جام جم سرا به نقل از خراسان: اگر بتازگی پدر و مادر شده‌اید یا سن فرزندتان به جوانی نرسیده است و از بی‌نظمی‌هایش گلایه دارید، علیرضا عبدی، کارشناس و مشاور خانواده توصیه‌هایی برای منضبط کردن فرزندان بر حسب سنشان دارد که می‌خوانید.
از ابتدای زندگی تا ۲ سالگی
نوزادان و نوپایان به طور طبیعی کنجکاو هستند و انتظار منظم بودن از آنها در این سن، کمی آرمان گرایانه به نظر می‌رسد. با این حال، عاقلانه این است که فقط چیزهای خطرناکی که او را به استفاده کردن وسوسه می‌کند، از جلوی چشم او دور کنید و تلاش کنید در این زمینه الگوی خوبی برای او باشید. فراموش نکنید که کودکان با تماشا کردن بزرگسالان به خصوص والدینشان، رفتارهای درست را یاد می‌گیرند. سعی کنید که رفتار خودتان به سرمشقی برای کودک تبدیل شود. منظم و مرتب بودن وسایل خودتان در خانه بسیار بیشتر از دستور دادن به کودک به جمع کردن اسباب بازی‌هایش، او را تشویق می‌کند تا اسباب بازی‌هایش را در اتاق پخش نکند و به نظم اهمیت بدهد.
از ۳ تا ۵ سالگی
هنگامی که کودک شما بزرگ‌تر میشود و میتواند ارتباط میان رفتار‌هایش و پیامدهای آنها را درک کند، آموزش دادن قواعد خانه و تمرین منظم شدن را به او شروع کنید. پیش از اینکه کودک را برای انجام رفتارهای اشتباه تنبیه کنید، به او توضیح دهید که از او چه انتظاری دارید.
اگر چه در برخی موارد برای والدین راحت‌تر است که رفتارهای نامناسب‌گاه گاهی کودک را نادیده بگیرند، اما چنین برخوردی آموزش انضباط به کودک را مختل می‌کند. در این سن می‌توانید از روش تنها گذاشتن به عنوان یک روش تنبیهی استفاده کنید؛ برای مثال به کودکی که اتاقش را به‌هم می‌ریزد، باید بگویید رفتارش غیرقابل قبول است و او را به محلی مخصوص برای تنها گذاشتن ببرید. او را برای یک یا دو دقیقه به حال خود رها کنید و توجه داشته باشید که تنها گذاشتن کودک بیشتر از این مدت بی‌اثر است.
نکته مهم این است که از هر نوع تنبیه جسمی کودک در هر سنی خودداری کنید؛ به خصوص نوزادان و نوپایان نمی‌توانند رابطه‌ای میان رفتارشان و تنبیه جسمی برقرار کنند. آنها تنها درد تنبیه جسمی را احساس خواهند کرد. حفظ تداوم و ثبات در آموزش انضباط به کودک بسیار مهم است و والدین باید با اتفاق نظر تصمیم بگیرند که چه قواعدی را در خانه به اجرا بگذارند. والدین در عین حال که برای کودک روشن می‌کنند که چه رفتارهایی به تنبیه خواهد انجامید، نباید پاداش دادن را نیز فراموش کنند.
انضباط فقط با تنبیه کردن به دست نمی‌آید بلکه تقدیر از رفتار خوب کودک هم در ایجاد آن موثر است، برای مثال گفتن این جمله به کودک «آفرین که اسباب بازی‌هایت را خودت جمع کردی» موثر‌تر از تنبیه کردن او خواهد بود.
از ۶ تا ۸ سالگی
تنها گذاشتن و تعیین کردن تنبیه‌های منطقی و غیر جسمی برای مثال محروم کردن فرزند از یک وسیله مورد علاقه‌اش، برای این گروه سنی موثر است.
