نفس‌هایی که در خواب بند می‌آید

یکی از شایع‌ترین این مشکلات و اختلالات، وقفه‌های تنفسی است که اغلب شب‌ها و در طول خواب رخ می‌دهد و علاوه بر اختلال ایجاد شده، مشکلات جدی برای فرد ایجاد می‌کند.

وقفه‌ تنفسی در خواب که به آپنه‌ شبانه نیز معروف ‌است، معمولا شب‌ها رخ می‌دهد و طی آن تنفس فرد برای مدت کوتاهی قطع شده و بار دیگر ادامه می‌یابد؛ به طور کلی چند نوع وقفه تنفسی وجود دارد که شایع‌ترین آن، وقفه تنفسی انسدادی است. در این نوع اختلال، ماهیچه‌های گلو به تناوب شل شده و هنگام خواب باعث انسداد مسیر تنفس می‌شود. این اختلال در همه افراد ممکن است مشاهده شود، ولی اغلب سالمندان و کسانی که دچار اضافه وزن هستند، با این مشکل دست و پنجه نرم می‌کنند.

علائمی که باید جدی گرفت

مبتلایان به وقفه‌های تنفسی انسدادی بیشتر چنین علامت‌هایی دارند:

ـ احساس خواب‌آلودگی شدید در طول روز

ـ صدای بلند خرخر و ایست تنفس در طول خواب

ـ بیدار شدن از خواب به طور منقطع و نیز
تنفس کوتاه

ـ خشکی دهان و بیدار شدن از خواب به همراه خرخر

ـ احساس درد در قفسه سینه هنگام بیدار شدن از خواب

ـ سردردهای صبحگاهی

ـ دشواری در تمرکز طی روز

ـ تغییرات خلق و خو مانند افسردگی یا تحریک‌پذیری

ـ دیر به خواب رفتن و بیدار ماندن تا پاسی از شب

ـ فشار خون بالا

خرخر کردن معمولا در بسیاری از افراد بخصوص میان سالمندان شایع است و از این رو، افراد تصور می‌کنند طبیعی محسوب می‌شود، ولی بررسی‌ها نشان می‌دهد خرخرهای بلندی که باعث بیدار کردن اطرافیان می‌شود، طبیعی نیست و فرد باید به پزشک مراجعه کند. مبتلایان به وقفه‌های تنفسی اغلب زمانی که به پشت می‌خوابند، خرخرهای بلندی دارند و با تغییر حالت بدن به پهلو، صدای بلند از بین می‌رود.

چرا نفس در سینه حبس می‌شود؟

وقفه‌های تنفسی در خواب زمانی رخ می‌دهد که ماهیچه‌های پشت گلو بیش از حد شل شده و مانع تنفس طبیعی می‌شود. این ماهیچه‌ها از ساختارهایی مانند نرم‌کام، لوزه‌ها و زبان محافظت می‌کنند.

با شل شدن ماهیچه‌های گلو، راه هوایی باریک یا مسدود شده و تنفس به مدت 10 تا 20 ثانیه مختل می‌شود. این انسداد تنفسی، میزان اکسیژن خون را کاهش داده و مغز که احساس نقص در سیستم تنفسی کرده، برای باز شدن مجدد راه هوایی، فرد را از خواب بیدار می‌کند. این حالت در هر ساعت ممکن است 5 تا 30 بار در طول یک شب اتفاق بیفتد؛ البته وقفه‌هایی که در خواب ایجاد می‌شود، بسیار کوتاه بوده و اغلب افراد حتی بیدار شدن در طول شب را نیز به خاطر نمی‌آورند، ولی همین مقدار نیز برای ایجاد اختلال خواب و خواب‌آلودگی در طول روز کافی است و مانع خواب عمیق می‌شود.

این افراد بیشتر مراقب باشند

همه ممکن است به وقفه‌های تنفسی دچار شوند، ولی برخی افراد بیشتر در معرض ابتلا قرار دارند.

