث، حاکی از آن است که جامعه ایمان گرای اسلامی، مانند جسد واحدی است که اعضایش کاملاً در درد و رنج همدیگر شریکاند. در صحیح مسلم روایتی از نعمان بن بشیر از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) نقل شده است که حضرت فرمود:
«مثل المؤمنین فی توادّهم و تراحمهم، کالجسد الواحد اذا اشتکی منه عضو تداعی له سائر الجسد بالحمّى والسهر». (10)
همچنین در این موضوع، روایاتی داریم که حمل سلاح و سلاح کشیدن بر روی مردم، و آزار و اذیت مردم را به شدت نکوهش کردهاست. پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: «لیس منّا من جزد السلاح، و لیس منّا من غشّنا»؛ (11) از ما نیست کسی که بر روی مردم سلاح بکشد؛ و از ما نیست کسی که با ما (مردم مسلمان) با خدعه و نیرنگ رفتار کند. در جای دیگری میفرمایند: «من حمل علینا السلاح فلیس منّا» (12) کسی که علیه ما (بر روی مردم مسلمان) سلاح بکشد، از ما نیست (مسلمان نیست) . روایات دیگری نیز از حضرت محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) نقل شده است که به مضامین ترحّم، رِفق، مدارا، شفقت و مهربانی در جامعه اسلامی، سفارش میکند: «من لایرحم لایرحمهالله عزّ و جل»؛ (13) کسی که ترحّم نداشته باشد، مورد ترحّم و رحمت خداوند قرار نمیگیرد؛ و «من یحرم الرِّفق یحرم الخیر کُلّه»؛ (14) کسی که از رِفق و مدارا بی بهره باشد، از تمام خیرات محروم خواهد بود.
بدیهی است که مضمون این دسته از روایات، دعوت به زندگی مسالمت آمیز، ترحّم، مدارا و محبت در جامعه اسلامی است. اساساً جامعه اسلامی و ایمانی پیامبر اعظم (صلی الله علیه و آله و سلم) باید سرشار از محبت، صلح، صفا و صمیمیت باشد. به همین دلیل، هر گونه خشونتی که به صلح، آرامش، و أخوّت اسلامی این جامعه ایمانی آسیب وارد کند، از نظر دین مقدس اسلام مردود و مطرود است.
پس در مجموع میتوان گفت، دین مقدس اسلام، برای تمام پیروان و کسانی که به این آیین مقدس تمسک کردهاند، سراسر رحمت و خیر و سعادت است. (15) به تعبیر یکی از نویسندگان عرب،«فهو (دین اسلام) رحمة فی السِّلم والحرب، ورحمة فى الشّدّة والرّخاء، ورحمة فى الوسع والضیق، و رحمة فى الاثابة والعقوبة، و رحمة فى الحکم والتنفیذ، و رحمة فى کل الأحوال»؛ (16) یعنى، این آیین مقدس در تمام ساحات، جنگ و صلح، سختی و آسانی، وسع و ضیق، پاداش و عقوبت، حکم و تنفیذ، و در هر حال، سراسر رحمت و رأفت است.
اساساً در اسلام، اصل بر رفق و مدارا است، و خشونت، امری ثانوی است. آنجا که نظام، آرامش و امنیت مردم و جامعه در معرض تهدید و آسیب قرار میگیرد، قوه قاهره و خشونت دولت اسلامی به صحنه میآید.
3.1. غُلُوّ و تعصب مذهبی
دومین خصیصه مشترک گروههای تکفیری جهادی که به ترور و کشتار مخالفان فکری و مذهبی اقدام میکنند، غُلُوّ و تعصب مذهبی است. ریشه بسیاری از تکفیر و تفسیقها در حوزه مسائل دینی و اعتقادی، افراط و تعصّب بی جا در مباحث دینی و مذهبی است. اصولاً زیادهروی و خروج از حد اعتدال و میانه، باعث انحراف از مسیر حق و حمله بر عقاید دیگران است. گاهی قرآن کریم به عنوان اصل و منبع مشترک همه مذاهب اسلامی، به دلیل غُلُوّ و تعصب مذهبی به حاشیه میرود و از حجیت باز میماند. گفته یکی از نویسندگان عرب در این زمینه جالب است:
العُلُوّ المتطرّف فى التعضب المذهبى، طبع بدوره جانباً آخر من ثقافتنا، مثالهابن عابدین من أئمة الأحناف الذى یقول فى حاشیته: إن أفتى أصحابنا بما یخالف کتاب الله، أخذنا بما أفتى بهاصحابنا. و مثاله ما نراه الیوم سائداً من تکفیر بعضنا بعضاً، منطلقین من أنّ کل من لایقول بما نقول فهو کافر؛ (17) غُلُوّ افراطی و بیش از حد در تعصب مذهبی، طرف (بخش) دیگری از فرهنگ ما را به وجود آورده است. نمونهاش ابن عابدین، از علمای احناف، است که در حاشیهاش گفته: اگر اصحاب (علمای) ما به آنچه مخالف کتاب خداست فتوا دهند، ما به فتوای اصحاب (فقهای) خودمان عمل میکنیم، هرچند مخالف قرآن باشد. نمونه دیگرش اندیشه تکفیری است که بر ما چیره و حکمفرما شده است. به این معنا که بعضی از ما بعضی دیگر را تکفیر میکنند و این تفکر به سرعت به این سمت به پیش میرود که هر کس نظری بر خلاف نظر ما داشته باشد، او کافر است.
آنچه از این مطلب به دست میآید، این است که جناب ابن عابدین حنفی، آشکارا نظر اصحاب (فقهای) خود را بر قرآن کریم ترجیح میدهد. این نوع نگاه تعصب گرایانه و دگماتیسمی، جز افراط و خروج از حد اعتدال (میانهروی) که قرآن کریم به آن دعوت میکند، (18) معنایی ندارد. بدتر از این حالت این است که افراد عقیده و باور خویش را ملاک حق قلمداد کنند و بر اساس هوا و هوس خود، دیگران را کافر بدانند.
