با این حال از زمان بروز شکستگی تا جوش‌خوردگی و ترمیم ناحیه آسیب‌دیده، این نگرانی برای شخص وجود دارد که آیا استخوان‌های شکسته‌اش بدرستی به هم جوش می‌خورند و این که کیفیت، کارایی و مقاومت آنها پس از ترمیم، دوباره همچون گذشته خواهد بود؟
دکتر غلامعلی عکاشه، فوق‌تخصص زانو و جراح ارتوپد در این باره می‌گوید: استخوان‌های آسیب‌دیده‌ای که طی درمان شکستگی به طور کامل جوش خورده باشند هیچ فرقی با استخوان طبیعی نخواهند داشت. رئیس انجمن جراحان ارتوپدی ایران در گفت‌وگو با جام‌جم می‌افزاید: توجه داشته باشید که حرکت جزو زندگی است و هرگاه این عنصر اصلی زندگی را از بیمار سلب کنیم بی‌شک، استخوان‌های آسیب‌دیده‌اش دیرتر جوش می‌خورند. به بیان دیگر، حرکت بموقع عضله و وزن‌گذاری یا فشار روی شکستگی باعث سرعت جوش خوردن میشود.
راز جوش خوردن کامل و سریع استخوانها
اما چه عواملی در جوش خوردن استخوان پس از شکستگی موثر است؟
دکتر عکاشه در پاسخ به این پرسش می‌گوید: برای جوش‌خوردن استخوان، سه عامل تعیین‌کننده وجود دارد که اگر هر کدام از آنها دچار اشکال بشود، جوش‌خوردن استخوان به تاخیر می‌افتد و حتی ممکن است بدرستی صورت نگیرد. بی‌حرکتی محل شکستگی چه با استفاده از امکانات داخل و روی استخوان و چه به صورت گچ‌گیری و آتل‌گذاری یا استفاده از ابزاری به نام فیکساتور خارجی، اولین و مهمترین اصل جوش‌خوردگی استخوان‌های آسیب‌دیده است.
این جراح ارتوپد می‌افزاید: دومین اصل مهم، حرکت هرچه سریع‌تر عضله شکسته شده با کمک ابزار کمکی مثل واکر یا چوب زیربغل و نیز وزن‌گذاری و یا وزن‌کشی روی عضله تا حد تحمل است. عامل سوم نیز به داشتن بستر خوب خون‌رسانی در عمل شکستگی بازمی‌گردد. هرچه شکستگی چند قطعه‌ای باشد یا شکستگی همراه با آسیب عضلات یا بافت‌های اطراف باشد خون‌رسانی سطحی‌تر و جوش‌خوردن دیر انجام میشود.
سرعت بخشیدن به جوش‌خوردگی استخوانها
به گفته دکتر عکاشه، استفاده از ابزار یا وسایل اولیه برای بی‌حرکتی و جلوگیری از نفوذ عوامل بیماری‌زایی چون میکروب و عفونت در شکستگی‌های باز، جزو اقدامات اولیه ضروری برای کمک به درمان قطعی و مطلوب شکستگی‌هاست.
وی با اشاره به این که مصرف زیاد پاچه، پای مرغ و امثال آن نه‌تنها نقشی در جوش‌خوردن شکستگی‌ها ندارد، بلکه تاخیر جوش خوردن را نیز سبب میشود، تاکید می‌کند: معمولا نوع تغذیه در افراد سالم، تاثیر چندانی در بهبود سریع شکستگی ندارد، ولی اگر شخصی دچار مشکل جدی تغذیه‌ای یا فقر غذایی باشد مواد اولیه حیاتی به بهبود وی کمک می‌کند. از سوی دیگر، کاهش وزن در افراد چاق در تمام زمینه‌ها به سلامت بیمار کمک می‌کند به شرط این که ناگهانی نبوده و بنا به توصیه پزشک و طبق برنامه علمی باشد.