کسانی که اضافه وزن دارند، از گروه‌های در معرض خطر بوده و به عبارتی، نیمی از مبتلایان به این نوع اختلال انسدادی چاق بوده یا اضافه وزن دارند. چربی‌های انباشته شده اطراف راه هوایی باعث انسداد تنفس می‌شود. افراد چاق مبتلا به وقفه‌های تنفسی غالبا اندازه دورکمر زیادی دارند.

باریکی و پهن بودن گردن نیز می‌تواند شاخصی برای ابتلا به وقفه‌های تنفسی باشد؛ به طوری که هرچه گردن فرد پهن‌تر باشد، راه هوایی باریک‌تر بوده و شانس ابتلا به این اختلال نیز افزایش می‌یابد. درواقع گردن پهن، نشانه وزن بالای افراد است و این یکی از عوامل خطرساز به شمار می‌رود. دور گردن بالاتر از 43 سانت برای مردان و بالاتر از 40 سانت برای زنان با افزایش خطر وقفه‌های تنفسی همراه است. افرادی که فشارخون بالایی دارند نیز در معرض خطر ابتلا به وقفه‌های تنفسی هستند.

کسانی که به طور ژنتیک و مادرزادی راه‌های هوایی باریکی در ناحیه گلو داشته و لوزه‌های بزرگی دارند، به دلیل تنگ شدن مسیر جریان هوا، بیشتر دچار این اختلال می‌شوند.

وقفه‌های تنفسی در مبتلایان به گرفتگی بینی که معمولا شب‌ها بسختی نفس می‌کشند، دو برابر بیشتر اتفاق می‌افتد که به دلیل باریک شدن راه‌های هوایی ایجاد می‌شود. این اختلال در مبتلایان به دیابت نیز شیوع بالایی دارد.

مردان و سیاهپوستان زیر 35 سال بیشتر با این بیماری دست و پنجه نرم می‌کنند و به طور کلی وقفه تنفسی بین سنین 18 تا 60 سال بیشتر اتفاق می‌افتد.

استعمال دخانیات از جمله سیگار و مصرف مشروبات الکلی از عوامل پرخطری است که بروز این اختلال را افزایش می‌دهد. علاوه بر موارد گفته شده، سابقه خانوادگی ابتلا به وقفه‌های تنفسی، خطر بروز آن را زیاد می‌کند.

وقفه تنفسی را جدی بگیرید

پزشکان معتقدند وقفه‌های تنفسی شاید در ظاهر جدی به نظر نیایند، ولی اگر بموقع درمان نشوند، مشکلات جدی برای فرد ایجاد می‌کنند. مشکلات قلبی ـ عروقی از اصلی‌ترین عارضه‌های ناشی از این اختلال به شمار می‌رود که می‌تواند جان افراد را تهدید کند. کاهش ناگهانی میزان اکسیژن خون به دنبال وقفه تنفسی باعث بالا رفتن فشار خون و اختلال سیستم قلبی ـ عروقی می‌شود. شدت هرچه بیشتر اختلال وقفه تنفسی، خطر بروز حملات و بیماری‌های قلبی را افزایش می‌دهد.

مصرف داروهای مسکن، داروهای بیهوشی و بی‌حسی مورد استفاده در عمل‌های جراحی باعث شل شدن ماهیچه‌های راه‌های هوایی و در نتیجه تشدید علائم وقفه‌های تنفسی در افراد مبتلا بخصوص پس از عمل جراحی می‌شود.

تغییرات لازم در سبک زندگی

در موارد خفیف وقفه‌های تنفسی، پزشک معمولا با اعمال تغییرات کوچکی در سبک زندگی بیماران، درمان را ادامه می‌دهد. کاهش وزن در افرادی که اضافه وزن دارند، ورزش منظم، ترک سیگار، استفاده از اسپری‌های احتقان بینی در مبتلایان به گرفتگی بینی، تغییر عادت نوع خوابیدن(به عنوان مثال نخوابیدن به پشت) می‌تواند بروز این اختلال را تا حد زیادی کاهش دهد.