4.1. فساد و تبهکاری
دیگر خصیصه مشترک گروههای تکفیری تروریستی، پدیده فساد و تبهکاری در جامعه است. منظور از فساد در اصطلاح و ادبیات دینی، همان «فساد فی الارض» است. یعنی اظهار معصیت خدای تعالی و انحراف از هدایت او، که معمولاً ضرر جانی و مالی و احیاناً ضرر به عِرض و کرامت دیگران را به همراه دارد. (19) با وجود شرایع آسمانی در میان مردم، و تمسک و عمل مردم به ادیان الاهی، انسانها با هم دشمنی و عداوت نخواهند داشت و هر کس شأن و جایگاه خود را حفظ خواهد کرد. در این فرض، خون مردم محفوظ خواهد ماند و فتنه و آشوب از جامعه دینی برچیده خواهد شد. در چنین شرایطی است که جهان و مردم آن، از نعمت (صلاح و امنیت) برخوردارند؛ ولی زمانی که تمسک و اعتنا به شرایع الاهی و قوانین ترک، و از آن غفلت شود و هر کس طبق هوا و هوس خود عمل کند، آنگاه هرج و مرج (آنارشیسم) ، اضطراب، ناامنی، خشونت و فساد، که ضد صلاح است، به وجود میآید. (20)
در اینجاست که قرآن مجید با صراحت تمام انسانها را مخاطب خویش قرار داده، میفرماید: (وَلَا تُفْسِدُوا فِی الْأَرْضِ بَعْدَ إِصْلَاحِهَا وَادْعُوهُ خَوْفًا وَطَمَعًا إِنَّ رَحْمَتَ اللَّهِ قَرِیبٌ مِنَ الْمُحْسِنِینَ) ؛و در زمین پس از اصلاح آن فساد نکنید، و او را با بیم و امید بخوانید؛ (بیم از مسؤلیتها، و امید به رحمتش و نیکی کنید) ؛ زیرا رحمت خدا به نیکوکاران نزدیک است. (21) به این ترتیب، فساد یا فساد فی الارض در شریعت اسلام، از بزرگترین معاصی و حرام است. ادلّه فراوانی در قرآن کریم و روایات نبوی (صلی الله علیه و آله و سلم) آمده است که بر نهی و حرام بودن فساد و اذیت و آزار مسلمانان و غیر مسلمانان دلالت دارد. (22)
بدیهی است که قتل، انسان کشی، کشتار و ترور انسانهای مظلوم و بی گناه در کوچه و بازار و اماکن عمومی، از مصادیق اصلی فساد و تبهکاری است.
5.1. نفاق و دورویی
از عملکرد چند ساله گروههای تکفیری- تروریستی چون القاعده، طالبان و داعش، به دست میآید که میتوان گروههای یاد شده را در زمره جریان «نفاق» یا «منافقان» نیز قرار داد. اگر نتوان آنها را رسماً در فهرست گروه «منافقان» قرار داد، دست کم یکی از ویژگیهای بارز آنها پدیده نفاق است. لذا میتوان از آنها به «منافقان مدرن» تعبیر کرد. توجیه این مدعا، عملکرد گروه طالبان در افغانستان است. امروزه طالبان، از یک سو، با آمریکاییها و ناتو میجنگند و آنها را کافر میخوانند و لذا جهاد با آنها را واجب میدانند؛ از سوی دیگر، آشکارا از آمریکاییها و انگلیسیها سلاح و امکانات نظامی دریافت میکنند. این موضوع، صداقت آنها را در مبارزه علیه آمریکا و ناتو محل تردید قرار میدهد. اتحاد داعش مذهبی با بعثیهای سکولار در عراق نیز مصداقی از همین مسئله است که به آن اشاره خواهیم کرد.
بدین سان، از فساد و تبهکاری گروههای تکفیری به این نتیجه میرسیم که این گروهها، به جریان نفاق و التقاط نیز نزدیک هستند. زیرا یکی از عوامل فساد و خرابکاری در جامعه، عنصر «نفاق» در افراد است. این نفاق (دورویی) و التقاط است که افراد را به فساد و تبهکاری سوق میدهد. قرابت جریان «تکفیر» و «نفاق» میتواند بدترین خطرها و آسیبها را به جامعه اسلامی وارد کند؛ چنانچه امروزه در گروههای تکفیری موجود مشاهده میکنیم.
نفاق از جمله واژههایی است که قرآن مجید تأکید فراوانی بر آن دارد. در یک تقسیم بندی میتوان نفاق را بر دو نوع دانست؛ یکی نفاق اعتقادی، و دیگری نفاق عملی یا سلوکی. (23) هر دو گونهی آن، طبق نص قرآن کریم و سنت نبوی، حرام است. بسیاری از اقدامات تروریستی گروههای تکفیری که امروزه در نقاط مختلف جهان اسلام صورت میگیرد، تحت همین عنوان، یعنی نفاق (عقیدتی و عملی) ، و به دست گروههای تروریست تکفیری به ظاهر مسلمان و در واقع منافقِ دورو، صورت میگیرد. منافقان کسانی هستند که در واقع، اسلام را قبول ندارند اما به دلایلی تظاهر به اسلام و ایمان میکنند؛ نزد مؤمنان اظهار ایمان و در خلوتشان اظهار کفر میکنند. (24)
از همان صدر اسلام تاکنون کسانی بودهاند که تحت همین عنوان «منافق»، فساد و کارهای جنایتکارانه داشتهاند، و اغلب خیانتها و اقدامات تخریبی شان را به قصد ضربه زدن به اصل دین و نظام اسلامی انجام میدادند. به تعبیر قرآن، افرادی که با این عنوان دست به فساد و خرابکاری میزنند، دچار نوعی بیماری هستند که خداوند بر بیماری آنها میافزاید. (25) اینها کسانی هستند که دست به فساد و جنایت میزنند، اما فساد و تبهکاریشان را «اصلاح» مینامند. لذا وقتی به این جنایتکاران مفسد گفته میشود در زمین فساد نکنید، میگویند ما اصلاحگریم. قرآن کریم با قاطعیت تمام، چهره واقعی آنها را به مؤمنان و مسلمانان معرفی کرده، میفرماید: آگاه باشید که آنها حقیقتاً مفسداناند، اما فاقد شعور و درکاند. (26)
جالب اینکه، مفسدانی که تحت لوای نفاق و دورویی، جنایت و اعمال تروریستی انجام میدهند، خود را مصلح و اصلاحگر (رفورمیست) ، و کارشان را اصلاح طلبی (رفورمیسم) قلمداد میکنند. یعنی از واژههای مثبت و مقدسی «اصلاح» و «مُصلح» که در برابر «فساد» و «مفسد» است، استفاده میکنند. چنانچه متأسفانه تعدادی از جوانان مسلمان که به دست افراد و گروههای قشری و ظاهرگرای اسلامی یا عمّال بیگانه اغفال میشوند، به اسم «جهاد و اصلاح جامعه اسلامی» دست به ترور و عملیات انتحاری میزنند. افراد و گروههایی مثل اسامه بن لادن و ملا عمر که روزی با آمریکاییها در ارتباط بودند، امروزه که منافع شخصیشان آنها را در برابر یکدیگر قرار داده است، از جوانان مسلمان عرب و غیرعرب برای انتقام از آنها و شهروندان مسلمان عراق، سوریه، افغانستان، پاکستان، و ...، سوء استفاده کرده، مردم بی گناه این کشورها را قتل عام میکنند. این جنایت کاران فاسد، با شست وشوی مغزی این جوانان مسلمان و اینکه بهشتِ برینِ الاهی در انتظارشان است، آنها را با عملیات انتحاری به کام مرگ میفرستند. چه جنایت و فسادی از این بالاتر که افراد و جوانان بی تجربه و کم سواد را که درک درست از دین و اسلام ندارند گمراه و اغفال کرده، آنها را به خودکِشی و دیگرکِشی ترغیب کنیم؟! فریب و اغفال این گونه افراد، خود بزرگترین جنایت علیه بشریت است که نباید حاکمان، سیاست مداران و اندیشمندان امت اسلامی از آن غفلت کنند.
