هفته جهانی سلامت مردان که از 24 تا 31 خرداد (13 تا 19 ژوئن) است، تلنگری است هر چند ناچیز برای کسانی که به سلامتشان اهمیت زیادی نمی‌دهند و آشنایی آنها با نشانه‌هایی که گاهی نادیده گرفتنشان به قیمت زیادی تمام میشود.
طبق گفته پزشکان، افراد از 50 سالگی در معرض خطر بیماری‌های قلبی قرار می‌گیرند ولی در این میان، مردان 10 سال زودتر به بیماری‌های قلبی دچار می‌شوند و این به آن معنی است که باید از 40 سالگی مراقب عوامل پرخطر باشند. رعایت سبک زندگی سالم، عدم استعمال سیگار، وزن متعادل و رعایت رژیم غذایی سالم و خودداری از مصرف چربی‌ها و فست‌فودها تأثیر زیادی در کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی- عروقی دارد. گذشته از بیماری‌های قلبی، سرطان ریه هم سالانه قربانی زیادی می‌گیرد که بیشتر آنها مرد هستند. شمار مردان سیگاری نسبت به زنان بیشتر است و همین موضوع آنها را بیشتر در معرض ابتلا به سرطان ریه قرار می‌دهد. به عبارتی، حدود 90 درصد مبتلایان به سرطان ریه به دلیل مصرف سیگار، مردان هستند، اگرچه با گرایش بیشتر زنان به سیگار، شمار مبتلایان به سرطان ریه در زنان هم در حال افزایش است.
هفته سلامت مردان در ایران
دکتر سیدجلیل حسینی، رئیس انجمن ارولوژی آسیا و پایه‌گذار هفته سلامت مردان در ایران درباره این هفته می‌گوید: هفته جهانی سلامت مردان در تعداد کمی از کشورهای دنیا از جمله آمریکا و چین برگزار می‌شد، اما از سال 85، ایران هم با تلاش و پیشگامی انجمن ارولوژی ایران و با استقبال و همکاری بسیار نزدیک دفتر سلامت جمعیت خانواده و مدارس وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی، چنین روزی را در کشور نهادینه و نامگذاری کرد.
افق‌های پیش‌رو
او درباره اختصاص روزی به عنوان روز سلامت مردان هم توضیح می‌دهد: از آنجا که آقایان کمتر به سلامت خود توجه می‌کنند، اطلاع‌رسانی نقش قابل ملاحظه‌ای در بالا بردن کیفیت سلامت آنها دارد. از طرف دیگر، بعضی از بیماری‌ها بدون علامت هستند و نداشتن آگاهی نسبت به این موضوع میتواند خطرات زیادی را متوجه انسان کند، بنابراین هشدار نسبت به این مساله میتواند کمک‌کننده باشد و بسیاری از افراد را از خطر مرگ نجات دهد. سرطان‌های پروستات و مثانه، عدم نزول بیضه‌ها در پسربچههای تازه متولد شده که در آینده منجر به ناباروری مردان میشود و ناباروری آقایان از جمله مشکلات جدی است که مردان زیاد با آن دست به گریبان‌اند. هر کدام از این بیماری‌ها تقریبا بی‌علامت هستند و مردان باید با آگاهی نسبت به هر کدام، مراقب سلامتشان باشند.
رئیس انجمن ارولوژی آسیا، هدف دیگر نامگذاری هفته سلامت را آشنایی مردم با این مقوله می‌داند که جامعه تصور نکند پزشکان فقط در مطب انتظار بیماران را می‌کشند، بلکه وظیفه آنها فراتر است و آنها حفظ و ارتقای سلامت جامعه را به عهده دارند. به عبارتی، پزشکان در این هفته تلاش می‌کنند در کنار مشاوره و ویزیت رایگان، نشانه‌های هشداردهنده را به آقایان یادآوری کنند.او می‌گوید: هر ساله برنامه‌ریزی‌ها و راهکارهایی از طرف دفتر سلامت و جمعیت معاونت بهداشتی وزارت بهداشت در هفته سلامت مردان انجام می‌گیرد تا با اهداف در نظر گرفته شده، بتوان گام‌های مثبت و مؤثری برای بهبود و بالا بردن کیفیت سلامت مردان برداشت. ویزیت و مشاوره رایگان در محیط‌ها و مراکز دانشگاهی و دولتی توسط دستیاران ارولوژی؛ سخنرانی در کارخانه‌ها و در جمع کارکنان؛ سخنرانی در مدارس و ویزیت دوره‌ای در مکان‌های بزرگ مثل کارخانه‌ها و مدارس از جمله برنامه‌های هفته سلامت است.
