این در حالی است که با توجه به عوارض متعدد عمل سزارین برای نوزاد و مادر، تدابیر موثری برای پیشگیری از افزایش شیوع سزارین اندیشیده نشده است. از سوی دیگر با شروع طرح تحول سلامت ترویج زایمان طبیعی میتواند به عنوان یکی از اولویت‌ها مورد توجه قرار گیرد، اما چرا بارداران در کشور ما تمایل بیشتری به سزارین دارند؟ چنین تصمیمی به انتخاب شخصی افراد برمی‌گردد یا به نبود امکانات مراکز درمانی؟
دکتر عشوری مقدم، متخصص زنان و زایمان در پاسخ این پرسش‌ها به جام‌جم می‌گوید: تمایل بیش از 60 درصد بارداران به سزارین در کشور، بیش از هر عاملی به ناآگاهی و ترس آنان از زایمان طبیعی بازمی‌گردد. همچنین گاه اطلاعات غلط اطرافیان سبب ایجاد ترس نسبت به درد و عوارض زایمان طبیعی میشود. اگر به زنان باردار آگاهی درست داده شود و طی دوران بارداری، تمرینات مناسب برای کنترل درد، تکنیک‌های آرام‌سازی، تنفس مناسب هنگام درد داده شود و امکان حضور همسر یا یکی از نزدیکان در زمان وضع حمل فراهم گردد، می‌توان پذیرش زایمان طبیعی را تسهیل کرد.
این متخصص می‌افزاید: بی‌میلی به زایمان طبیعی به ناآگاهی از عوارض سزارین نیز برمی‌گردد. این تصور غلط وجود دارد که عوارض سزارین برای مادر و نوزاد از زایمان طبیعی کمتر است. در نهایت نگرانی از تغییرات ساختار تناسلی و افتادگی مثانه و رحم، سبب ترجیح سزارین بر زایمان طبیعی میشود.
پزشکان هم مقصرند
از سوی دیگر این چالش به جامعه پزشکی و امکانات مراکز درمانی معطوف میشود.
به گفته این متخصص زنان در سزارین، پزشک وقت کمتری را صرف فرآیند زایمان می‌کند. اگر احتمال کوچک‌ترین خطری طی فرآیند زایمان وجود داشته باشد، پزشکان به دلیل ترس از احتمال پیگرد قانونی، عمل سزارین را ترجیح می‌دهند. مورد دیگر این که وقتی سزارین صورت می‌گیرد، صرفا پزشک مسئولیت کار را بر عهده دارد، اما مسئولیت زایمان طبیعی به عهده یک تیم متشکل از ماما، متخصص زنان و کادر اتاق عمل است که باید در ارتباط خوب و تنگاتنگی باشند و بروز هر اختلالی در فرآیند این کار گروهی باعث خدشه‌دار شدن معیارهای انتخاب زایمان طبیعی میشود.
باید سزارین شوید
اگر زایمان‌های قبلی به صورت سزارین باشد، باردار اضافه وزن زیاد داشته باشد یا به هر دلیلی جان مادر یا نوزاد در خطر باشد، عمل سزارین صورت می‌گیرد.
دکتر عشوری با تائید مطلب فوق اشاره می‌کند: در منابع علمی و در دستورالعمل‌های کشوری مواردی الزامی برای سزارین مشخص شده است. از سوی دیگر، فشار خون بالا، مسمومیت حاملگی مادر یا جداشدگی جفت از جنین از علت‌های دیگر سزارین است. مادرانی که از طریق IVF بچه‌دار می‌شوند هم معمولا سزارین می‌شوند. در غیر این صورت در بیشتر موارد زایمان طبیعی صورت می‌گیرد.
بی‌تحرکی، خطر سزارین را زیاد می‌کند
مدام از مزایای زایمان طبیعی گفته میشود، اما برای این که بارداری به زایمان طبیعی ختم شود، آموزش لازم داده نمی‌شود. این متخصص در این باره توضیح می‌دهد: مدتی است این تصور غلط شکل گرفته که فرد طی بارداری باید استراحت زیادی داشته باشد، اما واقعیت این است که یک خانم باردار میتواند به تمام فعالیت‌های گذشته خود تا زمانی که احساس خستگی نمی‌کند، ادامه دهد. این در حالی است که بی‌تحرکی مادر سبب افزایش وزن و فشار خون بالا و همین طور بالا رفتن وزن نوزاد خواهد شد که این موارد ریسک سزارین را بالا می‌برد.
فرهنگسازی برای زایمان طبیعی
روند زایمان طبیعی مستلزم یک کار گروهی و زمانبر است، در حالی که مراکز درمانی دولتی به دلیل ازدحام مراجعه‌کنندگان، امکان وقت گذاشتن برای آن را ندارند. پس برای ارائه خدمات زایمان طبیعی، وجود مراکز درمانی که شرایط اولیه و بهینه را داشته باشند، ضروری است.
دکتر عشوری با تاکید بر این که گاهی خود پزشکان و ماما‌ها حاضر به زایمان طبیعی نیستند، می‌گوید: اگر زایمان طبیعی در این گروه از افراد جامعه اشاعه بیشتر داشته باشد، اثر‌گذاری زیادی خواهد داشت. همچنین ساخت برنامه‌های علمی، آموزشی و حتی گنجاندن این موضوع در فیلم‌ها و سریال‌ها میتواند نقش قابل ملاحظه‌ای در ترویج زایمان طبیعی داشته باشد. مطرح کردن این گونه موضوعات در سیستم آموزشی و بخصوص در مدارس، میتواند باعث فرهنگسازی برای نسل آینده باشد.
عوارض سزارین برای مادر و کودک
شروع بارداری با تغییر و تحولاتی در مادر همراه است؛ مانند ظاهر شدن خطوط روی شکم، ضعیف شدن لگن و برخی مفاصل که عوارض طبیعی بارداری است. از سوی دیگر، زایمان به طور کلی عوارض خود را دارد و اگر بخواهیم چنین عوارضی را در زایمان طبیعی و سزارین مقایسه کنیم، امکان عفونت و خونریزی در سزارین چند برابر زایمان طبیعی است.
دکتر عشوری با اشاره به این مطالب می‌افزاید: احتمال عفونت محل زخم در زایمان طبیعی یک‌دهم سزارین است.همچنین در زایمان طبیعی، مادر میتواند بعد از مدت کوتاهی به فعالیت عادی خود بازگردد، اما فرد سزارینی تا چند هفته بعد از زایمان نمی‌تواند براحتی نشست و برخاست کند و مراقبت کاملی از نوزاد خود داشته باشد. از سوی دیگر در سزارین احتمال زردی و اختلال تنفسی برای نوزاد بیشتر از زایمان طبیعی است و همین طور برای مادر، احتمال آسیب‌رسانی به احشایی مانند روده در سزارین بیشتر است.
بتول خالدی - دانش و سلامت