هماهنگی و ائتلاف جریان «تکفیر» و «نفاق» در پدیده تروریسم مذهبی
با تأمل در مطالب گذشته و مرور اجمالی تاریخ جهان اسلام در مییابیم که قتلها و ترورهایی که در گذشتهی امت اسلام اتفاق افتاده، عمدتاً به دست دو گروه صورت گرفته است:
1. گروه اول منافقان و کسانی که در لباس نفاق دست به قتل، تخریب و جنایت میزنند. از آنجایی که این گروه معمولاً در بین جامعه اسلامی زندگی میکنند و در ظاهر با مسلمانان فرقی ندارند، ضربههای فراوانی به مسلمانان و جامعه اسلامی وارد کردهاند. امروزه نیز جهان اسلام و کشورهای اسلامی از آسیب و گزند این گروهها و جریانهای نفاق افکن در امان نیست. خطر جدیتر این است که متأسفانه، جریان نفاق و حتی جریانهای لائیک و سکولار مختلف امروزه با جریانهای مذهبی و تکفیری هماهنگ شده، تروریسم مذهبی را به وجود آوردهاند. نمونه این قرابت در افغانستان، هماهنگی طالبان با کمونیستهای شکست خورده رژیم سابق بود. در عراق نیز، هماهنگی داعش مذهبی با بعثیهای سکولار به وضوح مشاهده میشود.
2. گروهها و سازمانهای تکفیری، قشری و واپس گرای متحّجر، که در اثر کج فهمی و دگم اندیشی، به ظواهر آیات و روایات بسنده کرده، تأمّلات عقلانی و تفکر و تدبر در محتوای قرآن و روایات را کنار گذاشتهاند. جمود، قشری گری، عقل گریزی و رفتار دگماتیسمیِ این افراد و گروهها که ظاهرگرایی در متون دینی را به دنبال دارد، از همان آغاز صدر اسلام تا کنون، مصیبتها و چالشهای فراوانی را به وجود آورده است. این افراد، چه در گذشته و چه امروز، با تمسک به ظواهر نصوص دینی (آیات و روایات) ، قتلهای خونینی را به وجود آوردهاند. در اثر ساده لوحی، کوته فکری و کج اندیشی این افراد و گروهها، تاکنون انسانهای فراوانی به کام مرگ رفتهاند. همان گونه که اشاره شد، امروزه جریان تکفیری و دگماتیسم مذهبیِ مدرن در خاورمیانه، با جریانهای لائیک و اهل نفاق هماهنگ شده است. (27)
بنابراین، نتیجه میگیریم که، پدیده تروریسم در دو چهرهی «نفاق» و «تکفیر»، جهان اسلام را با چالشهای فراوانی مواجه کردهاست. این مسئله، روشنگری علما و اندیشمندان متعهد و آگاه امت اسلامی را میطلبد. اگر اندیشمندان آگاه و متعهد جوامع اسلامی دست به کار نشوند، به زودی دنیای اسلام به دست گروههای متحجر تکفیری و خون آشام، با چالش عظیم اختلاف، تجزیه و کشتارهای خونین بیشتر، مواجه خواهد شد.