در صورت شدیدتر بودن حملات و چنانچه راهکارهای گفته شده مؤثر نباشند، پزشک از روش‌های دیگر برای بهبود اختلال استفاده می‌کند.

فشار مثبت راه هوا

در افرادی که دچار وقفه تنفسی انسدادی می‌شوند، استفاده از دستگاهی که هوای فشار مثبت تولید می‌کند می‌تواند موثر باشد. این دستگاه دارای ماسکی است که حین خواب روی بینی یا بالای بینی و دهان قرار می‌گیرد و هوای فشار مثبت را به داخل مسیرهای هوایی فرد می‌فرستد تا کمبود اکسیژن بدن را جبران کند و از طرفی، دفعات وقفه تنفسی را کاهش می‌دهد، مانع خُرخُرهای شبانه و خواب‌آلودگی در طول روز شده و کیفیت زندگی افراد را بهبود می‌بخشد.(ضمیمه سیب/ندا اظهری/منبع: مایوکلینیک)

نفس‌هایی با شمارش معکوس

شیوع 3 تا 35 درصدی آسم در دنیا و 7 تا 10 درصدی آن در ایران و ابتلای بیش از 300 میلیون نفراز مردم جهان به آن و رتبه دوم این بیماری در سال 2020، در دنیا ضرورت اطلاع‌رسانی درباره این بیماری را بیشتر می‌کند. فردا روز آسم و آلرژی و فرصتی است تا بار دیگر با دلایل و علائم این بیماری بیشتر آشنا شویم.

دکتر سیروس شعبانی، متخصص داخلی و فوق‌تخصص ریه به جام‌جم می‌گوید: آلرژی یا حساسیت، واکنش افراطی سیستم ایمنی بدن به محرک‌های گوناگون خارجی است که باعث التهاب عضو مبتلا می‌شود. این التهاب در پوست به صورت کهیر و تورم، در بینی با آبریزش و خارش و در ریه با تنگی و انسداد مجاری تنفسی، خود را نشان می‌دهد.

مراقب بالش زیر سرتان باشید

شاید باورتان نشود. بالشی که زیر سرتان می‌گذارید می‌تواند پر از حشرات میکروسکوپی به نام مایت (Mite) باشد. فضولات این موجودات یکی از عوامل جدی ابتلا به آسم هستند. مایت‌ها معمولا در فرش‌ها، پارچه‌ها و نقاط گرم و مرطوب حضور دارند.

دکتر شعبانی این حشرات را یکی از آلرژن‌های مهم خانگی عنوان می‌کند و می‌گوید: استفاده از دستگاه بخور در اتاق خواب، یکی از اشتباهات رایج است چراکه رطوبت باعث رشد مایت‌ها می‌شود.

به گفته این فوق‌تخصص ریه قارچ‌ها، سوسک‌ها و حیوانات خانگی دیگر از عوامل حساسیت‌زای خانگی هستند. وقتی شیر آبی چکه می‌کند، نقاط سفیدی زیر آن ایجاد می‌شود که قارچ است و باید مانع حضور آنها شد. شوینده‌ها نیز با وجود آن که آلرژی‌زا نیستند، اما محرک‌های قوی برای افراد مستعد به آلرژی و آسم هستند. لازم است این افراد از مواد کلرینه (وایتکس) استفاده نکنند.

اسکی و پاتیناژ برای آسمی‌ها ممنوع

عوامل ژنتیک، سرما، رطوبت، ذرات معلق (گرده گیاهان، گرد و غبار، کپک، دود سیگار)، آلاینده‌های هوا، خستگی، استرس‌ هیجانی، نوع، شدت و مدت ورزش می‌تواند در ابتلای افراد به آسم ورزشی موثر باشد.

دکتر شعبانی انجام اسکی و پاتیناژ را به دلیل فضای سردی که وجود دارد، برای آسمی‌ها ممنوع عنوان می‌کند و ادامه می‌دهد: بهتر است این افراد از حضور در استخرهای پرکلر خودداری کنند.

