شیوع 3 تا 35 درصدی آسم در دنیا و 7 تا 10 درصدی آن در ایران و ابتلای بیش از 300 میلیون نفراز مردم جهان به آن و رتبه دوم این بیماری در سال 2020، در دنیا ضرورت اطلاع‌رسانی درباره این بیماری را بیشتر می‌کند. فردا روز آسم و آلرژی و فرصتی است تا بار دیگر با دلایل و علائم این بیماری بیشتر آشنا شویم.
دکتر سیروس شعبانی، متخصص داخلی و فوق‌تخصص ریه به جام‌جم می‌گوید: آلرژی یا حساسیت، واکنش افراطی سیستم ایمنی بدن به محرک‌های گوناگون خارجی است که باعث التهاب عضو مبتلا میشود. این التهاب در پوست به صورت کهیر و تورم، در بینی با آبریزش و خارش و در ریه با تنگی و انسداد مجاری تنفسی، خود را نشان می‌دهد.
مراقب بالش زیر سرتان باشید
شاید باورتان نشود. بالشی که زیر سرتان می‌گذارید میتواند پر از حشرات میکروسکوپی به نام مایت (Mite) باشد. فضولات این موجودات یکی از عوامل جدی ابتلا به آسم هستند. مایت‌ها معمولا در فرش‌ها، پارچه‌ها و نقاط گرم و مرطوب حضور دارند.
دکتر شعبانی این حشرات را یکی از آلرژن‌های مهم خانگی عنوان می‌کند و می‌گوید: استفاده از دستگاه بخور در اتاق خواب، یکی از اشتباهات رایج است چراکه رطوبت باعث رشد مایت‌ها میشود.
به گفته این فوق‌تخصص ریه قارچ‌ها، سوسک‌ها و حیوانات خانگی دیگر از عوامل حساسیت‌زای خانگی هستند. وقتی شیر آبی چکه می‌کند، نقاط سفیدی زیر آن ایجاد میشود که قارچ است و باید مانع حضور آنها شد. شوینده‌ها نیز با وجود آن که آلرژی‌زا نیستند، اما محرک‌های قوی برای افراد مستعد به آلرژی و آسم هستند. لازم است این افراد از مواد کلرینه (وایتکس) استفاده نکنند.
اسکی و پاتیناژ برای آسمی‌ها ممنوع
عوامل ژنتیک، سرما، رطوبت، ذرات معلق (گرده گیاهان، گرد و غبار، کپک، دود سیگار)، آلاینده‌های هوا، خستگی، استرس هیجانی، نوع، شدت و مدت ورزش میتواند در ابتلای افراد به آسم ورزشی موثر باشد.
دکتر شعبانی انجام اسکی و پاتیناژ را به دلیل فضای سردی که وجود دارد، برای آسمی‌ها ممنوع عنوان می‌کند و ادامه می‌دهد: بهتر است این افراد از حضور در استخرهای پرکلر خودداری کنند.
وی با بیان این که ورزش در فضای باز مخصوصا در ایام گرده افشانی یا در زمان گرد و غبار باعث مشکل میشود، تأکید می‌کند: این افراد تحت نظر پزشک می‌توانند ورزش کنند. فقط قبل از آن، باید دارو مصرف کنند تا دچار حمله آسم نشوند.
معاینات دوره‌ای الزامی است
بسیاری از افراد به واسطه سابقه فامیلی که دارند، بخوبی می‌دانند که مستعد آسم هستند، اما تا زمانی که دچار سرفه، تنگی نفس یا خس خس ریه نشوند، به پزشک مراجعه نمی‌کنند و این مراجعه دیرهنگام میتواند برای آنها مخاطره‌ساز باشد.
دکتر شعبانی، منشأ بیماری 40 درصد مبتلایان آسم را ژنتیک عنوان می‌کند و می‌گوید: خیلی وقت‌ها علائم بیماری بعد از دوره درمان یک تا شش ماهه رفع میشود و فرد گمان می‌کند برای همیشه خوب شده است و دیگر به پزشک مراجعه نمی‌کند در صورتی که آسم جزو بیماری‌هایی است که هیچ گاه به طور کامل رفع نمی‌شود و فرد باید متناسب با تشخیص پزشک تا آخر عمر بررسی دوره‌ای داشته باشد. انجام این بررسی‌ها حتی اگر فرد نیازی به مصرف دارو نداشته باشد هم ضرورت دارد.
داروی آسم اعتیادآور نیست
برخی مبتلایان آسم معتقدند؛ مصرف داروهای استنشاقی آسم باعث اعتیاد و گشادی قلب میشود. باوری که از نظر دکتر شعبانی غلط است. وی تأکید می‌کند: مصرف نامنظم و غلط دارو و در پی آن فشاری که ریه‌ها به قلب وارد می‌کنند، باعث نارسایی قلب میشود که به آن قلب ریوی گفته میشود.
فوق‌تخصص ریه با بیان این که آسم پرهیز غذایی ندارد، خاطرنشان می‌کند: برخی داروها مانند آسپرین و پروپرانول ممکن است حملات آسم را تشدید کنند که لازم است پزشک موقع تجویز دارو از وضعیت بیمار مطلع باشد تا داروها براساس شرایط ریوی فرد تجویز شود.
مشاغلی با ریسک آسم
برخی افراد پس از اتمام ساعت کار، شب‌ها، تعطیلات آخر هفته یا در هر شیفت کاری بکرات دچار علائم آسم می‌شوند. در چنین شرایطی اغلب متخصصان معتقدند، فرد به آسم شغلی مبتلا شده و باید راهکارهای درمانی متناسب با آن را در پیش بگیرد.
دکتر علیرضا اسلامی‌نژاد، عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی نیز در گفت‌وگو با جام‌جم درباره ابتلا به آسم شغلی می‌گوید: تقریبا هیچ شغلی از وجود مواد حساسیت‌زا و محرک مصون نیست. خشکشویی، جوشکاری، فلزکاری، طلاکاری و مشاغلی که با حلال‌ها سروکار دارند، ریسک ابتلا به آسم را افزایش می‌دهند.
عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی ادامه می‌دهد: دوری از مواد حساسیت زا و محرک، جزئی از درمان این افراد است. در مجموع شدت بیماری تعیین می‌کند که فرد باید تغییر شغل بدهد یا با دور ماندن از محرک‌ها و استفاده از وسایل حفاظتی همچون ماسک بیماری را کنترل کند.
دکتر اسلامی‌نژاد معتقد است، صنعتی شدن، تغییر رژیم غذایی و سبک زندگی، مصرف آنتی‌بیوتیک، عفونت‌های ویروسی دوران کودکی و استنشاق دود سیگار تعداد مبتلایان آسم را افزایش می‌دهد.
سهیلا فلاحی