تصادفات رانندگی عامل بستری مردان
اگر نگاهی به آمارهای ارائه‌شده بیندازیم متوجه می‌شویم در بیشتر تصادفات، سوانح و غرق‌شدگی‌ها و آسیب‌های دیگر، مردان نقش اول را بازی می‌کنند. طبق آمارها، سالانه 20 هزار نفر در تصادفات رانندگی کشته می‌شوند و 400 هزار نفر به دلیل آسیب‌های وارده در بیمارستان بستری می‌شوند که بیش از 90 درصد آنها مرد هستند. دکتر حسینی می‌گوید: جدا از قربانیان تصادفات که بیشترشان مرد هستند، چاقی، دیابت، سرطان ریه و مثانه همگی جزو آن دسته از بیماری‌هایی است که مردان را بیش از دیگران در معرض آسیب قرار می‌دهد. بنابراین، هشدار نسبت به نشانه‌های این قبیل بیماری‌ها، میتواند مردان را نسبت به سلامت خود هوشیارتر کند. در این میان نمی‌توان نقش رسانه‌ها را در ارائه اطلاعات بیماری‌ها و انتشار اطلاعات علمی نادیده گرفت. به‌طور مثال در آمریکا با نزدیک شدن به هفته جهانی سلامت مردان، همه آقایان جامعه از حدود یک تا یک ماه و نیم قبل، سبیل می‌گذارند و این را نماد هشدار و اطلاع‌رسانی به بقیه می‌دانند.
مرگبارترین سرطان‌های مردان
بررسی‌های صورت گرفته حاکی از آن است که شیوع برخی بیماری‌ها از جمله برخی سرطان‌ها بین مردان شایع‌تر است و مرگ و میر بیشتری را به دنبال دارد. رئیس انجمن ارولوژی آسیا در این باره می‌گوید: در این رتبه‌بندی، سرطان پروستات که از جمله شایع‌ترین بیماری‌های مردان به شمار می‌رود در رتبه دوم و بعد از آن، سرطان مثانه در رتبه چهارم سرطان‌های مرگبار ایران قرار دارد و بیشترین عامل مرگ و میر مردان را تشکیل می‌دهد. بعد از این دو سرطان شایع، سرطان بیضه که بین جوانان بیشتر دیده میشود و در بیشتر مواقع با شیمی‌درمانی و جراحی‌های سنگین قابل درمان است در جایگاه بعد قرار دارد.
تومورهای مثانه از دیگر بیماری‌هایی است که سلامت مردان را تهدید می‌کند. به گفته حسینی چنانچه این بیماری در مراحل اولیه تشخیص داده شود با یک جراحی بسیار ساده به راحتی قابل درمان است و فرد میتواند زندگی سالمی را در پیش گیرد ولی اگر شخص در مراحل پایانی و پیشرفته بیماری متوجه بروز مشکل شود، کار دشوار میشود و با عمل جراحی باید مثانه بیمار را برداشت و از روده، مثانه‌ای تهیه کرد. به این شکل سلامتی فرد به خطر می‌افتد و طبیعتا طول عمرهم کاهش می‌یابد.
تهدیدهایی برای سلامت مردان
حضور بیشتر مردان در جامعه، آنها را در معرض خطرات و بیماری‌های زیادی قرار می‌دهد و دکتر حسینی چند بیماری شایع جسمی را جزو پرخطرترین بیماری‌های مردان معرفی می‌کند.
