دکتر حسین ایمانی، متخصص تغذیه و عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی نیزمعتقد است نارسایی کلیه به قدری شایع شده که در حال حاضر با کمبود دستگاههای دیالیز در کشور مواجه هستیم. او در این گفت‌وگو از اصول رژیم‌درمانی در بیماری‌های کلیوی گفته است.
* چه عواملی در نارسایی کلیه نقش دارند؟
نارسایی کلیه ۲ نوع دارد؛ در نارسایی حاد، کلیهها ناگهانی و به دلیل وجود جراحت در اثر تصادف، سوختگی، ضربه و... عملکرد خود را از دست میدهند. در نارسایی مزمن کلیه که مهمترین عوامل ایجادکننده آن دیابت یا بیماری قند و سپس فشارخون بالاست، فرد در طولانیمدت دچار مشکلات کلیوی میشود، اما تا وقتی که فرد آزمایش ندهد و سطح ترکیب‌های دفعی مانند اوره، کراتینین و اسیدوز ادرارش که در بیماری‌های کلیه افزایش مییابند، معلوم نشود، متوجه بیماری خود نخواهد شد.
* این بیماری چه علائمی در بدن ایجاد می‌کند؟
به طورکلی خستگی، پرفشاری خون، ورم چشمها و دست و پا‌ها، کمخونی، شب ادراری، کاهش اشت‌ها و خارشهای پوستی مهمترین علائم هستند.
* آیا با رژیم غذایی میتوان به این افراد کمک کرد؟
بله. بیماران مبتلا به نارسایی کلیوی باید زیر نظر متخصص تغذیه رژیمی دریافت کنند که بتواند سیر بیماری را رو به بهبود ببرد یا پیشرفت آن را به تعویق بیندازد. هدف از رژیم‌درمانی بیماران کلیوی، این است که کار فرد به دیالیز کشیده نشود بنابراین باید میزان پروتئین، انرژی، سدیم، پتاسیم و فسفر رژیم غذایی این بیماران به دقت تنظیم شود و اولین نکته مهم رژیم غذایی بیماران، تنظیم پروتئین آن است. مقدار پروتئین فردی که دچار نارسایی مزمن کلیه شده و هنوز به مرحله دیالیز نرسیده، با فردی که به مرحله دیالیز رسیده است، تفاوت دارد. به این صورت که باید دریافت پروتئین رژیم غذاییاش بسیار محدود شود تا سطح ترکیب‌های اوره، کراتینین و اسیداوریک خونش افزایش نیابد. به همین دلیل در نهایت حدود ۴۰ تا ۵۰ گرم پروتئین حیوانی در رژیم بیمار قرار میدهیم ولی افرادی که به مرحله دیالیز میرسند، چندان محدودیت پروتئین ندارند زیرا دستگاه دیالیز مواد دفعی موجود در خون را دفع می‌کند پس باید مقدار پروتئین دریافتی این بیماران بیشتر باشد.
دومین عامل، سدیم است. همانطور که میدانید نمک از دو جزء کلر و سدیم تشکیل شده است. سدیم عامل اصلی فشارخون بالاست. دریافت سدیم در بیماران مبتلا به نارسایی مزمن کلیه در مرحله پیش از دیالیز یا مرحله دیالیز تفاوتی ندارد و باید به ۲ هزار تا ۳ هزار میلیگرم در روز محدود شود. در صورتی که بیمار فشارخون داشته باشد و دچار تجمع مایع در بدن شده باشد یا به نارسایی احتقانی قلب مبتلا باشد، میزان دریافتی سدیم رژیمش نباید از ۲ هزار میلیگرم در روز بیشتر شود. علاوه بر این، بسیاری از مواد غذایی مانند انواع پنیر‌ها، سوسیس و کالباس، غذاهای کنسروی، آجیلهای شور و... حاوی سدیم بالایی هستند و نباید مصرف شوند.
* پتاسیم و فسفر چطور؟
پتاسیم یک ماده معدنی است که در میوهها و سبزی‌ها به مقدار فراوان یافت میشود. بیمارانی که به نارسایی مزمن کلیه مبتلا هستند و میزان دفع ادرار آنها کافی است یا حجم ادرار روزانهشان بیش از یک لیتر است، محدودیت زیادی برای مصرف پتاسیم ندارند. این افراد میتوانند روزانه تا ۳ هزار میلیگرم پتاسیم استفاده کنند ولی باید مقدار پتاسیم دریافتی بیمارانی که در مرحله آخر نارسایی مزمن کلیه هستند، محدود شود. گروه سبزی‌ها، میوهها، شیر و فراوردههای گوشتی و غلات سبوسدار غنی از پتاسیم هستند. میزان فسفر نیز در رژیم غذایی بیماران پیش از دیالیز و بیمارانی که مرحله دیالیز را میگذرانند، متفاوت است. مصرف فسفر در بیماری که اوره و کراتینین خونش بالا رفته ولی هنوز به مرحله دیالیز نرسیده، محدود‌تر از بیماری است که دیالیز می‌کند. این میزان حدود ۸۰۰ تا ۱۰۰۰ میلیگرم در روز است. غذاهایی مانند شیر، ماست، بستنی، پنیر، دوغ، کشک و خامه، نانهای سبوسدار، حبوبات مثل لوبیا، عدس و لپه، نوشابههای حاوی اسیدفسفریک مانند نوشابههای سیاه یا کولادار، برخی از ماهیها، آجیلها و مغز‌ها، گوشت امعاء و احشاء مثل دل، قلوه، جگر و مغز فسفر بالایی دارند و بیماران کلیوی باید در مصرف آنها دقت داشته باشند.
* آیا میزان مایعات دریافتی در این بیماران هم مهم است؟
اگر بیمار کلیوی ادم یا تجمع مایعات در بدن نداشته باشد، میتواند به‌قدر احتیاجش یعنی به اندازهای که رفع تشنگی کند، مایعات دریافت کند ولی اگر بیمار دچار ادم به‌خصوص در قسمتهای انتهایی بدن مثل ادم ناحیه مچ شده باشد، باید مقدار کمی مایعات دریافت کند که میزان آن را متخصص تغذیه تعیین خواهد کرد.
* چه توصیه‌ای دیگری به بیماران مبتلا به نارسایی کلیوی دارید؟
افراد مبتلا به نارسایی کلیه هیچ‌گاه نباید در ظرفهای آلومینیومی غذا بخورند زیرا آلومینیوم برایشان سم است. چربیهای دریافتی این بیماران باید از روغنهای مفید مایع مانند کانولا تامین شود زیرا بیشتر بیماران کلیوی کلسترول و تریگلیسرید بالایی دارند. حرارت پخت غذای بیماران نیز نباید خیلی زیاد باشد زیرا حرارت بالا باعث تخریب روغن میشود. (سلامت)