2. بررسی جریانهای تکفیری- تروریستی جهان اسلام
1.2. تروریسم مذهبی جریان تکفیری خوارج
جریان تکفیری خوارج، از آغاز شکل گیریاش، فتنهها و اقدامات تروریستی فراوانی را مرتکب شد. اعمال ارهابی و جنایات هولناک و تروریستی آنها، این گروه قشری و لجوج را در برابر امام علی (علیه السلام) قرار داد، که جنگ نهروان در نتیجه آن پدید آمد. برای مثال، کشتن عبدالله بن خبّاب و همسرش به جرم اینکه صرفاً به حکمیت حکمین راضی بودند، همچنین کشتن یک زن بی گناه دیگر به نام اُمّ سنان صیداوی، ناامن کردن راهها و کشتن افراد بی گناه و کشتن قاصد و گزارشگر امام على (علیه السلام) ، حارث بن مُرّه فقعسی، از جمله جنایات و اقدامات کور گروه تکفیری خوارج به شمار میرود. (28)
طبق نقل محققان تاریخ، زمانی که حضرت علی (علیه السلام) آماده حرکت به سوی شام شد، به او خبر رسید که خوارج علیه مردم شوریدهاند. آنها عبدالله بن خباب بن ارت، یکی از صحابه رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) ، را کشته، شکم زن باردارش را دریده بودند و سه زن دیگر از قبیله طی و نیز بانوی دیگری به نام ام سنان صیداوی را به قتل رسانده بودند. حضرت علی (علیه السلام) حارث بن مره عبدی را نزد خوارج فرستاد تا درباره این اخبار تحقیق کند و به او گزارش دهد. وقتی حارث به خوارج رسید و در این بار از آنها پرسید، او را گرفتند و کشتند. هنگامیکه خبر قتل حارث در اردوگاه نخیله به حضرت علی (علیه السلام) رسید، حضرت دستور حرکت سپاه به سوی اردوگاه خوارج را صادر فرمود. (29)
نکتهی شایان توجه این است که، خوارج عبدالله و همسرش را (مانند تروریستهای امروزیِ داعش و القاعده) کنار رودخانه بردند و عبدالله را همچون گوسفند سر بریدند و خونش را در آب ریختند، آنگاه سراغ زن او رفتند و شکمش را دریدند. همچنین آنها در راهها، جلوی مردم را میگرفتند، اموال، چارپایان و سلاحهای آنها را به یغما میبردند. خوارج برای عملی کردن مقاصد خود وارد روستاها میشدند و همچنان به این اقدامات خویش ادامه میدادند تا به نهروان رسیدند. (30)
امام علی (علیه السلام) در واکنش به این اعمال هنجارشکنانه و جنایتکارانه، به مردم خبر داد که حدیث مارقین (31) بر این قوم منطبق است. حضرت پس از بیان این حدیث فرمود: «به خدا سوگند، امیدوارم که آنان، همین مردم باشند. آنان خونهای محترم را به زمین ریختهاند و مردمان را آماج قتل و غارت قرار دادهاند و همه این اعمال را به نام خدا مرتکب شدهاند». (32) به راستی آیا جنایات هولناک گروه خوارج، در چهارده قرن پیش، غیر از اعمال تروریستی تروریستهای امروزی است؟ بدون شک، خارجیان زمان امام علی (علیه السلام) مصداق بارز تروریستهای امروز (داعش و القاعده) است. خوارج نهروان، علاوه بر قتل، جنایت و ایجاد وحشت در راهها، عملاً به محاربه با امام زمان «علی (علیه السلام) » و رهبر عادل کشور اسلامی خویش، پرداختند. بنابراین، محاربه و بغی (شورش) بر ضد علی (علیه السلام) بر جرم آنها میافزاید که این موضوع، در جایی دیگر باید بررسی شود. برخی از نویسندگان غربی نیز معتقدند خوارج نهروان نخستین گروه تروریستی اسلامی است که اندکی پس از رحلت پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) ظاهر شدند. (33)
نکته جالب توجه شباهتهای جریان تکفیری خوارج با جریانهای تکفیری امروز (داعش، القاعده و طالبان) ، در ظاهر، عقیده و عملکرد است. شباهتهای ظاهری، اعتقادی و عملی جریان تکفیری داعش، القاعده و طالبان با جریان تکفیری خوارج به قدری واضح است که بی نیاز از استدلال است. زیرا این موضوع، در رسانهها و فضای مجازی به وضوح انعکاس یافته است.
2.2. تروریسم مذهبی جریان تکفیری فداییان اسماعیلیه
در تاریخ ایران و شرق اسلامی، گروه دیگری که از ترور و دهشت افکنی به صورت یک روش دائمی استفاده میکردند، اسماعیلیان یا پیروان حسن صباح هستند که ترورهای آنها چنان وحشتی در دل همگان، از جمله مسیحیان صلیبی، افکنده بود که هنوز در زبانهای اروپایی به نام «اساسین» (Assassin) ، (34) یعنی قاتل، معروف اند. (35) بدین سان، یکی از گروههایی که به راستی در جهان اسلام متهم به ترور و تروریسم مذهبی است، فداییان اسماعیلیه (حشاشین یا باطنیها) است. در اینکه این گروه، واقعاً حشیش خور (36) (تریاکی) بودهاند یا نه، اختلاف است. برخی معتقدند این گروهها به سبب عملگراییشان در سیاست و جنگ، از سوى مخالفان به «حشاشین» معروف شدند. این افراد، هر چند در گذشته تندروی و خشونت داشتهاند، اما در حال حاضر افراطگرایی یا رادیکالیسم اولیه خود را کنار نهادهاند. (37)
در هر صورت، حشاشین یا باطنیها (1090-1275م.) ، از جمله گروههایی هستند که در سیاستها و برنامههایشان، اعمال و جرایم تروریستی وجود داشته است. فرقه حشیشیه و قرامطه، که از شاخهها و فرقههای اسماعیلیه یا هفت امامی تشیع است، به شخصی بهاسم عبدالله بن میمون (261 ه.ق.) و حسن صباح (518 ه. ق.) ، که هر دو ایرانی الاصل بودند، برمیگردند. بانیان این فرقهها، با تشکیل گروهها و تشکیلات سرّی، سازمانهای تروریستی به وجود آوردند. جان بایر ناس، مورخ و محقق شهیر دین شناسی، در تاریخ جامع ادیان مینویسد: «ایشان (فرقه حشیشیه) ، مظهر تبلیغات نوینی بودند که در آن، عملِ قتلِ خفیّه، یعنی ترور به منتهای شدّت رواج یافت». (38) همچنین در جای دیگری مینویسد: «شهرت و شأن، در نزد آنان همانا بسته به مسئله قتل نفوس و قصد جان اشخاص بوده است». (39)
بدین ترتیب از گزارش مورخان به دست میآید که، دست کم گروههایی از اسماعیلیه، ترور میکردند و در این مسئله، تردیدی وجود ندارد.
بنابراین، میتوان گفت، یکی از معروف ترین گروههای تروریست مذهبی در گذشته، فرقهی اسماعیلیه مشهور به حشاشین یا باطنیها (1090-1275 م) است که در گذشته مخالفان خود را مخفیانه و به انگیزه دفاع از مذهب و ایدئولوژی، ترور میکردند. (40)
اکنون باید دید ترورهای این گروه، متوجه چه کسانی بوده است؟ به سخن دیگر، قربانیان سازمان تروریستی باطنیها، چه افرادی بودهاند؟
دیوید راپاپورت در مقاله «ترور مقدس» معتقد است، قربانیان حشاشین شخصیتهای برجستهای بودند که مسئول نرسیدن تعالیم جدید باطنیه به مردم شناخته میشدند، و اخطارهای مکرر ایشان برای تغییر در رفتارشان را نادیده میگرفتند. آنها موعظه و اخطار را برای کسانی که مرتد میدانستند، لازم میشمردند. این تروریستها برای به حداکثر رساندن تبعات روانی اقدامات خود و تأکید بر درماندگی قربانیان عملیات ترور را در مقابل دیدگان مردم و در اماکن با حرمتی چون مساجد به انجام میرساندند، اماکنی که قداست آنها باعث حس امنیت و مصونیت میشد؛ گاهی هم محلهای به شدت محافظت شده را برای عملیات انتخاب میکردند، محلهایی که فرد قربانی چون نگینی از سوی حامیان وفادارش در میان گرفته شده بود. (41)
یکی از ویژگیهای تغییرناپذیر تاکتیکهای حشاشین، اعلام و هشدار قبلی است. ویژگی اعلام و هشدار قبلی، از مهمترین شاخصههای تروریسم است. (42) حشاشین یا باطنیها به قربانیان احتمالی هشدار میدادند که فقط زمانی به آنها حمله میشود که مانع از فعالیتهای مبلغان مذهبی باطنی شوند. (43) آن گونه که اشاره شد، فداییان اسماعیلیه در گذشته متهم به ترور بودهاند، اما امروزه ترور را کنار گذاشتهاند و از آن دوری جستهاند.