مردان بیشتر سرطان مثانه می‌گیرند
این سرطان چهارمین عامل مرگ و میر بین مردان ایرانی به شمار می‌رود و با توجه به بدون علامت بودن آن، خطرات زیادی را برای افراد به همراه دارد. رئیس انجمن ارولوژی آسیا، درباره این سرطان می‌گوید: تنها علامت سرطان مثانه وجود خون در ادرار است. در ابتدای بیماری، نشانه‌ها به صورت خونریزی دیده نمی‌شود بلکه مقدار کمی خون از تومور مثانه خارج و در حجم ادرار رقیق میشود که خود را در قالب تغییر رنگ ادرار نشان می‌دهد، در صورتی که خونریزی روشن در مراحل پیشرفته بیماری دیده میشود. در مرحله تغییررنگ ادرار، چنانچه فرد سریع متوجه شده و به پزشک مراجعه کند، با آزمایش ادرار و تشخیص بیماری و تائید از طریق دستگاه آندوسکوپی، توده بیش از حد رشد نمی‌کند و کنترل میشود.
به گفته حسینی، حدود 5 درصد جمعیت جامعه اعم از زنان و مردان با سرطان مثانه دست به گریبانند و نسبت آنها 5 به یک است. او علت اصلی ابتلا به سرطان مثانه را سیگارکشیدن عنوان می‌کند و معتقد است هر چه تعداد سیگارهای کشیده شده بیشتر باشد، خطر ابتلا به سرطان بالاتر می‌رود.
حسینی، نکشیدن سیگار و ترک این ماده دخانی را اصلی‌ترین فاکتور پیشگیرانه در برابر ابتلا به سرطان مثانه عنوان می‌کند. همچنین به گفته او مصرف مایعات زیاد از دیگر عواملی است که میتواند از ابتلا به این سرطان جلوگیری کند.
سرطان پروستات
بر طبق آمارها این سرطان شایع‌ترین نوع سرطان در مردان است که از 45 سالگی به بعد خطر ابتلا به آن بیشتر میشود. دکتر حسینی می‌گوید: از این سن به بعد در همه مردان پروستات شروع به بزرگ شدن می‌کند. با بزرگ شدن پروستات، در تخلیه مثانه اختلالاتی ایجاد میشود. شایع‌ترین علامت بزرگ شدن مثانه بیدار شدن شخص از خواب شبانه و اجبار برای تخلیه مثانه است. تنها راه اطمینان از سرطانی یا طبیعی بودن بزرگ شدن پروستات، آزمایش پروستات و معاینه توسط پزشک معالج است. اگر بیماری در مراحل اولیه تشخیص داده شود، با انجام عمل جراحی ساده، فرد میتواند طول عمر طبیعی داشته باشد، ولی از آنجا که سرطان پروستات امکان پیشرفت دارد، رشد تومورها میتواند عارضه شدید ایجاد کند. شیوع سرطان پروستات در سوئد و اسکاندیناوی بسیار بالاست واین کشورها، جزو کشورهای اول در این بیماری هستند، به طوری که در آنها از هر 100 هزار مرد، 200 تا 300 مرد به سرطان پروستات مبتلا میشود، ولی آمارهای به ثبت رسیده در ایران حاکی از آن است که از هر 100 هزار مرد ایرانی، 10 نفر به سرطان پروستات مبتلا می‌شوند.او درباره علل ابتلا به سرطان پروستات توضیح می‌دهد: معمولا در ابتلا به سرطان پروستات عوامل مهمی دخیل‌اند. تغذیه در این میان نقش بسیار مهمی دارد، به طوری که پزشکان به مردان توصیه می‌کنند از مصرف بیش از حد گوشت قرمز خودداری کرده و بیشتر مصرف گوشت سفید ماهی و مرغ را در دستور رژیم غذایی روزانه‌شان قرار دهند. به گفته دکتر حسینی، چاقی، اضافه وزن و سابقه خانوادگی ابتلا به سرطان پروستات، خطر ابتلا به این بیماری را در مردان چند برابر می‌کند. از طرف دیگر، مصرف میوه‌ها و سبزیجات در کاهش خطر ابتلا به سرطان پروستات بسیار مؤثر است و در بین سبزیجات، گوجه‌فرنگی مورد تائید محققان است و پزشکان به مردان توصیه می‌کنند در مصرف آن کوتاهی نکنند.
