جام جم سرا: ناسزاگویی در کودکان مشکلی است که بسیاری از والدین را به شدت نگران و‌گاه حتی آشفته می‌سازد. برای اغلب والدینی که کودکان ناسزا گویی دارند این سوال پیش می‌آید که فرزند آنها چگونه این صحبت‌ها را یاد گرفته است؟
بسیاری از والدین نگران این هستند که دیگران چه قضاوتی درباره آنان دارند به همین خاطر ابراز می‌کنند که کودکشان این حرف‌های زشت را از آنها نیاموخته است، همچنین به دنبال راه حلهای سریعی برای تغییر رفتار کودکشان هستند. برای تغییر رفتار این کودکان در گام اول باید با دقت زیاد علت و منبعی را بیابید که باعث شده است کودک این حرف‌ها را بیاموزد و سپس به دنبال عوامل و زمینه‌ای باشید که کودک این الفاظ را به کار می‌گیرد و در همین حین راه‌های تغییر رفتار کودک را با صبر و حوصله در پیش بگیرید. البته باز هم تاکید میشود که چون این رفتار طی زمان آموخته و نهادینه شده است بنابراین تغییر آن نیز به گذشت زمان احتیاج دارد.
آنچه باعث میشود کودک بددهان شود
مراقب حرف زدن خودتان باشید:
در حقیقت شکی وجود ندارد که بسیاری از کارهای کودکان به رفتارهای والدین یا نزدیکانی که با آنان زندگی می‌کنند مربوط است؛ زیرا کودکان، بزرگسالان خصوصاً والدین را الگوهایی می‌دانند که همه رفتارهای آنها درست است و میتواند از سوی کودک تقلید شود. البته همیشه نیز هر رفتاری بلافاصله پس از مشاهده آن بروز پیدا نمی‌کند بلکه گاهی بین یادگیری یک رفتار و بروز آن فاصله وجود دارد؛ بنابراین‌گاه والدین از روی عصبانیت کلماتی را استفاده می‌کنند و کودک چندین هفته یا حتی یکی دو ماه بعد آن الفاظ را در موقعیتی برون ریزی می‌کند. همچنین، مهم نیست که شما به عنوان والدین کودک به او ناسزا نگویید بلکه به طور کلی گفتن هر کلمه زشتی در مقابل او به نوعی آموزش الفاظ غیر مودبانه است. حتی اگر شخص دیگری واژه نامناسبی را به کار برد و والدین به آن حرف بخندند یا آن عبارت را به نحوی جالب بدانند، کودک با خود تصور می‌کند که کار و صحبت درستی را آموخته است.
رفیق‌های ناباب کودکی:
از دیگر منابعی که کودکان کلمات ناپسند را می‌آموزند استفاده دیگر کودکان از این عبارات نامطلوب است. از این رو کنترل محیطی که کودک در آن با دیگران تعامل دارد اهمیت بسزایی دارد. البته نباید از رسانه‌ها نیز غافل بود.
در بسیاری از کارتون‌ها یا بازی‌های رایانه‌ای در قالب شوخی یا حتی از دهان شخصیت‌هایی که به نوعی برای کودکان الگو هستند الفاظی به کار می‌رود که برای بچه‌ها مناسب نیست حتی اگر عبارات یک یا دو بار هم شنیده شود از آنجا که کودکان، دوستان، شخصیت‌های کارتونی یا شخصیت‌های موجود در بازی‌ها برای کودکان اهمیت ویژه‌ای دارند، تاثیر بسزای خود را خواهند گذاشت.
راهی برای تخلیه خشم و هیجان:
اما گاه استفاده از الفاظ نامناسب به علت آن است که کودک راه حل مناسب برای مواجه شدن با مشکلش را بلد نیست؛ به عنوان مثال رفتار به شدت خصمانه والدین با فرزندشان یا دیگر کودکان با او و ایجاد حس خصومت در کودک باعث میشود تا او که وسیله‌ای برای مبارزه و دفاع از خود ندارد با کاربرد الفاظ زشت خشم و ناراحتی خود را بروز دهد.
لطفا نخندید:
گاهی نیز پیش می‌آید که کودک کلمه‌ای را به کار می‌برد و خنده بزرگسالان که در مقابل واقعاً بدون هدف انجام می‌گیرد به ترغیب کودک برای استفاده از این الفاظ منجر میشود زیرا تصور می‌کند که از این طریق میتواند مورد تحسین قرار گیرد.