وی با بیان این که ورزش در فضای باز مخصوصا در ایام گرده افشانی یا در زمان گرد و غبار باعث مشکل می‌شود، تأکید می‌کند: این افراد تحت نظر پزشک می‌توانند ورزش کنند. فقط قبل از آن، باید دارو مصرف کنند تا دچار حمله آسم نشوند.

معاینات دوره‌ای الزامی است

بسیاری از افراد به واسطه سابقه فامیلی که دارند، بخوبی می‌دانند که مستعد آسم هستند، اما تا زمانی که دچار سرفه، تنگی نفس یا خس خس ریه نشوند، به پزشک مراجعه نمی‌کنند و این مراجعه دیرهنگام می‌تواند برای آنها مخاطره‌ساز باشد.

دکتر شعبانی، منشأ بیماری 40 درصد مبتلایان آسم را ژنتیک عنوان می‌کند و می‌گوید: خیلی وقت‌ها علائم بیماری بعد از دوره درمان یک تا شش ماهه رفع می‌شود و فرد گمان می‌کند برای همیشه خوب شده است و دیگر به پزشک مراجعه نمی‌کند در صورتی که آسم جزو بیماری‌هایی است که هیچ گاه به طور کامل رفع نمی‌شود و فرد باید متناسب با تشخیص پزشک تا آخر عمر بررسی دوره‌ای داشته باشد. انجام این بررسی‌ها حتی اگر فرد نیازی به مصرف دارو نداشته باشد هم ضرورت دارد.

داروی آسم اعتیادآور نیست

برخی مبتلایان آسم معتقدند؛ مصرف داروهای استنشاقی آسم باعث اعتیاد و گشادی قلب می‌شود. باوری که از نظر دکتر شعبانی غلط است. وی تأکید می‌کند: مصرف نامنظم و غلط دارو و در پی آن فشاری که ریه‌ها به قلب وارد می‌کنند، باعث نارسایی قلب می‌شود که به آن قلب ریوی گفته می‌شود.

فوق‌تخصص ریه با بیان این که آسم پرهیز غذایی ندارد، خاطرنشان می‌کند: برخی داروها مانند آسپرین و پروپرانول ممکن است حملات آسم را تشدید کنند که لازم است پزشک موقع تجویز دارو از وضعیت بیمار مطلع باشد تا داروها براساس شرایط ریوی فرد تجویز شود.

مشاغلی با ریسک آسم

برخی افراد پس از اتمام ساعت کار، شب‌ها، تعطیلات آخر هفته یا در هر شیفت کاری بکرات دچار علائم آسم می‌شوند. در چنین شرایطی اغلب متخصصان معتقدند، فرد به آسم شغلی مبتلا شده و باید راهکارهای درمانی متناسب با آن را در پیش بگیرد.

دکتر علیرضا اسلامی‌نژاد، عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی نیز در گفت‌وگو با جام‌جم درباره ابتلا به آسم شغلی می‌گوید: تقریبا هیچ شغلی از وجود مواد حساسیت‌زا و محرک مصون نیست. خشکشویی، جوشکاری، فلزکاری، طلاکاری و مشاغلی که با حلال‌ها سروکار دارند، ریسک ابتلا به آسم را افزایش می‌دهند.

عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی ادامه می‌دهد: دوری از مواد حساسیت زا و محرک، جزئی از درمان این افراد است. در مجموع شدت بیماری تعیین می‌کند که فرد باید تغییر شغل بدهد یا با دور ماندن از محرک‌ها و استفاده از وسایل حفاظتی همچون ماسک بیماری را کنترل کند.

دکتر اسلامی‌نژاد معتقد است، صنعتی شدن، تغییر رژیم غذایی و سبک زندگی، مصرف آنتی‌بیوتیک، عفونت‌های ویروسی دوران کودکی و استنشاق دود سیگار تعداد مبتلایان آسم را افزایش می‌دهد.

سهیلا فلاحی