عدم نزول بیضه (بیضه نزول نکرده) در پسربچه‌ها
حسینی در ادامه صحبت‌های خود به شیوع ناباروری در کشور اشاره می‌کند و می‌گوید: بیشتر مردانی که در حال حاضر به مراکز ناباروری مراجعه می‌کنند، دچار اختلال در نزول بیضه‌ها هستند که چنانچه در نوزادی تشخیص داده می‌شد، با انجام یک عمل جراحی ساده قابل اصلاح و درمان بود ولی به دلیل آگاهی نداشتن پدر و مادر و سهل‌انگاری‌های صورت گرفته، مشکل نوزاد در روزهای نخست تولد تشخیص داده نمی‌شود و این مشکل در بزرگسالی با ناباروری همراه است.
به گفته او، عدم نزول بیضه (بیضه نزول نکرده) مشکل شایعی است و طبق آمار، حدود یک درصد از پسربچههای متولد شده از این اختلال رنج می‌برند. در این تعداد از پسربچه‌ها هنگام تولد و بعد از یک سالگی، عضو زایایی نطفه (بیضه) در داخل بدن قرار می‌گیرد و باعث تخریب نطفه میشود و نطفه‌ها کاملا از بین می‌روند. بنابراین، پسربچه‌ها بعد از تولد و 3 ماه بعد باید توسط پزشک و حتی پدر معاینه شوند تا از قرار گرفتن آن در جای طبیعی اطمینان حاصل شود. در صورتی که این مشکل در همان ابتدای تولد تشخیص داده شود، توسط جراح کلیه بسادگی عمل و به جای اصلی خود بازگردانده میشود و فرد در بزرگسالی میتواند شانس پدر شدن داشته باشد.نامگذاری هفته‌ای به نام هفته سلامت مردان هرچند بیشترحالت نمادین دارد، اما میتواند زنگ خطری باشد برای مردانی که از سلامت جسمی و روحی خود غافلند. جدا از بیماری‌های جسمی که مردان و زنان زیادی را درگیر می‌کند و باعث تحمیل هزینه‌های سنگین میشود، بیماری‌های روحی مثل افسردگی و عصبانیت نیز به دلیل مشکلات اقتصادی، به دوش کشیدن بار زندگی و مسئولیت فرزندان و مشکلات شغلی، مردان را بیشتر از زنان درگیر می‌کند.
بر طبق آمارها، مردان 5 تا10 برابر بیشتر از زنان دچار عصبانیت‌های شدید و اقدام به خودکشی می‌شوند که این زنگ خطری نه تنها برای مردان که برای جامعه محسوب میشود تا راهکارهای مناسبی را بر کم کردن فشارها و توجه مردم جامعه به سلامتشان در نظر بگیرد.
ندا اظهری / سیب (ضمیمه سه شنبه روزنامه جام جم)
اما تقریبا در تمام مطالعات مشخص شده است سن ابتلا به این بیماری‌ها در خانم‌ها حدود ده سال دیرتر از آقایان اتفاق می‌افتد. در ضمن نوع بیماری، تظاهرات و انواع آن در خانم‌ها و آقایان متفاوت است. ناگفته نماند بعضی معتقدند هورمون‌های زنانه و به‌خصوص استروژن تا حدودی اثر حفاظتی در مقابل این بیماری دارند و به همین علت، خانم‌ها در سنین قبل از یائسگی کمتر به این بیماری مبتلا می‌شوند، اما درمان با هورمون استروژن در آقایان اثر حفاظتی نشان نداده است. دکتر محراب مرزبان، فوق‌تخصص جراحی قلب و عروق در گفت‌وگو با جام‌جم در پاسخ به این سوال که کدام دسته از خانم‌ها و به چه دلایلی بیشتر در معرض نارسایی‌های قلبی قرار دارند، می‌گوید: خانم‌ها در سنین بالای 65 سال، بیشتر در معرض این بیماری قرار می‌گیرند. به‌خصوص در دسته‌ای از خانم‌ها که فاکتورهای خطر شناخته شده مثل دیابت، مصرف سیگار، چاقی به‌ویژه چاقی شکمی، فشار خون بالا، کم‌تحرکی و بالابودن کلسترول و تری‌گلیسرید خون دارند این میزان بیشتر است.
