بیمارستان فارابی با همکاری مرکز تحقیقات رویان و مرکز چشم پزشکی لبافی‌نژاد در حال انجام تحقیقات مشترکی در ارتباط با «کشت و تکثیر سلول‌های رنگدانه شبکیه» است که انتظار می‌رود نتایج این تحقیق اواخر سال 96 باعث درمان مبتلایان به شب کوری شود.
دکتر سیدمرتضی انتظاری، فوق‌تخصص جراحی بیماری‌های شبکیه و لیزر و دانشیار دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در گفت‌وگو با جام‌جم درباره بیماری شب کوری می‌گوید: التهاب رنگدانه‌های شبکیه چشم باعث بروز بیماری شب کوری (Retinitis pigmentos) میشود که اغلب منشأ اصلی آن وراثت است اما در مواقع نادر، جهش ژن نیز در بروز آن میتواند نقش داشته باشد.
وی ادامه می‌دهد: کمبود رنگدانه ارغوانی یا رودوپسین (Rhodopsin) و اختلال در تشکیل سلول‌های گیرنده‌های نوری، به‌خصوص سلول‌های استوانه‌ای که مسئول دید در تاریکی و شب هستند، باعث بروز این بیماری میشود. در افرادی که رشد بیماری در آنها پیش رونده است، افت بینایی از دوران بلوغ و نوجوانی آغاز میشود.
این فوق‌تخصص جراحی بیماری‌های شبکیه و لیزر درباره این تصور عمومی که بیماران شب کوری تنها در شب امکان دید ندارند، می‌گوید: این افراد ابتدا در شب دید ندارند، اما به مرور که اختلال میدان بینایی در آنها بروز می‌کند فرد دیگر حتی قادر به انجام کارهای روزمره خود در طول روز هم نیست و نیازمند کمک دیگران است.
راه پیشگیری از شب کوری
بسیار شنیده‌ایم که «پیشگیری بهتر از درمان است.» فرهنگی که تلاش میشود در افکار عمومی دنیا نهادینه شود تا سرمایه‌ها بیش از آن که صرف بازسازی بدن شود به سمت ارتقای کیفیت زندگی هدایت شوند.
دکتر انتظاری با بیان این که با توجه به آمار بالای ازدواج‌های فامیلی در ایران، درصد مبتلایان به بیماری شب کوری به‌خصوص در شهرستان‌ها بالاست، درباره راه‌های پیشگیری از ابتلا به این بیماری تأکید می‌کند: خانواده‌هایی هستند که به واسطه ازدواج فامیلی 4 تا 5 نفر از فرزندان خانواده به شب کوری مبتلا هستند. به همین دلیل توصیه می‌کنیم افراد تا حد امکان از ازدواج با افرادی که سابقه این بیماری در خانواده آنها وجود دارد، امتناع کنند.
وی با بیان این که ممکن است افرادی ژن نهفته این بیماری را داشته باشند، می‌گوید: از طریق آزمایش‌های ژنتیک پیش از ازدواج و قبل از بارداری، امکان تشخیص بیماری‌های احتمالی ژنتیک وجود دارد و متخصصان به مراجعان می‌گویند فرزند چندم خانواده ممکن است به بیماری شب کوری یا سایر بیماری‌های ژنتیک مبتلا شود.
آرپی‌ها اجازه رانندگی ندارند
بسیاری بر این باورند که این افراد تنها در شب نمی‌توانند رانندگی کنند، اما برای روز مشکلی ندارند، در صورتی که این فوق‌تخصص جراحی بیماری‌های شبکیه و لیزر تأکید می‌کند: ممکن است دید فرد مبتلا 10ـ10 باشد، اما اختلال میدان بینایی داشته باشد به همین دلیل این افراد به هیچ عنوان اجازه ندارند رانندگی کنند و جان خود و دیگران را به مخاطره بیندازند. وی ادامه می‌دهد: توصیه ما به این افراد آن است که برای تردد در معابر شلوغ حتی در طول روز، تنها نباشند.
درمان با سلول‌های بنیادی
بسیاری از پزشکان بر این باورند که شب کوری جزو بیماری‌هایی است که درمان ندارد، اما برخی محققان برای آن که بتوانند نور را به چشمان این بیماران هدیه کنند، دست از تلاش برنمی دارند و به دنبال دستیابی به راه‌های درمان بیماری‌ها هستند.
به گفته دکتر انتظاری ژن درمانی و استفاده از سلول‌های بنیادی روش‌های درمانی است که محققان در خارج و داخل کشور در حال بررسی آنها هستند.
این دانشیار دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی ادامه می‌دهد: نتایج این تحقیقات روی حیوانات با پیشرفت‌هایی مواجه شده است. آزمایش‌ها در روش درمان از طریق سلول‌های بنیادی نشان‌دهنده رشد و تکثیر سلول‌های بنیادی و عصبی در حیوانات بوده است که امیدواریم آزمایش‌های انسانی نیز در این رابطه با موفقیت همراه باشد و به‌زودی بتوانیم شاهد درمان بیماری شب کوری باشیم.
انجمن حمایت از بیماران آرپی
گاهی هزینه‌های درمان بیش از بیماری، دردناک و آزاردهنده است و افراد بسیاری هستند که حتی امکان خرید دارو را ندارند. این مسأله درباره بیماران مبتلا به شب کوری نیز صدق می‌کند به همین دلیل تعدادی از خیرین با تشکیل انجمن «حمایت از بیماران چشمی آرپی» سعی دارند تا حد امکان از مبتلایان به شب کوری حمایت و نسبت به رفع دغدغه‌های درمانی آنها تلاش کنند.
دکتر انتظاری با اشاره به حضور متخصصان مجرب در این انجمن و پاسخگویی به نیاز بیماران و مراجعان می‌گوید: مبتلایان به بیماری شب کوری می‌توانند با مراجعه به این انجمن از خدمات آن بهره‌مند شوند.
ویتامین A مانع شب کوری
ویتامین A که به آن رتینول هم گفته میشود، از ویتامین‌های مهم و کلیدی بدن به‌خصوص برای شبکیه چشم است. سالانه بیش از 800 هزار نفر در دنیا به دلیل کمبود ویتامین A می‌میرند.کمبود این ویتامین علاوه بر چشم، دستگاه ایمنی بدن را ضعیف و باعث عفونت‌های مکرر و اسهال در کودکان میشود. محققان دریافته‌اند مصرف ویتامین E و غذاهای حاوی ویتامین A با دوز بالا برای مبتلایان به شب کوری بسیار ضروری و مانع پیشرفت بیماری میشود و بر این اساس توصیه می‌کنند سبزیجاتی همچون هویچ، چغندر، اسفناج، جعفری، زردآلو، سیب‌زمینی شیرین، میوه‌ها و غذاهای دریایی در سبد غذایی مبتلایان باشد.
سهیلا فلاحی
دانش و سلامت