جام جم سرا: متاسفانه دما و رطوبت مناسب برای رشد و تکثیر فزاینده میکروب‌ها در تابستان از یک‌سو و خطاهای بهداشتی از سوی دیگر، اوضاع را برای تاخت و تاز بیماری‌های گوارشی کودکان فراهم می‌کند. دکتر پریسا ضیغمی، متخصص کودکان درباره علل و راه‌های پیشگیری از این بیماری برای ما توضیح می‌دهد.
***
اسهال و استفراغ کودکان در تابستان از چه نوعی است؟
اسهال و استفراغ کودکان عمدتا از نوع ویروسی یا میکروبی است. در فصل گرما عوامل زیادی دست به دست هم می‌دهند و باعث بیماری‌های گوارشی در کودکان می‌شوند. مثلا میکروب‌هایی که از طریق غذای آلوده یا فاسدشده به بدن کودک وارد میشود، مسمومیت غذایی ایجاد می‌کند. حساسیت‌های غذایی نیز در تابستان زیاد میشود. البته نقص دستگاه ایمنی کودک (نقص دستگاه ایمنی در کودکانی با کمبود روی، ویتامین A، بیماری سرخک، سرطان‌های کودک و...) نیز تشدیدکننده بیماری است.
معمولا این بیماری با چه علائمی آغاز میشود؟
علائمش فرق می‌کند؛ از اسهال خفیف و ساده گرفته تا اسهال شدید توام با استفراغ، دل‌درد، تب و حتی خون در مدفوع. البته ممکن است اسهال‌های معمولی هم که در اثر خوردن میوه آلوده ایجاد میشود زیاد دیده شود. این نوع از اسهال با دل‌پیچه و چند‌بار «شکم‌روی» همراه است که خودبه‌خود یا با همان درمان‌های خانگی برطرف میشود. ولی میکروب‌هایی هستند که بیماری را تشدید می‌کنند؛ میکروب‌هایی مانند ژیاردیا یا آمیب‌های موجود در آب آلوده باعث اسهال عفونی می‌شوند. اسهال عفونی علائمی شدید‌تر بروز می‌دهند و حتما به اقدامات پزشکی نیاز دارند. این نوع اسهال در تابستان بسرعت شکل اپیدمی(همه‌گیر) پیدا می‌کند. نوع دیگر هم اسهال مسافرتی است که به دلیل ناآشنایی به محیط جدید و عدم رعایت بهداشت درست در سفر اتفاق می‌افتد.
مهمترین نکته‌ای که والدین باید به آن توجه کنند جبران آب بدن است. با اسهال و استفراغ حجم زیادی از آب بدن دفع میشود. بهترین راه دادن پودر او. آر. اس به کودک است. اسهال عفونی چند روز طول می‌کشد تا بهبود یابد. در این مدت فقط باید آب بدن کودک تامین شود. در بسیاری موارد حتی نیاز به آنتی‌بیوتیک(پادتن) هم نیست. فقط وقتی اسهال همراه با خون است، استفاده از آنتی‌بیوتیک ضرورت می‌یابد.
آیا درمان با داروهایی که اسهال را قطع می‌کنند، درست است؟
داروهایی که حرکات روده را کمتر کند به‌هیچ‌وجه توصیه نمی‌شود. حرکات زیاد روده و اسهال در واقع واکنش دفاعی بدن برای دفع میکروب از روده‌هاست. دادن داروهای کاهنده حرکات روده باعث میشود میکروب در سطح شکمی پخش و وارد خون شود. بنابراین مصرف دارو فقط باید با نظر پزشک باشد. امروزه از داروهای دیگری به نام پروبیوتیک نیز استفاده میشود که اثر درمانی خوبی دارد.
پروبیوتیک چه نوع دارویی است؟
میکروب‌هایی است که باید به‌طور طبیعی در روده وجود داشته باشد. در اثر مصرف آنتی‌بیوتیک‌های مختلف این وضع فیزیولوژیک به هم می‌خورد. در نتیجه، ما پروبیوتیک را از خارج وارد بدن می‌کنیم و به این ترتیب به محیط روده تعادل می‌دهیم و اجازه تکثیر میکروب‌های بیماری‌زا را می‌گیریم. دادن روی (zinc) نیز اثر خوبی در ترمیم مخاط روده‌ها دارد و حتی دوره بیماری را کوتاه‌تر می‌کند. البته باید دقت کنیم کودک دچار کمبود ویتامین A نباشد. گویا این کودکان بیشتر مستعد ابتلا به اسهال هستند.
شما روی او . آر. اس تاکید کردید. گاهی کودک دچار استفراغ است و نمی‌تواند هیچ ماده غذایی یا نوشیدنی را ببلعد، در این شرایط چه باید کرد؟
استفراغ معمولا با کمک داروهای ضدتهوع در عرض چهار ساعت درمان میشود. به محض اینکه کودک توانایی بلع را پیدا کرد، محلول پودر او .آر. اس را به تدریج هر بار یک قاشق غذاخوری، باید به کودک داد.
آیا هنگام اسهال غذا یا شیر مادر باید قطع شود؟
شیر مادر در کودکان مبتلا به اسهال قطع نمی‌شود. غذاهایی که باعث دل‌درد نشود، مانند کته ماست و میوه تمیز مانند سیب را هم می‌توان تا بهبودی کامل بیماری به کودک خوراند. تا یکی دو روز پس از بیماری و ترمیم مخاط‌های روده و کاهش درد اغلب کودکان اشتهای چندانی به غذا ندارند و اصرار برای خوراندن غذا نباید زیاد باشد. به هر حال بهترین راه مقابله با اسهال و استفراغ این است که نگذاریم آب بدن کم شود. با هر بار اسهال لازم است 20 تا 30 سی‌سی پودر او. آر. اس داده شود.
توصیه شما به خانواده‌ها چیست؟
در وهله اول باید بهداشت مواد غذایی را رعایت کنند. میوه‌ها، سبزیجات و کاهو حتما باید با ماده ضدعفونی‌کننده شسته شود و خوب آبکشی شوند. انگل‌هایی که روی صیفی‌جات هستند، با آب معمولی تمیز نمی‌شوند. از خریدن مایعات مشکوک و پلمب نشده و مواد غذایی فاسدشدنی در بین راه یا کنار خیابان یا سرو کردن غذا در رستوران‌های بین‌راهی که نمی‌شناسند، خودداری کنند. (ضمیمه سیب)
سودابه رضایی