این عضو کوچک و نرم در دوران جنینی، وظیفه خون‌سازی را به عهده دارد، اما پیش از تولد نوزاد این وظیفه مهم را به مغز استخوان واگذار می‌کند و پس از آن تصفیه خون و نیز تقویت سیستم ایمنی را با نگهداری از گلبول‌های سالم قرمز و سفید و پلاکت خون به عهده می‌گیرد، اما این عضو تحت تاثیر عوامل میکروبی و ویروسی یا برخی نارسایی‌های کبدی، بزرگ و دچار بیماری میشود.
به همین علت، دکتر بابک بهار، فوق‌تخصص خون و سرطان تاکید می‌کند که بزرگ‌شدن طحال به خودی خود قابل پیشگیری نیست، بلکه درمان و کنترل آن به درمان بیماری‌های زمینه‌ای عامل بروز این بیماری بازمی‌گردد.
بزرگی طحال در برخی موارد از طریق معاینه کلینیکی از سوی متخصص به علت قابل لمس بودن یک برجستگی در زیر دنده‌های سمت چپ بدن قابل تشخیص است، اما گاهی اوقات پزشک فقط با گرفتن شرح حال و انجام معاینه به این عارضه مشکوک میشود.
با این حال دکتر بهار در گفت‌وگو با جام‌جم تاکید می‌کند: گرچه تشخیص این بیماری از طریق آزمایش خون و شمارش تعداد گلبول‌های قرمز و سفید و پلاکت‌ها ممکن است، اما هیچ روشی برای تشخیص بزرگ‌شدن طحال از سونوگرافی دقیق‌تر نیست.
فراموش نکنید علائمی چون بروز سریع خونریزی در شخص، احساس درد در قسمت بالا و سمت چپ شکم، احساس سیری بدون صرف غذا، کم‌خونی، احساس خستگی، عفونت‌های مکرر، سکسکه‌های مکرر و بی‌دلیل، بی‌اشتهایی، تنگی‌نفس، احساس سردی و تعریق پوست میتواند ناشی از بزرگ‌شدن طحال باشد.
البته این عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران تاکید می‌کند: افرادی که عادت به ورزش ندارند وقتی تمرینات ورزشی می‌کنند یا بسرعت می‌دوند در طرف چپ بدنشان در ناحیه زیر شکم احساس درد می‌کنند که میتواند خبر از وارد آمدن فشار به طحال بدهد که البته مورد جدی نیست و رفع میشود.
چرا طحال بزرگ میشود؟
وقتی صحبت از درمان بزرگی طحال میشود ذهن متخصصان معطوف به درمان بیماری‌ها و علل ثانویه‌ای میشود که به بزرگی طحال منجر شده است. چرا که به گفته دکتر بهار، بزرگ‌شدن طحال بیشتر علل عفونی، ویروسی و باکتریایی دارد و در درجه دوم به اشکالات جریان خون و نارسایی‌های کبدی مربوط میشود. یعنی اگر کبد دچار مشکل و التهاب بشود به طحال فشار می‌آورد. در برخی موارد، بیماری‌هایی چون روماتیسم و برخی از انواع تالاسمی و حتی در مواردی تومورهای طحال نیز به بزرگ‌شدن آن منجر میشود.
خوب است بدانید که از عفونت‌هایی که میتواند به بزرگی طحال منجر شود عفونت‌های ویروسی مانند مونونوکلئوز (یکی از بیماری‌های مسری ویروسی در دستگاه تنفس، کبد و دستگاه لنفاوی است که بیشتر نوجوانان را درگیر می‌کند)، عفونت‌های باکتریایی مانند سیفلیس یا عفونت لایه داخلی قلب و عفونت‌های انگلی مانند مالاریاست. همچنین بیماری‌هایی چون سیروز و سایر بیماری‌های کبدی، برخی انواع کم خونی و سرطان‌های خون و نیز بروز فشار خون در رگ طحال یا کبد نیز میتواند بزرگی طحال را به دنبال داشته باشد.
زندگی بدون طحال
نکته مهم در درمان بزرگی طحال آن است که بسیاری از افراد می‌توانند فقط با درمان علل و بیماری‌های ثانویه‌ای که به بزرگی طحال منجر شده است، اصلاح الگوی فعالیت شان و نیز مراقبت از ابتلا به بیماری‌های عفونی به درمان موثر این مشکل دست یابند و برخی دیگر نیز باید تن به جراحی بدهند و این عضو از بدنشان را خارج کنند.
دکتر بهار با تاکید بر این که افرادی که دچار بزرگ‌شدن طحال شده‌اند، باید از ورزش حرفه‌ای و شدید اجتناب کنند، می‌گوید: اگر بزرگ‌شدن طحال تشخیص داده شود، ابتدا پزشک به درمان بیماری‌های مرتبط با این عارضه و در مرحله آخر، روش جراحی فکر می‌کند. البته هر فردی میتواند بدون طحال به زندگی خود ادامه دهد، اما از آنجا که این‌گونه افراد بیشتر در معرض ابتلا به انواع عفونت‌ها قرار دارند باید پیش از عمل جراحی به آنها واکسن ذات‌الریه چند ظرفیتی طبق دستورالعمل خاصی تزریق شود. این واکسن‌ها از بروز عفونت خون، استخوان و مفاصل در این افراد جلوگیری می‌کند. همچنین این افراد نه‌تنها باید از سفر به مناطقی که احتمال ابتلا به بیماری مالاریا در آنجا وجود دارد اجتناب کنند، بلکه باید بهداشت فردی خود را با دقت و حساسیت بیشتری حفظ و سعی کنند تا از مواجهه با افراد مبتلا به بیماری‌های عفونی دوری کنند.
به خاطر داشته باشید که اگر در طرف چپ بالای شکم احساس درد می‌کنید، بخصوص اگر درد شدید است یا هنگام نفس عمیق کشیدن بدتر میشود، باید در اولین فرصت به پزشک مراجعه کنید.
پونه شیرازی / گروه سلامت