یکی از عوارض پوستی که در مواجهه با آلودگی هوا تشدید می شود لک های آفتابی است . لک‌های آفتابی، لک‌های رنگدانه‌دار قهوه‌ای تیره هستند که بتدریج با افزایش سن در نواحی در معرض آفتاب پوست مثل صورت، شانه‌ها و پشت دست‌ها ایجاد می‌شوند. هر چه سن بالاتر می‌رود، این لک‌ها بیشتر میشود.
دکتر محمدرضا قاسمی ، استادیار دانشگاه علوم پزشکی ایران به جام جم در این باره می‌گوید : قبلا علت اصلی بروز این ضایعه‌ها را مواجهه طولانی‌مدت با نور آفتاب می‌دانستند، اما مطالعه‌های جدید ثابت کرده است، علاوه بر اشعه ماورای بنفش، مواجهه مزمن با آلاینده‌های محیطی، دود و گازهای سمی موجود در هوای کلانشهرها و جوامع صنعتی میتواند نقش مهمی در ایجاد و تشدید لک‌های رنگدانه‌دار روی گونه‌ها و پیشانی داشته باشد. محققان به این نتیجه رسیده‌اند که آلودگی هوا، یک عامل خطر مستقل در ایجاد این ضایعه‌هاست.
به گفته دکتر قاسمی، این نکته در جدیدترین مطالعه‌های سال‌های 2014 و 2015 مطرح شده است.
آلودگی هوا پوستتان را پیر و پرجوش می‌کند
پیری درونزاد پوست به علت افزایش سن در افراد ایجاد میشود و پوست را رنگ‌پریده و خشک و دچار چروک‌های ظریف می‌کند، اما نکته مهم‌تر، پیری زودرس یا پروسه برونزاد پیری پوست است.
دکتر قاسمی با بیان این مطلب، توضیح می‌دهد: تا قبل از این، دو عامل را در ایجاد پیری زودرس پوست دخیل می‌دانستند؛ مواجهه با نور آفتاب و دود سیگار، اما مطالعه‌های اخیر نشان داده است، آلودگی هوا هم عامل بسیار مهمی در پیری زودرس پوست به شمار می‌رود.
این متخصص پوست تاکید می‌کند: این سه عامل، تاثیر سوء همدیگر را تشدید می‌کنند و باعث بروز چروک‌های خشن و تغییر رنگدانه‌های پوست می‌شوند البته تاثیر این عوامل روی افراد و نژادهای مختلف تفاوت دارد، زیرا پوست برخی افراد به این عوامل حساس‌تر است. علاوه بر این، نتایج مطالعه‌های جدید نشان می‌دهد، آلاینده‌های هوا باعث افزایش ترشح سبوم یا چربی پوست و کاهش سطح ویتامین E میشود که تاثیر منفی آن، ایجاد یا تشدید جوش است.
بیماری‌های پوستی در هوای آلوده تشدید می‌شوند؟
پوست سه عملکرد عمده دارد؛ اول سد فیزیکی است و لایه شاخی روی آن مانع نفوذ عوامل مضر و دفع بی‌رویه آب و نمک از طریق پوست میشود. دوم، به علت وجود مجموعه‌های پیچیده‌‌ای متشکل از مواد شیمیایی، مانند یک سد شیمیایی در برابر نفوذ عوامل مضر محیطی و مواد حساسیت‌زا عمل می‌کند. سوم، پوست سدی ایمونولوژیک است، چون اجزای مختلفی از سیستم ایمنی ذاتی مثل سایتوکاین‌ها در آن وجود دارند و به عنوان یک سد ایمنی عمل می‌کنند. دکتر قاسمی می‌گوید: آسیب این عملکردهای پوست بر اثر آلاینده‌های محیطی، میتواند باعث ایجاد یا تشدید طیف وسیعی از اختلال‌های پوستی، قرمزی، تورم یا ادم، کهیر، راش‌ها و بثورات پوستی، اگزمای تماسی، اگزمای سرشتی، بیماری صدف و حتی عفونی شدن ضایعه‌های پوستی قبلی شود.