3.2. تروریسم مذهبی جریان تکفیری القاعده و طالبان
در میان گروههای تروریستی مذهبی جهان، شبکهالقاعده به رهبری اسامه بن لادن، در صدر قرار دارد. جریانهای تکفیری تروریستی داعشی، النصره، طالبان و بوکو حرام همه به نحوی، از شاخههای محلی و انشعابی این گروه بزرگ تروریستی بین المللی است.
القاعده، که حیات رسمیآن از سال 1988 م. آغاز شده، در واقع شبکهای جهانی است که نشانههای حضور آن تاکنون علاوه بر افغانستان در کشورهای الجزایر، مصر، مغرب، ترکیه، تاجیکستان، ازبکستان، سوریه، چین (منطقه سین کیانگ) ، پاکستان، بنگلادش، مالزی، میانمار، اندونزی، فیلیپین، (میندانائو) ، لبنان، عراق، عربستان سعودی، کویت، بحرین، یمن، لیبی، تونس، بوسنی، کوزوو، چچن، داغستان، کشمیر، سودان، سومالی، کنیا، تانزانیا، جمهوری آذربایجان، اریتره، اوگاندا، اتیوپی، و سرزمینهای اشغالی فلسطین دیده شده است. (44)
بن لادن با جذب نیروهای گستردهی عرب و غیرعرب، از نژادها و ملیتهای مختلف، شبکهی تروریستی مذهبی بین المللی را به وجود آورده است. ریشه و اساس افکار گروههای بنیادگرایی چون القاعده، داعش و طالبان، سلفیه یا سلفیگری است. (45)
به تعبیر دیگر، آنچه عربها و سایر اعضای شبکه القاعده را از نقاط مختلف جهان، به هم پیوند داده است، تفکر سلفیگری است. شخصیتهایی چون بن لادن، سفر الحوالی و عبدالله عزام، در صدد برپایی نوعی رژیم ناب وهّابی بودند که از این حیث با دولت سعودی اختلاف پیدا کردند. (46) این افراد و گروهها، سلفیگری یا رجعت به قرآن و سنت (47) را مبنای ایدئولوژی مبارزاتی خود قرار دادهاند و هر گونه اعمال خشونت آمیز را در این جهت مجاز میدانند. سلفیه یا همان ظاهرگرایان، دین شناسی مخصوص خود را دارند. پایه و اساس نگرش دینی آنها، در واقع، به اندیشههای احمد بن حنبل (پیشوای حنبلیان) برمیگردد. به عقیده برخی از محققان غربی، ابن حنبل به عنوان نخستین قهرمان راست دینی (اسلام ارتودکسی) ، مهمترین پیشرو و منادی بنیادگرایی سنّی کنونی است. (48)
احمد بن حنبل و پیروانش، اهل حدیث و ظاهرگرا هستند، در مقابل احناف، که در فقه مشرب عقلگرایی دارند. ابن تیمیه ظاهرگرایی سلفیها را در قرن هفتم احیا کرد. از قرن هفتم تا قرن دوازدهم این تفکر بی رونق ماند تا اینکه در قرن دوازدهم محمد ابن عبدالوهّاب دوباره این نحله مذهبی را احیا کرد. جریان دین شناسی سلفیگری برای عقل و تأملات عقلانی ارزشی قائل نیست، ولی میراث گذشته را بسیار ارزشمند میداند؛ از این رو، به شدت ظاهرگرا است. به همین دلیل، سلفیها به عنصر جهاد خیلی معتقدند و هر کس را که کافر بدانند، فوراً فتوا به جهاد میدهند. ضمن اینکه برای دنیای جدید و مدرنیته نیز فکری ندارند، یعنی عقب ماندگی جهان اسلام و مواجهه درست با پدیدههای دنیای جدید هم مسئله اساسی آنها نیست. بر این اساس، ایدئولوژی جهادی سلفیگری بر اندیشه پیروان القاعده، طالبانیسم و داعشیسم غالب است. گرایش سلفیگری در قرن بیستم (1920 م.) در قالب دو جنبش، که از نظر فکری نزدیک به هم، ولی از نظر جغرافیایی از هم دور بودند، پا به عرصه وجود گذاشت. اخوان المسلمین، که حسن البنا در مصر بنا نهاد و در سراسر دنیای عرب پراکنده شد، و جماعت اسلامی، که در شبه قاره هند به وجود آمد. جماعات اسلامی بر اساس نوشتههای ابوالعلا مودودی و شاگرد تندروی او سید قطب است. (49)
نکته قابل توجه این است که، سلفیون تمام اقدامات تروریستیشان را مستند به قرآن و سنت کرده، آن را جهاد مقدس علیه دشمنان میدانند. در حالی که بسیاری از فعالیتهای تروریستی آنها علیه مسلمانان است، و قربانیان اصلی تروریستهای القاعده، داعش و طالبان مردم مسلمان اند.
افزون بر این، اعمال تروریستی را جهاد نامیدن، باعث بدنام شدن اسلام در عرصهی بین المللی شدهاست. چنانچه همین رفتار نابخردانه و جنایتکارانه موجب تخریب چهره اسلام در دنیای غرب شدهاست، به نحوی که امروزه در کشورهای غربی، فرد مسلمان، تروریست تلقی میشود. هرچند این برداشت عمومیت ندارد و در غرب نیز کسانی هستند که بین اسلام و تروریسم، تفکیک قائل میشوند، و تروریسم را جریان انحرافی اسلام در نظر میگیرند. چنانچه در هر دین و آیینی، تفکرات و جریانهای انحرافی وجود دارد. در بخشی از گزارش نهایی کمیسیون 11 سپتامبر آمدهاست: «دشمن ما اسلام، این دین بزرگ جهانی، نیست، بلکه دشمن ما گونه تحریف شدهی اسلام میباشد». (50) منظور از گونه تحریف شده اسلام در این کمیسیون، القاعده، طالبان و گروههای امثال داعش است که بذر تروریسم را در خاورمیانه و سایر نقاط جهان پاشیدهاند.