ویتامین و کلسیم برای استخوان، معجزه نمی‌کند
هر نوع مصرف ویتامین، در صورت طبیعی بودن بیمار و تغذیه مناسب تاثیری در زمان و جوش‌خوردگی ندارند.
دکتر عکاشه با بیان این مطلب توضیح می‌دهد: البته اگر شخصی، کمبود کلسیم و ویتامین داشته باشد، تجویز این مکمل‌ها به طبیعی شدن بدن کمک می‌کند و روند جوش خوردن را از کندی نجات می‌دهد.
وی با تاکید بر این که سیگار یکی از عوامل مهم جوش‌نخوردن یا تاخیر در جوش خوردن استخوانها، بخصوص در افراد با سابقه بیماری‌های عمومی مثل دیابت و کم‌کاری بعضی از غدد است، تصریح می‌کند: به همین دلیل، اکنون در اروپا افراد را قبل از هر عمل مهمی در استخوان و مفاصل که اورژانس نباشد، مجبور به ترک سیگار می‌کنند.
عواملی که جوش‌خوردگی را کند می‌کند
بیماری‌های خاصی هستند که روند التیام شکستگی‌ها را به تعویق می‌اندازند.
رئیس انجمن جراحان ارتوپدی ایران در این باره می‌گوید: بیماری‌های عمومی مثل نداشتن هورمون‌های تولید استخوان یا دیابت، بیماری‌های موضعی مثل سرطان استخوان یا سرطان‌هایی که باعث ضعف عمومی و شکستگی میشود، دوره درمان شکستگی‌ها را طولانی می‌کند و گاهی نیز به جوش‌نخوردن استخوان منجر میشود.
وی با تائید تسریع جوش‌خوردگی استخوانها در کودکان و نوجوانان نسبت به بزرگسالان تاکید می‌کند: البته بهبود شکستگی گردن ران در بچه‌ها و نوجوانان یک استثناست که به دلیل کامل نشدن صفحات رشدی در سنین کودکی و نوجوانی، نتایج خوبی ندارد. در سنین کهنسالی در صورتی که شخص، زمینه بیماری خاصی نداشته باشد جوش‌خوردگی طبیعی بوده و گاهی زودتر از حد انتظار نیز انجام میشود.
درمان کامل شکستگی‌ها، طی چند ماه
به گفته دکتر عکاشه، دوره درمان شکستگی‌ها بسته به نوع شکستگی، محل شکستگی، سن و نوع درمان متفاوت است، ولی به طور کلی برای استخوان‌هایی مثل ران، ساق، مچ، و زانو که وزن روی آنهاست، جوش‌خوردگی استخوانها دیرتر از زمان مورد انتظار اتفاق می‌افتد. البته حداقل جوش‌خوردگی اولیه، سه ماه طول می‌کشد و در اندام فوقانی، این زمان به نصف کاهش پیدا می‌کند.
این جراح ارتوپد تاکید می‌کند: در مورد کودکان زیر 11 سال نیز این مدت نصف میشود، مگر این که شکستگی در ناحیه ران و گردن باشد. توجه داشته باشید که بیشترین علت جوش‌نخوردن شکستگی به خود شکستگی، محل خون‌رسانی و آسیب به بافت‌های خون‌رسان اطراف مربوط میشود. برای جوش‌خوردن استخوان نیز باید استخوانها بیش از 50 درصد با هم ارتباط استخوانی داشته باشند و بافت‌های اطراف آن نیز صدمه کمی دیده باشند.
وی با اشاره به این که یکی از بزرگترین عوامل جوش‌نخوردن عفونت است، می‌افزاید: توجه داشته باشید که به دلیل خون‌رسانی کم و محیط مساعد استخوان برای عفونت، جوش نخوردن در محیط عفونی بدترین عارضه‌ای است که ممکن است پس از شکستگی‌ها رخ بدهد. البته بیماران دارای زمینه بیماری عمومی مثل دیابت، بیشتر مساعد عفونت و جوش نخوردن هستند.
پونه شیرازی / گروه سلامت