به گفته این استادیار دانشگاه، نتایج مطالعه‌های قبلی نشان داده است مواجهه با آلاینده‌های محیطی در پوست التهاب ایجاد می‌کند و سلول‌های التهابی در آن محل به وجود می‌آید و در صورت طولانی شدن تماس با آلاینده‌ها، این واکنش سلول‌های التهابی در پوست تشدید میشود که میتواند به صورت یک چرخه معیوب، مشکل بیماران را تشدید کند.
آلاینده‌ها باعث سرطان می‌شوند
دکتر قاسمی با اشاره به اینکه آلاینده‌های محیطی با مکانیسم‌های متعدد می‌توانند باعث ابتلا یا تشدید سرطان پوست شوند، توضیح می‌دهد: آلاینده‌های هوا باعث تخریب لایه ازن می‌شوند و نتایج مطالعه‌ها نشان می‌دهد، هر یک درصد کاهش قطر لایه ازن، 2 درصد تابش اشعه ماورای بنفش نوع B را افزایش می‌دهد، در نتیجه افزایش 2 درصدی ایجاد سرطان‌های پوستی را خواهیم داشت. از سوی دیگر، تماس مستقیم پوستی با مواد مضر میتواند باعث ابتلا به سرطان‌های مختلف شود.
پیشگیری از صدمات
برای پیشگیری، باید پوستمان را از صدمه اشعه ماورای بنفش و آلاینده‌های هوا محافظت کنیم. استفاده منظم و روزانه از پاک‌کننده‌های پوستی نیز باعث میشود این آلودگی‌ها و تاثیر سوء آنها را روی پوست کاهش دهیم.
به گفته این پزشک متخصص علاوه بر این، نباید به صورت بی‌رویه از لوازم آرایش مخصوصا انواع نامرغوب آن استفاده کرد چون در آنها مواد شیمیایی وجود دارد که در همراهی با مواد مضر هوا سلامت پوست را به خطر می‌اندازد.
این استادیار دانشگاه معتقد است، باید سعی کنیم قدرت دفاعی پوست را با روش‌های مراقبت پوستی افزایش دهیم و به این روش باعث کاهش یا پیشگیری از تاثیر این آلاینده‌های پوستی شویم؛ مثلا افراد بخصوص کسانی که پوست خشک دارند، باید به طور مرتب از مرطوب‌کننده استفاده کنند. استفاده از ضدآفتاب‌ها بسیار اهمیت دارد. امروزه ثابت شده تابش اشعه ماورای بنفش و آلودگی‌ها، ساختار و سلامت پوست را به خطر می‌اندازد و آسیب‌های پوستی شدیدتری ایجاد می‌کند.
او عامل دیگری را که برای پیشگیری از صدمه به پوست باید در نظر گرفت، مصرف آنتی‌اکسیدان‌ها، مخصوصا آنتی‌اکسیدان‌‌های غذایی مثل مرکبات تازه برمی‌شمارد و می‌افزاید: می‌توان از ترکیب‌های موضعی آنتی‌اکسیدان‌دار مثل کرمهای حاوی ویتامین C و E استفاده کرد که به خنثی کردن رادیکال‌های آزاد که به پوست آسیب می‌زند، کمک می‌کند.
درمان ضایعه‌های ناشی از آلودگی هوا
بعضی کرم‌ها با برداشتن لایه‌های سطحی و مرده پوست، رنگدانه‌ها را کاهش می‌دهند یا مانع ساخت آن می‌شوند مثل کرمهای حاوی اسید میوه که به بهبود چین و چروک کمک می‌کنند.
قاسمی می‌افزاید: علاوه بر این، درمان‌های فیزیکال هم وجود دارد که چین و چروک و لک آفتابی را کاهش می‌دهد؛ مثل سرمادرمانی، لیزرها، روش‌های IPL، پیلینگ و میکرودرم ابریشن.
این متخصص پوست یادآور میشود: مطالعه‌های جاری اثبات کرده است، پاسخ پوست به مواد سمی موجود در هوا به سن افراد بستگی دارد و هر چه سن بالاتر رود، قدرت مواجهه با آلاینده‌ها کاهش می‌یابد، بنابراین اگر می‌خواهیم در سنین بالا پوستی سالم و شاداب داشته باشیم، از سنین پایین باید در نگهداری و حفاظت از آن در برابر آلاینده‌ها تلاش کنیم.
جام جم - زهرا سادات صفوی سهی