اندیشه تکفیر و ترور در گروه تکفیری طالبان
اشاره شد که اندیشه تکفیر از خصایص مشترک جریانهای تکفیری است. این تفکر در گروه طالبان نیز مشاهده میشود. طالبان با ورود به شهر مزار شریف و تسلط بر این شهر، نخستین اقدامشان این بود که مخالفان مذهبی را تکفیر کردند. طالبان با تکفیر شیعیان افغانستان، به آنها اولتیماتوم دادند که از سه چیز، یکی را باید بالاجبار انتخاب کنند: 1. تغییر مذهب (مسلمان شوند) 2. اخراج از کشور؛ 3. در صورت نپذیرفتن گزینههای یک و دو، باید گزینه کشته شدن را انتخاب کنند.
احمد رشید پاکستانی در مهمترین اثرش (طالبان) نوشتهاست:
هدف طالبان این بود که شمال افغانستان را از وجود شیعهها پاک کند. ملا نیازی، فرماندهای که دستور قتل نجیب الله (رئیس جمهور سابق) را داد، به عنوان فرماندار مزار شریف منصوب شد. در عرض چند ساعت پس از تسخیر شهر، ملاهای طالبان از مساجد شهر اعلام کردند که شیعههای شهر، سه راه پیش روی دارند؛ مذهب خود را از شیعه به سنی تغییر دهند، به ایران بروند، یا با مرگ روبه رو شوند. تمام مراسمی که شیعهها در مساجد رهبری میکردند ممنوع شد. ملا نیازی از مسجد مرکزی مزار اعلام کرد که: هزارهها مسلمان نیستند و ما باید آنها را بکشیم. یا شما قبول کنید که مسلمان شوید یا افغانستان را ترک کنید. هر کجا که بروید ما شما را دستگیر خواهیم کرد. اگر بالا بروید، با پاهایتان شما را پایین میآوریم. اگر در زمین پنهان شوید شما را با موهایتان بالا میکشیم. (51)
امارت اسلامی طالبان
ملا عمر، رهبر طالبان، یکی از کم سوادترین ملاهای گروه طالبان است. وی، در زمان تسلط طالبان بر بخش اعظم افغانستان، مهمترین اقدامش اعلام عنوان «امیرالمؤمنین» در افغانستان بود. وی با پوشیدن عبای پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) و امیرالمؤمنین خواندن خود، جسارت بزرگی کرد. احمد رشید میگوید: «برای بسیاری از افغانها و مسلمانان در جاهای دیگر، این یک توهین جدی به آداب و رسوم بود که یک مُلا از روستایی فقیر، بدون هیچ آموزش عالمانه، هیچ شجره نامهی قومی یا ارتباطی با خاندان پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) ، تا این حد جسارت به خرج بدهد». (52)
طالبان با سلطه بر بخش اعظم افغانستان، امارات اسلامی را به وجود آوردند. نظام ریاست جمهوری را به امارت اسلامی تبدیل کردند و رهبر طالبان را امیرالمؤمنین جهان اسلام خواندند. داعش نیز امروزه با تسلط بر یک بخش از عراق، اعلام امارت یا خلافت اسلامیکرده، رهبر خود، ابوبکر البغدادی، را امیرالمؤمنین و خلیفه مسلمانان خوانده است.
گروه تکفیری طالبان و نسلکشی مردم افغانستان
با ورود طالبان به مزار شریف، کشتار وحشیانهای کهاز نوع نسلکشی بود آغاز شد. گزارش احمد رشید از کشتار شیعیان هزاره و مخالفان دیگر (تاجیکها و ازبکها) ، به دست طالبان خواندنی است. به نقل از رشید، یکی از فرماندهان طالبان بعداً گفته بود که ملا عمر به آنها اجازه داده بوده به مدت دو ساعت بکشند اما آنها به مدت دو روز کشتار کرده بودند. یک مرد تاجیکی که توانسته بود از قتل عام فرار کند بعداً این گونه توضیح داد:
طالبان کشتار جنون آمیزی را ادامه دادند، ماشینهای داتسون pick up خود را در خیابانهای تنگ مزارشریف بالا و پایین میبردند و به چپ و راست تیراندازی میکردند و هر جنبندهای را که حرکت میکرد میکشتند. آنها صاحبان مغازهها، گاری چیان، زنان و کودکان را که در حال خرید بودند و حتی بزها و الاغها را میکشتند. برخلاف تمام دستورات اسلام که دستور دفن سریع جسدها را داده است، جسدها برای فاسد شدن در خیابانها رها شده بود. آنها بدون هشدار و بی استثنا بین زنان و مردان و کودکان، به هر کسی که به طور اتفاقی در خیابانها بود، تیراندازی میکردند. به زودی خیابانها پر از جسد و خون شد. تا 6 روز اول هیچ کس اجازه نداشت اجساد را دفن کند. سگها گوشتهای انسان را میخوردند و دیوانه میشدند و به زودی بو، غیر قابل تحمل شد. (53)
احمد رشید در ادامه گزارش خود آورده است:
زمانی که مردم به خانههای خود پناه میبردند، سربازان طالبان به زور داخل میشدند و تمام خانوادههای هزارهای را قتل عام میکردند. مردم از سه نقطه هدف گلوله قرار میگرفتند. یک گلوله در سر، یک گلوله در سینه و یک گلوله در قسمت تناسلی، مردم مردگان خود را در باغهای خود دفن میکردند. زنان مورد تجاوز واقع میشدند. (54)
4.2. تروریسم مذهبی جریان تکفیری تروریستی داعش
گروه تروریستی تکفیری داعش، از بزرگترین و ثروتمندترین گروههای تروریستی مذهبی جهان در خاورمیانه است. داعش، شاخه القاعده در عراق است که از سازمان بزرگ تروریستی القاعده جدا شده، در سوریه و عراق به کشتار و جنایت مشغول است.