فرزندتان باید باور داشته باشد که شما به حرفی که می‌زنید، عمل می‌کنید. البته می‌توانید گاهی به فرزندتان فرصت دیگری برای اصلاح رفتارش بدهید یا تا حد معینی خطاهای او را بپذیرید، اما در بیشتر موارد باید به آنچه می‌گویید، عمل کنید.
از ۹ تا ۱۲ سالگی
فرزندان در این گروه سنی را می‌توان با واکنش دادن در برابر رفتار‌هایشان، منضبط کرد. با بزرگ‌تر شدن فرزند و تقاضای او برای مستقل‌تر شدن و مسئولیت پذیری، آموزش دادن به فرزند درباره پیامدهای رفتار‌هایش روشی موثر و مناسب برای منضبط کردن او است؛ برای مثال اگر فرزند کلاس پنجمی شما، تکلیف‌های مدرسه‌اش را پیش از خواب انجام نداده است، به نظر شما آیا باید او را مجبور کرد تا بیدار بماند و تکالیفش را انجام دهد؟
پاسخ شما بهتر است منفی باشد چراکه به این ترتیب فرصت آموختن یک درس مهم زندگی به فرزندتان را از دست خواهید داد. اگر بچه‌تان تکلیف مدرسه‌اش را انجام نداده است، بهتر است روز بعد به مدرسه برود و پیامد این کار را که نوعی بی‌انضباطی است، خودش تحمل کند. طبیعی است که والدین بخواهند بچه‌شان را از اشتباهی که مرتکب شده است، نجات دهند، اما برای آینده فرزند بهتر است که گاهی بگذارید او شکست بخورد.
به این ترتیب فرزندتان متوجه خواهد شد که رفتار نامناسبش چه پیامدهایی برای او خواهد داشت و احتمالا دوباره این اشتباهات را مرتکب نخواهد شد. البته اگر می‌بینید فرزندتان از پیامدهای منفی رفتار‌هایش درس نمی‌گیرد، باید به او برای اصلاح رفتار‌هایش کمک کنید.
از ۱۳ سالگی و بالا‌تر
تا این سن باید پایه‌های تربیتی فرزندتان را پی ریزی کرده باشید. در این سن نوجوانتان می‌داند که از او چه انتظاری دارید و وقتی از مجازات رفتار بد صحبت می‌کنید، منظورتان چیست. تلاشتان را برای رعایت نظم توسط نوجوانتان کم کنید چراکه اهمیت انضباط برای نوجوانان به اندازه کودکان کم سن‌تر مهم است. همان طور که برای یک کودک ۴ ساله، باید زمان خواب را معین و آن را اعمال کرد، برای نوجوانتان نیز باید حدودی را معین کنید. برای نوجوانتان قواعدی را درباره تکالیف مدرسه، دیدار دوستان و ساعتی که باید به خانه بازگردد تعیین کنید و با او از پیش درباره آنها صحبت کنید تا مطمئن شوید که سوءتفاهمی وجود ندارد.
نوجوانتان ممکن است گاهی از این قواعد شکایت کند، اما در عین حال درخواهد یافت که شما کنترل اوضاع را به دست دارید. هنگامی که نوجوانتان قاعده‌ای را زیر پا می‌گذارد، ممکن است بهترین مقابله محروم کردن نوجوان از امتیازات باشد، اما در عین حال باید با او صحبت کنید تا دریابید چرا او این قاعده را رعایت نکرده است.
توجه داشته باشید که باید تا حدی کنترل کار‌ها را به نوجوانتان بسپارید. با این کار نه تنها درگیر مبارزه با او نخواهید شد، بلکه باعث خواهید شد که نوجوان به تصمیماتی که شما باید بگیرید، احترام بگذارد.
برای مثال به نوجوان در سنین پایین‌تر می‌توانید اجازه دهید درباره دکوراسیون اتاقش تصمیم بگیرد. در نوجوانان و در سنین بالا‌تر می‌توانید حوزه استقلال فرزندتان را گسترده‌تر کنید و برای مثال درباره زمان خوابیدن او انعطاف پذیر‌تر باشید. (مجید حسین‌زاده)