ظاهرا همه چیز خوب پیش می‌رود، اما چشمان معصوم این نوزاد نارس در معرض یک بیماری خطرناک شبکیه قرار می‌گیرد که در صورت تشخیص دیر هنگام میتواند منجر به نابینایی شود.
«رتینوپاتی» یا آسیب شبکیه در نوزادان نارس، یکی از اختلالات مربوط به چشم است که بر اثر عدم تکامل طبیعی عروق خونی شبکیه و در شرایطی که اکسیژن کافی به شبکیه نمی‌رسد، اتفاق می‌افتد. حدود 20 تا 30 درصد نوزادان نارس متولد شده می‌توانند دچار این اختلال شوند که شدت و ضعف دارد، اما بررسی‌های انجام شده در کشور نشان داده است، عواملی چون وزن کمتر از دو کیلوگرم و همچنین سن تولد کمتر از 35 هفته بارداری در ابتلا به این بیماری نقش دارد. توجه آگاهانه والدین و تیم پزشکی در بخش‌های نوزادان بیمارستان‌ها میتواند در تشخیص و درمان زودهنگام و موثر این بیماری نقش مهمی داشته باشد.
دکتر احد صداقت، فلوشیپ رتین (بیماری‌های شبکیه ) و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران در گفت‌وگو با جام‌جم درباره این بیماری توضیح می‌دهد: بیماری رتینوپاتی نوزادان نارس، چند هفته پس از تولد بروز پیدا می‌کند. این بیماری در مراحل پیشرفته میتواند منجر به زخم شبکیه و عوارضی نظیر جدا شدگی شبکیه، خونریزی زجاجیه، انحراف و تنبلی چشم شود، کما این که بسیاری از نوزادان مبتلا به رتینوپاتی دچار نزدیک بینی خواهند شد. حتی این بیماری در مراحل بسیار پیشرفته میتواند سبب کوری شود.
نوزادان نارسی که پس از به دنیا آمدن در بیمارستان‌ها و بخش‌های ویژه در دستگاه‌های خاص نگهداری می‌شوند که عاری از اکسیژن است، بیشتر در معرض این بیماری قرار می‌گیرند.
وی می‌افزاید: این بیماری در اغلب موارد قابل پیشگیری و در صورت تشخیص بموقع قابل درمان است و در صورت عدم تشخیص بموقع، پیش رونده است و بسرعت منجر به نابینایی میشود .
غربالگری بدو تولد را جدی بگیرید
رتینوپاتی نوزادان نارس، بیماری عروق شبکیه در نوزادان نارس است و میتواند به طیف وسیعی از اختلالات بینایی از نقایص جزئی قابل اصلاح تا جدا شدن شبکیه و کوری منجر شود.
این فوق‌تخصص بیماری‌های شبکیه با تاکید بر این که رتینوپاتی نوزادان نارس قابل پیشگیری و در مراحل اولیه قابل درمان است و به همین دلیل، غربالگری نوزادان نارس اهمیت زیادی دارد، می‌گوید: درمان در مراحل انتهایی بیماری، بسیار مشکل و در اغلب موارد غیرممکن است و هزینه‌های درمانی که به خانواده تحمیل میشود، چندین برابر درمانی است که در مراحل ابتدایی و بموقع انجام میشود. متاسفانه درمان در مراحل پیشرفته بیماری، بینایی قابل قبولی را به کودک برنمی گرداند. به همین دلیل بر انجام غربالگری بدو تولد با هدف کاهش عوارض فیزیکی، اقتصادی و روانی این بیماری بسیار تاکید میشود.
این متخصص یادآور میشود: نوزادانی که در خطر ابتلا به رتینوپاتی قرار دارند، باید در هفته چهارم تا ششم پس از تولد معاینه چشم پزشکی شوند. چشم پزشک با استفاده از قطره‌های گشاد کننده، مردمک را باز می‌کند و سپس با ابزار مخصوص، شبکیه چشم را می‌بیند. معاینات دوره‌ای نیز برای این که روند پیشرفت یا توقف بیماری و سطح نیاز به درمان چشم نوزاد مشخص شود، ضروری است.
عوامل خطر رتینوپاتی نوزاد را بشناسید
بی‌شک نوزاد قادر نیست از بروز عوارض ناشی از بیماری در چشم هایش شکایت کند و والدین و پزشکان هستند که باید متوجه عوامل خطری که احتمال ابتلا به این بیماری را زیاد می‌کنند، باشند. این عوامل شامل کم بودن وزن هنگام تولد (وزن زیر دو کیلوگرم )، نیاز به اکسیژن در هفته اول پس از تولد و حمایت تنفسی طولانی نوزاد نارس میشود.
متخصصان چشم هشدار می‌دهند، خطر ابتلا به رتینوپاتی در نوزاد نارس ممکن است با مداخلاتی که رسیدن اکسیژن به بافت‌ها را افزایش می‌دهد، همچون تزریق خون یا فرآورده‌های خونی به نوزاد بیشتر شود.
توجه داشته باشید، شیوع و شدت رتینوپاتی نارسی با سن تولد نوزاد و وزن هنگام تولد ارتباط دارد. یعنی هر چه سن و وزن هنگام تولد نوزاد کمتر باشد، احتمال ابتلا به این بیماری بیشتر میشود.
اگر رتینوپاتی درمان نشود
به گفته دکتر صداقت، پیگیری و معاینات بعدی در نوزادانی که درجاتی از رتینوپاتی در آنها تشخیص داده میشود، بسیار مهم است چرا که موارد فراوانی وجود دارد که ابتدا چشم سالم است و در هفته‌های بعد به علت تشکیل رگ‌های اضافی و نابجا احتیاج به درمان با لیزر یا تزریق دارو به داخل چشم پیدا می‌کند. در صورت پیگیری نکردن درمان، خطر بروز جداشدگی و پارگی شبکیه افزایش می‌یابد.
وی هشدار می‌دهد: احتمال جداشدگی شبکیه در دهه اول و دوم زندگی شخص مبتلا به رتینوپاتی چشمی وجود دارد. همچنین نزدیک‌بینی درجه بالا، انحراف و تنبلی چشم از عوارض بعدی ناشی از بیماری تلقی میشود. بعلاوه احتمال بروز آب سیاه وجود دارد. بنابراین توجه به تشخیص، انجام معاینات دوره‌ای و درمان زودهنگام این بیماری نقش بسیار مهمی در بازتوانی دید و بینایی نوزادان دارد .
پونه شیرازی
دانش و سلامت