دولت اسلامی (به عربی: الدولة الاسلامیة) که قبلاً خود را دولت اسلامی عراق و شام (به عربى: الدولة الاسلامیة فى العراق و الشام) نامیده بود، و بیشتر با نام اختصاری «داعش» شناخته میشود، گروه شورشی فعالی است که در عراق و سوریه حضور فعال دارد و خود را کشوری مستقل دانسته، بخشهایی از شمال سوریه و عراق را در تصرف خود دارد. این گروه به رهبری «ابوبکر البغدادی» از جنگجویان سلفی جدا شده از شبکه القاعده تأسیس شده، و با دولتهای عراق و سوریه و گروههای مخالف دولت سوریه وارد جنگ شده است. (55)
داعش با دیگر گروههای القاعده، از جمله «جبهة النصرة»، میجنگد و القاعده نسبتِ داعش به خود را رد کرده است. (56) داعش در پی تشکیل حکومتی اسلامی در سراسر سرزمینهای اسلامی منطقه و حتی فراتر است.
آغاز فعالیتهای نظامی
فعالیت نظامی داعش نخست در سوریه آغاز شد. داعش، که از گروههای تندرو جدا شده بود، موفق شد بخشهایی از شمال سوریه را تصرف کند و تقریباً سراسر استان «رقه» را تصاحب کرد. سپس هم زمان با اقدام نظامی در سوریه، به عراق حمله کرد و موفق شد «رمادی» و «فلوجه» مرکز استان «الانبار» را در عراق بگیرد. در 2014 داعش با گسترش اقدام نظامی خویش توانست «موصل»، دومین شهر عراق، را تصرف کند و بخش بزرگی از خاک عراق، از جمله «تکریت» را نیز به دست آورد. سپس در سوریه نیز پیشروی کرد و منطقههایی را که دست دیگر مخالفان نظام سوریه در استانهای «دیرالزور» و «حسکه» بود به دست آورد. تا تیرماه، حدود یک سوم خاک سوریه در تصرف داعش بود و بخشهای زیادی از عراق را نیز در دست داشت. بیشتر بخشهای نفت خیز سوریه و بسیاری از بخشهای نفت خیز عراق را داعش در اختیار دارد. البته فعالیتهای داعش فقط به سوریه و عراق محدود نمیشود و فعالیتهایی از داعش در اردن نیز گزارش شده است. همچنین با دولت لبنان نیز اعلان جنگ کرده است.
داعش، پس از گرفتن موصل، بیانیه تشکیل خلافت اسلامی با خلیفگی ابوبکر البغدادی را صادر کرد و فعالیتهای حکومتی خود را که از پیش بیشتر در سوریه آغاز شده بود گسترش داد. چاپ اسکناس با واحد دینار داعش، صدور گذرنامه، تشکیل شبکه پلیس، صدور نفت و راهاندازی شبکه تلویزیونی از جمله اقدامات این گروه است. پس از این فعالیتها نام خود را از «دولت اسلامی عراق و شام» به «دولت اسلامی» تغییر داد. داعشیها، که سمتهای حکومتی مختلفی (نخست وزیر، استاندار و ...) برای خود تعریف کردهاند، قانونهای سخت گیرانه و مجازاتهای سنگینی وضع کردهاند. (57)
سران سابق حزب بعث عراق و سازمان شبه نظامی بوکوحرام (58) هم از فعالیتهای داعش حمایت کردهاند. (59)
افکار و عقاید
داعش در واقع ادامه تشکیلات یک گروه از سنیهای وهابی جهادی در عراق به رهبری «ابومصعب زرق
عبارات مرتبط با این موضوع بابکاحمدی در مراسم آذر بابک احمدی، منتقد و مترجم در مراسم بزگداشت آذر انجمن جنایات تکفیری ها در احادیث آخر الزمان آیا داعش از …جنایات تکفیری ها در احادیث آخر الزمان آیا داعش از نشانه های ظهور است ؟ تفاوت های اخبار مصر آخرین تحولات مصر اخبار امروزدست رد مصر به سینه اتحادیه عرب السیسی حاضر به آشتی با ملک سلمان نشد قتل مدیر بانک بررسی مرزهای دریایی ایران در خلیج فارس با تاکید بر …بررسی مرزهای دریایی ایران در خلیج فارس با تاکید بر مرزهای ایران و کویت نویسنده ایران پرسمان دانشجویی اندیشه ی سیاسیواکاوی حیات سیاسی امام رضاع و بررسی شاخصهای سیاسی حاکم در عصر آن امام همام،نقشه فارس گزارش میدهد نگاهی به نحوه شکلگیری القاعده، …فارس گزارش میدهد نگاهی به نحوه شکلگیری القاعده، دیدگاهها و اهداف آنامپراتوری دروغ جنبش مقابله با هژمونی رسانهای غربامپراتوری دروغ جنبشی مردم نهاد است که به واکاوی و تحلیل سیاست ها و موضوعات پشت پرده اخبار افغانستان آخرین تحولات افغانستان اخبار امروزجمع آوری قلیان ها در افغانستان تصاویر خنثی شدن حمله تروریستی در افغانستان وقوع روزنامه ایران شماره تاریخ با حکم فرمانده معظم کل قوا سردار غلامحسین غیبپرور رئیس سازمان بسیج مستضعفین شدعراق و سوریهای دیگر بعد از فتح موصل و حلب در …بعد از فتح حلب و موصل تازه بدبختی شروع خواهد شد فوق فوقش این دو کشور میشوند مانند تدوین استراتژی جدید نظامی آمریکا؛ «ایران یکی از تهدیدهای اصلی است » ژنرال دیوید گولدفین جنایات تکفیری ها در احادیث آخر الزمان آیا داعش از نشانه های جنایات تکفیری ها در احادیث آخر الزمان آیا داعش از نشانه های ظهور است ؟ تفاوت های داعش و اخبار مصر آخرین تحولات مصر اخبار امروز دست رد مصر به سینه اتحادیه عرب السیسی حاضر به آشتی با ملک سلمان نشد قتل مدیر بانک اسلامی بررسی مرزهای دریایی ایران در خلیج فارس با تاکید بر مرزهای بررسی مرزهای دریایی ایران در خلیج فارس با تاکید بر مرزهای ایران و کویت نویسنده ایران بازگو پرسمان دانشجویی اندیشه ی سیاسی واکاوی حیات سیاسی امام رضاع و بررسی شاخصهای سیاسی حاکم در عصر آن امام همام،نقشه راهی فارس گزارش میدهد نگاهی به نحوه شکلگیری القاعده، دیدگاهها خبرگزاری فارس در تشکیل القاعده علاوه بر اشخاص که رهبری و مدیریت سازمان را عهدهدار بودند امپراتوری دروغ جنبش مقابله با هژمونی رسانهای غرب امپراتوری دروغ جنبشی مردم نهاد است که به واکاوی و تحلیل سیاست ها و موضوعات پشت پرده رسانه اخبار افغانستان آخرین تحولات افغانستان اخبار امروز جمع آوری قلیان ها در افغانستان تصاویر خنثی شدن حمله تروریستی در افغانستان وقوع انفجار در عراق و سوریهای دیگر بعد از فتح موصل و حلب در انتظار است بعد از فتح حلب و موصل تازه بدبختی شروع خواهد شد فوق فوقش این دو کشور میشوند مانند فرانسه که روزنامه ایران شماره تاریخ دولت اصلاح «پول ملی» را تصویب کرد، مجلس و شورای نگهبان تصمیم میگیرند تومان، پول جدید ایران
لینک منبع :بررسی تاریخی جریانهای تکفیری تروریستی
بررسی تاریخی جریانهای تکفیری تروریستی - راسخون
rasekhoon.net/.../بررسی-تاریخی-جریانهای-تکفیری-تروریستی/ - ذخیره شده
11 دسامبر 2016 ... این نوشتار در صدد تحلیل و بررسی جریانهای تکفیری تروریستی جهان اسلام است.