و باز هم کمبود توجه:
همچنین زمانی که کودک از توجه لازمی که نیاز دارد بهره‌مند نمی‌شود مجبور میشود که برای کسب توجه دیگران دست به هر کاری بزند و یکی از ساده‌ترین روش‌ها کاربرد الفاظ ناپسند است که خیلی زود باعث جلب نظر بزرگ تر‌ها میشود. اعتماد به نفس پایین در کودکان و احساس اینکه آنها هیچ چیز قابل عرضه‌ای به دیگران ندارند نیز باعث میشود تا با کاربرد این کلمات برای خود ویژگی مورد توجهی را دست و پا و از این طریق احساس اهمیت کنند.
آنچه برای درمان ناسزاگویی کودکان باید انجام دهیم
از خودتان شروع کنید:
اولین گام این است که رفتار خودمان را اصلاح کنیم؛ بنابراین در درجه اول خود والدین باید به طور کلی استفاده از این عبارات را چه به صورت جدی یا شوخی و چه در مقابل کودک یا دیگران کنار بگذارند.
محیط عاری از ناسزا:
بهتر است فرزندتان با کودکانی معاشرت داشته باشد که سبک رفتاری آنها به آموزش رفتارهای ناپسند به او منجر نشود. کنترل تعامل‌های کودک خصوصاً پس از سال اول تولد که مهارت‌های کلامی کودک در حال تحول و بهبود است بسیار اهمیت دارد. همچنین از همان ابتدا کارتون‌ها و بازی‌های رایانه‌ای کودک را با دقت انتخاب و تهیه کنید.
هم بازی خوبی باشید:
آن قدر کودک را برای مسائل روزمره تحت فشار قرار ندهید که رابطه عاطفی والد-فرزندیتان خدشه دار شود. سعی کنید برای بازی کردن و گوش سپردن به ماجراهای او وقت صرف کنید.
پاداش در برابر عدم ناسزاگویی:
هنگامی که کودک حرف‌های زشتی را بیان کرد او را نادیده بگیرید تا نتواند باعث جلب توجه شما شود و بیاموزد که راه‌های جایگزینی را برای این کار پیدا کند، همچنین در این زمان، پس از آنکه با صرف وقت و تصحیح شیوه‌های تعامل با فرزندتان، رابطه خود و کودک را بازسازی کردید؛ با او صحبت کنید و به ازای هر چند ساعتی که او از الفاظ نادرست استفاده نکرد پاداشی تعیین کنید مثلاً اگر در طول روز این عبارات را به کار نبرد برایش پاداشی در نظر بگیرید. خصوصا قبل از حضور در مکان‌های عمومی با کودک قرار داد ببندید و رفتار مورد نظر خود را دقیقاً برایش توضیح دهید.
آموزش با شیوه کودک پسند:
در قالب بازی، بیان قصه و اجرای نمایش، مهارت‌های برقراری تعامل اجتماعی و شیوه‌های مطلوب ارتباط با دیگران را به فرزندتان آموزش دهید. همچنین برای یادگیری و اجرای صحیح این آموزش‌ها او را مورد تشویق قرار دهید و برایش پاداش تعیین کنید. این تشویق‌ها و یا پاداش‌ها باید بلافاصله و به تناسب رفتار کودک ارائه شود.
تنبیه اما به جای خود:
پس از مدتی که کودک به دریافت پاداش و توجه عادت کرد و در واقع روابط شما با او بهبود یافت، در کنار ارائه تحسین و پاداش به کودک می‌توانید به خاطر کاربرد الفاظ ناشایست او را از برخی امتیاز‌هایش محروم کنید، البته با این شرط که آرامش خود را حفظ و بدون عصبانیت و با رعایت اعتدال، به شیوه‌ای منصفانه کودک را محروم کنید.
استفاده از راهنمایی‌های مشاور:
شکیبایی به خرج دهید و برای اجرای روش‌هایی که عنوان شد حداقل چندین هفته وقت بگذارید. با این وجود، اگر مشکل فرزندتان همچنان ادامه یافت یا با لجبازی افراطی همراه بود از جلسه حضوری برای مشورت با یک روان پزشک یا روانشناس استفاده کنید.(زهرا حسین زاده ملکی - روانشناس/خراسان)