دکتر امیرحسین جلالی، روانپزشک در این‌باره با تاکید بر این که منظور از سلامت، سلامت یکپارچه روانی، جسمی و اجتماعی و نه فقط نداشتن بیماری است، می‌گوید: سلامت روانی هم فقط به معنای نداشتن بیماری یا اختلال روانپزشکی نیست. شخصی از سلامت روان برخوردار است که بتواند کار کند و روابط صمیمانه با دیگران داشته باشد. البته توانایی داشتن روابط صمیمانه به معنای توانایی در برقراری، تداوم، ترمیم و حتی ختم روابط در زمان مناسب و به شیوه مناسب است.
باید بتوانید با هم گفت‌وگو کنید
از نظر روانپزشکی، انسان بهنجار از نظر روانی کسی نیست که تعارض ندارد یا دچار تنش نمی‌شود. اما آیا چنین وضعیتی ممکن و اصولا مطلوب است؟
این استادیار دانشگاه علوم پزشکی ایران در گفت‌وگو با جام‌جم پاسخ می‌دهد: در بدن هم ما به تب و درد نیاز داریم. تب یا درد به ما می‌فهماند خطری ما را تهدید می‌کند و در عین حال نشانه کارایی سیستم ایمنی و دفاعی ماست. از این‌رو دو انسان بهنجار هم می‌توانند با هم اختلاف پیدا کنند، اما مهم آن است که بدون احساس نامتناسبی از شرم و گناه قادر باشند با هم گفت‌وگو کنند و در زمان مناسب و به شیوه مناسب به اختلافی که با هم دارند، بپردازند.
وی تاکید می‌کند: تجربه غم، اضطراب یا حس ناخوشی در برابر اتفاق‌های تلخ، جدایی ها، تهدیدها و نابسامانی در حد مشخص و معینی نه تنها نشانه بیماری و ناخوشی روانی نیست، بلکه میتواند نشان‌دهنده سلامت روان و نمودی از کار مناسب و دفاع بهنگام روان باشد. اما طبعا همان‌گونه که تب طولانی یا همراه با ناخوشی شدید و جدی میتواند نشانه بیماری جسمی باشد اگر برخی نشانه‌ها یا علائم هم طول بکشد باید مورد توجه قرار گیرد.
روان‌تان بدون آرامش سالم نمی‌ماند
فراموش نکنید آرامش، اولین شرط روان سالم است البته منظور از آرامش، آرامش نسبی و نداشتن دغدغه‌های متعدد و بازدارنده‌ای است که زندگی را از مسیر معمول و متعادل و پیشرفت باز می‌دارد.
روانپزشکان تاکید می‌کنند بهره‌گیری از اهرم آرامش برای ارزیابی و کنترل دغدغه‌ها و عوامل استرس‌زا که روند زندگی طبیعی را برای طولانی‌مدت تحت تاثیر قرار دهد، ضروری است.
هیجان‌تان را مدیریت کنید
توانایی کنترل و بروز مناسب احساسات و هیجان‌ها از دیگر نشانه‌های سلامت روان است. شخصی با روان سالم، نه احساساتش را سرکوب می‌کند و نه به صورت لجام گسیخته آن را بروز می‌دهد.
فراموش نکنید زمان، مکان و شکل مناسب بروز هیجان ناشی از احساسات مختلف یک مهارت است که هر شخصی از آن بهره‌مند نیست. به‌عنوان مثال عصبانیت، یک هیجان یا احساس است و شخصی که توانایی مدیریت هیجاناتش را داشته باشد، می‌داند این عصبانیت را چه وقت، کجا، با چه کسی و چگونه ابراز کند.
به‌خاطر داشته باشید بهره‌گیری درست و منطقی از مجموعه‌ای از توانایی‌های مغز یعنی هوشیاری، توجه، تمرکز و حافظه نیز از دیگر نشانه‌های سلامت روان ما تلقی میشود.
نشانه‌های به خطر افتادن سلامت روان
اما چه زمان باید با کسی مشورت کنیم و به توجه جدی‌تر به سلامت و وضعیت روانی خود نیازمند هستیم؟
دکتر جلالی نشانه‌هایی را که باید از سوی افراد برای بررسی روانشناختی جدی گرفته شود چنین بر می‌شمرد:
ـ اگر مدتی است خوب نمی‌خوابید، دیر به خواب می‌روید، طی شب مدام از خواب بیدار می‌شوید یا صبح خیلی زود از خواب بیدار می‌شوید و دیگر به خواب نمی‌روید.
ـ اگر چون گذشته انگیزه ندارید، از زندگی و از فعالیت‌هایی که همواره لذتبخش بوده دیگر به اندازه قبل لذت نمی‌برید، حوصله کار کردن ندارید و خیلی به آینده امید ندارید.
ـ اگر تمرکز ندارید، نمی‌توانید فکر خود را روی یک موضوع مشخص جمع کنید یا مدام به چیزهای پراکنده فکر می‌کنید.
ـ اگر زیاد فکر و خیال می‌کنید و مدام نگران هستید و هر موضوع کوچکی میتواند شما را به فکر فرو برد یا باعث دغدغه و دلشوره شما شود.
ـ اگر از خودتان راضی نیستید، مدام خود را سرزنش می‌کنید و نمی‌توانید از نتیجه کاری که می‌کنید لذت ببرید.
ـ اگر پرخاشگر شده‌اید، زود از کوره در می‌روید و مدام در رابطه با دیگران احساس تنش می‌کنید. به قول امروزی‌ها اگر حس می‌کنید مدام دیگران روی اعصاب شما هستند.
ـ اگر نمی‌توانید تصمیم بگیرید، زیاد شک می‌کنید، نمی‌توانید حرف آخر را بزنید و کارهایتان را تمام کنید.
ـ اگر بی‌قرار شده‌اید و نمی‌توانید یک جا یا روی یک موضوع مشخص متوقف بمانید.
بی‌شک اگر هر کدام از این نشانه‌ها را در خود می‌یابید برای مراجعه به یک روانپزشک نباید درنگ کنید.
پونه شیرازی - دانش و سلامت