قلب؛ زیر فشار چاقی
داشتن رژیم غذایی برای جلوگیری از چاقی و به دنبال آن ابتلا به بیماری عروق کرونر یک ضرورت تلقی میشود که برای آن استثنایی در خانم‌ها و آقایان وجود ندارد.
این متخصص در این باره توضیح می‌دهد: از آنجا که چاقی به‌خصوص چاقی شکمی فاکتور خطر شناخته‌شده‌ای برای ابتلا به بیماری عروقی کرونر شناخته میشود، تنظیم وزن بدن و میزان کالری دریافتی از طریق رژیم غذایی مناسب و داشتن فعالیت بدنی به صورت حداقل سه بار در هفته راهپیمایی سریع یا دویدن به مدت حداقل 20 دقیقه ضروری است.
یائسگی و خطر بیماری قلبی
فراموش نکنید شیوع بیماری‌های قلبی در دوران یائسگی به میزان قابل توجهی افزایش می‌یابد.
به همین دلیل این متخصص تاکید می‌کند: با توجه به استعداد خانم‌های یائسه به فشار خون، تنظیم میزان نمک دریافتی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. مواد غذایی حاوی آنتی‌اکسیدان مثل میوه‌های رنگی نیز اثر حفاظتی شناخته شده‌ای بر سیستم قلب و عروق خانم‌ها طی دوران یائسگی دارد.
وی تاکید می‌کند: حتی نشان داده شده در خانم‌هایی که بیماری‌هایی با اختلالات هورمونی مانند سندرم تخمدان‌های پلی‌کیستیک دارند شانس بروز سکته قلبی افزایش می‌یابد.
قلب‌های استرسی
ثابت شده است مسائل روحی روانی و اجتماعی در میزان شیوع بیماری قلبی موثر است. حتی نشان داده شده در طبقات بی‌سواد یا سطوح اجتماعی پایین، میزان سکته قلبی در خانم‌ها بیشتر است.
دکتر مرزبان با تاکید بر این که استرس به صورت غیرمستقیم شانس ابتلا به بیماری و فاکتورهای خطر را افزایش می‌دهد، می‌گوید: در این خصوص نوع خاصی از بیماری عروق کرونر در خانم‌ها وجود دارد که بیماری عروق کرونر غیرانسدادی نامیده میشود و میتواند به سکته قلبی منجر شود، در حالی که در آنژیوگرافی تنگی مهمی دیده نمی‌شود.
دیابت، قلب‌تان را می‌آزارد
دیابت، سردسته بیماری‌هایی است که شانس ابتلا به بیماری قلبی را افزایش می‌دهد. البته فشار خون بالا و بیماری‌های متابولیک ـ که باعث افزایش کلسترول خون میشود ـ نیز در ابتلا به بیماری‌های قلبی موثرند. این متخصص قلب و عروق با اشاره به این که بعضی بیماری‌های خودایمنی مثل لوپوس، شانس بیماری عروق کرونر و سکته قلبی را افزایش می‌دهد، تاکید می‌کند: نارسایی کلیوی نیز جزو بیماری‌هایی است که شانس ابتلا به بیماری قلبی را افزایش می‌دهد. البته باید به خاطر داشته باشید خانم‌هایی که پدر و مادر آنها در سن کمتر از 60 سالگی دچار سکته قلبی شده‌اند یا فاکتورهای خطر شناخته‌شده‌ای دارند باید به‌شدت مراقب این بیماری باشند.
پونه شیرازی