فرآوری: دکتر جعفری - بخش اعتقادات شیعه تبیان
اهداف انسان به سه دسته یا سه مرحله تقسیم می شود :
1- هدف غائی و هدف نهائی که آخرین نقطه ای اسـت که انسان برای رسیدن به آن تلاش می کند .
2- اهداف متوسط یا کلی یا میان برنامه اسـت که در واقع راه هایی هستند برای رسیدن به اوج قله که هدف غائی اسـت .
3- مرحله سوم که قاعده هرم و اهداف تفصیلی، جزئی و مفصلی می باشد که انسان با انجام آنها به اهداف متوسط نزدیک می شود.
اگر فرض کنیم هدف نهایی از آفرینش انسان رسیدن به مقام عبودیت یا رسیدن به مقام قرب إلی الله باشد آن وقت عبادت هدف متوسطی اسـت که انسان را به عبودیت و قرب إلی الله نزدیک می کند. مثلا در بین عبادات نماز قاعده آن هرم می شود که از مصادیق عبادت می باشد.
با نماز خواندن انسان عبادت می کند با عبادت کردن عبد می شود و به مقام عبودیت و مقام عبدالله و لقاء الله می رسد لذا داریم:
اگر فرض کنیم هدف نهایی از آفرینش انسان رسیدن به مقام عبودیت یا رسیدن به مقام قرب إلی الله باشد آن وقت عبادت هدف متوسطی اسـت که انسان را به عبودیت و قرب إلی الله نزدیک می کند
" الصّلوة معراج المومن ، نماز نردبانی اسـت که انسان را گام به گام به سمت هدف نهایی پیش می برد ، یا " الصلوة قربان کلّ تقیّ ، نماز وسیله تقرب هر انسان با تقوائی اسـت ".
هدف تفصیلی، انسان را به هدف متوسط می رساند و آن هدف متوسط هم انسان را به هدف غائی نزدیک می کند.
با این مقدمه باید گفت در قرآن هدف از خلقت انسان در آیات مکرر و به صورت های متعدد ذکر شده. در بعضی از آیات امتحان را معرفی کرده. در آیه 7 سوره هود این گونه آمده:
" هو الذی خلق السموات و الارض فی ستة أیام و کان عرشه علی الماء لیبلوکم أیکم أحسن عملا ، خدا کسی اسـت که آسمان ها و زمین را در شش دوره (شش مرحله) خلق کرد در حالی که پایه های قدرت و عرش او بر آب قرار داشت تا شماها را بیازماید ".
پس خلق کرد تا شما را بیازماید که کدامیک نیکوکارترید؟ ملاحظه می فرمایید که :
هو الذی خلق ... لیبلوکم ، خلق کرد تا بیازماید، یا در آیه دیگری در سوره ملک آیه 2 آمده:
" الذی خلق الموت و الحیاة لیبلوکم أیکم أحسن عملا ، خداوند مرگ و حیات را خلق کرد تا شما را بیازماید که کدامیک نیکو کارترید؟
در آیه اول: "هو الذی خلق السموات و الارض، آفرینش عالم ماده و طبیعت ، آفرینش خلقی اسـت نه آفرینش امری. یعنی آفرینش تدریجی و مرحله ای اسـت نه دفعی. " إنما أمره إذا أراد شیئاً أن یقول له کن فیکون ".
نکته دوم اینکه آن خلق مقدمه آفرینش انسان بود.
" هو الذی خلق السموات و الارض فی ستة أیام " تا شما را خلق کند و شما را بیازماید. این موجود برای اینکه به کمال شایسته خودش برسد حال چه به مقام والا ، چه سقوط هر دو مستلزم حضور در عالم ماده اسـت.
باید انسان مسابقه های سخت و نفس گیر را در اینجا داشته باشد تا گام به گام به سمت مقصد نهائی برود و در کوره های آزمایش آبدیده بشود و آنقدر حرارت ببیند که ناخالصی هایش پاک بشود تا زمانی که شایستگی تقرب إلی الله را پیدا می کند
اگر این عالم که عالم تدریج و تدرّج اسـت وجود نداشته باشد آزمایش امکان ندارد زیرا در عالم مجردات این گونه امتحان ها امکان ندارد. باید در عالم ماده که تعارضها، تزاحم ها ، راههای مختلف، درگیری های مختلف وجود دارد باشد تا انسان ها آزمایش بشوند تا با این آزمایش گوهر وجودیشان آبدیده و آشکار بشود . تا این درگیری ها و تعارض ها و تزاحمها نباشد انسان ورزیده و آبدیده نمی شود و امتحان پس داده نمی شود.
باید انسان مسابقه های سخت و نفس گیر را در اینجا داشته باشد تا گام به گام به سمت مقصد نهائی برود و در کوره های آزمایش آبدیده بشود و آنقدر حرارت ببیند که ناخالصی هایش پاک بشود تا زمانی که شایستگی تقرب إلی الله را پیدا می کند.
دو آیه ای که مطرح شد مربوط به اهداف متوسط و کلی بود .
هدف نهایی وغائی معمولاً یکی اسـت. اهداف متوسط متعدد هستند. اهداف تفصیلی که خیلی زیاد هم هستند اصلاً قابل احصا نیست.
دومین هدفی که در قرآن به آن اشاره شده و هدف کلی و بسیار مهمی اسـت علم ، معرفت و عرفان اسـت قرآن می فرماید:
" الله الذی خلق سبع سموات و من الارض مثلهن یتنزل الأمر بینهن لتعلموا أن الله علی کل شیء قدیر ، آسمان ها و زمین را خلق کرد تا علم و معرفت پیدا کنید ".
" و أن الله قد أحاط بکل شیء علما و بدانید که علم خداوند متعال همه چیز را فرا گرفته. آیه 12 سوره طلاق ".
ملاحظه می شود که هدف از آفرینش را خداوند متعال علم و معرفت قرار داده. بعضی از آیات هم در تفسیرش گفتند مراد معرفت اسـت ، مثل آیه:
" و ما خلقت الجن و الانس إلا لیعبدون " مفسرین گفتند لیعبدون ای لیعرفون ، یعنی معرفت.
خلاصه
دو هدف از اهداف آفرینش را از قرآن دریافتیم آزمایش و امتحان . آزمایش خود می تواند فلسفه های فراوانی داشته باشد.
منبع: پاسخ به سوالات اعتقادی استاد محمدی موجود در سایت رادیو معارف