پدیده تکفیر و تروریسم مذهبی، جهان اسلام را با چالش بزرگی مواجه ...
بررسی تاریخی جریان های تکفیری تروریستی - جوان ایرانی | خبر ...
khabarfarsi.com/u/29565363
12 دسامبر 2016 ... بررسی تاریخی جریان های تکفیری تروریستی. سرویس اندیشه جوان ایرانی به نقل
از راسخون ؛ بخش مقالات دینی: نویسنده: محمد حنیف طاهری (1) چکیده ...
جریان شناسی گروهک های تروریستی تکفیری - بنیاد هابیلیان
www.habilian.ir/.../جریان-شناسی-گروهک-های-تروریستی-تکفیری.html - ذخیره شده
از آنجا که تمام جریانهای تکفیری از دل سلفیه بیرون آمدهاند، بنابراین شناخت آنها،
بدون ... او در خاندانی بزرگ شد که از قدیم مخالف فلاسفه و عرفا و صوفیان بودند و
تاریخ ... بر اساس بررسی مجموعه آثار ابن تیمیه، وی 917 بار از لفظ کافر، 892 بار
از لفظ ...
بررسی پیشینه ورود تروریسم تکفیری به کشور (بخش نخست) - تحریر
www.tahrear.com/.../71-بررسی-پیشینه-ورود-تروریسم-تکفیری-به-کشور-بخش-نخست - ذخیره شده
5 نوامبر 2016 ... (۱) این اعتراف مورد استناد را باید دلیلی قاطع بر رویارویی ایران و جریان تکفیر و
حمایت منطقهای از تروریسم دولتی و افراط گرایی علیه تهران دانست.
"از حجاز تا شام"؛بررسی بنیان های عقیدتی جریان های تروریستی
www.didehbancenter.com/.../دیده-بان-منتشر-کرد-از-حجاز-تا-شام-بررسی-بنیان-های-عقیدتی-جریان-های-تروریستی - ذخیره شده
17 آگوست 2016 ... هدف از این نوشتار، بررسی روند تاریخی جریانهای سلفیت و چگونگی شکلگیری
جریانها و گروههای تکفیری از درون سلفیت است. موسسه راهبردی دیده ...
آسیب شناسی رشد جریانهای تکفیری در خاورمیانه
hablolmatin.dmsonnat.ir/?_action=articleInfo&article=1188 - مشابه
رشد جریانهای تکفیری از دو بعد اساسی فرایند اسلامگرایی را با چالش مواجهه خواهد نمود
، ... تحول تاریخی مورد بررسی قرار خواهد داد و در ادامه چگونگی شکلگیری جریانهای .....
تاریخی و با الهام از انگاره پردازیهای خویش، گستردهترین شبکه تروریستی در جهان ...
روند شکل گیری گروههای تکفیری در جهان اسلام/ داعش شاخهای از القاعده ...
www.mehrnews.com/.../روند-شکل-گیری-گروه-های-تکفیری-در-جهان-اسلام-داعش-شاخه-ای-از - ذخیره شده - مشابه
18 ژوئن 2014 ... بعد از ابن تیمیه جریان تکفیر فراموش می شود تا قرن 12 که محمد بن الوهاب ... هنگامی
که تاریخ را بررسی میکنیم می بینیم که بیشترین قربانیان وهابیت از ... چگونه
یک گروه تروریستی به این حد از تجهیزات و ادوات دست مییابد و مانند ...
بحثی در تاریخ و مبانی اعتقادی جریانهای تکفیری
alwahabiyah.com/.../بحثی-در-تاریخ-و-مبانی-اعتقادی-جریانهای-تکفیری- - ذخیره شده
21 نوامبر 2015 ... بعد از سیر تاریخی در منازعات مذهبی بین جریانهای تکفیری اینک به تحلیل و
بررسی عوامل ... 4- بررسی مبانی حدیثی تکفیری ها: احادیث رفض.
بررسی جریان های تکفیری - جستجو پیشرفته تبیان
search.tebyan.net/newindex.aspx?pid...%22تکفیری%22 - ذخیره شده
بررسی گروهک تروریستی و تکفیری جندالله. معرفی جریان فکری گروهک
تروریستی جندالله و تفکرات تکفیری این گروهک. تاریخ : ۱۳۹۳/۰۹/۱۰ ...
آرشیو - دبیرخانه کنگره جهانی مقابله با جریان های افراطی تکفیری
makhaterltakfir.com/fa/Article/List - ذخیره شده
گلوبال ریسرچ: بزرگترین دروغ تاریخ در غوطه دمشق ... بررسی زندگینامۀ
تروریستهای وطنی اروپا نشان میدهد که این افراد پوچگرایان خشنی هستند که رو به
اسلام میآورند ...