دکتر مهکامه میرکریمی*: با اینکه امروزه بیشتر والدین آگاه، اطلاعات علمی و درستی درباره روند رشد کودک دارند اما گاهی حرف و حدیث‌هایی که می‌شنوند، به نگرانی‌های رایج و طبیعی آنها دامن می‌زند.
دانستنی‌های دندان شیری
شاید لازم باشد نگاهی علمی به این باورها و حرف و حدیث‌های رایج که در شبکه‌های مجازی و میان افراد رد و بدل میشود، بیندازیم و همزمان با خانه‌تکانی‌های رایج در این روزها، باورهای خود را درباره دندان شیری کودکان خود نیز اصلاح کنیم؛ مثلا درباره روند طبیعی رویش دندان بیشتر والدین می‌دانند که کوچولوی آنها حدود ۶ ماهگی اولین دندان شیری خود را درمی‌آورد و تا ۵/۲ سالگی تعداد دندان‌های شیری‌اش تکمیل میشود.
تعداد دندان‌های شیری ۱۰ عدد در هر آرواره است که به مرور می‌افتند و ۳۲ دندان دائمی جای آنها را می‌گیرد اما به محض شنیدن آنچه دیگران (به‌ویژه دوستان نزدیک و بزرگ‌ترهای فامیل) می‌گویند، ممکن است سردرگم و وحشت‌زده شوند. در این مطلب برخی از رایج‌ترین گفته‌های عامیانه را ارزیابی و تحلیل کرده‌ایم.
باور شماره١
بعضی‌ها می‌گویند چون بچه شما زود دندان درآورده، احتمال خراب شدن دندان‌هایش هم بیشتر است! زود روییدن دندان‌های کودکان هیچ ارتباطی با زودتر پوسیده شدن آنها ندارد، مگر اینکه کودک در شرایطی باشد که تغذیه مناسب و بهداشت کافی دهان و دندان برای وی در نظر گرفته نشود.
از آنجایی که تکرر شیر خوردن شبانه در بسیاری از کودکان وجود دارد و یکی از اصلی‌ترین عوامل پوسیدگی‌های دندان در سنین پایین است، والدین باید به محض مشاهده رویش دندان‌های شیری دندان‌ها را با گاز مرطوب یا مسواک‌های انگشتی طی روز تمیز کنند.
باورشماره ۲
بعضی‌ها می‌گویند این نشانه خوبی است که کودک شما زودتر از ۶ ماهگی دندان دربیاورد چون معنایش این است که کلسیم بدن مادر در دوران بارداری خوب تامین شده است! زمان رویش دندان‌ها در کودکان از الگوهای ارثی پیروی می‌کند. گرچه محدوده‌های نرمالی برای زمان طبیعی رویش دندان‌ها مشخص شده ولی تا ۶ماه اختلاف با محدوده‌های استاندارد موجود طبیعی تلقی میشود.
بدیهی است تغذیه درست مادر در دوران بارداری در سلامت دندان‌ها و استخوانهای کودک نقش بسیار موثر و مستقیمی خواهد داشت ولی در مورد زمان رویش دندان‌های کودک و حتی ترتیب رویشی دندان‌ها الگوهای ژنتیکی موثر هستند.
باور شماره ٣
بعضی‌ها می‌گویند بهتر است مراقب آهن دادن به شیرخوار خود باشید. اگر دندان‌ها سیاه شود، دیگر نمی‌توان کاری کرد و دندان زود می‌پوسد! مکمل‌های آهن می‌توانند باعث تغییر رنگ سیاه دندان‌های شیری کودکان شوند ولی پوسیدگی‌زا نیستند. به همین دلیل پس از استفاده از مکمل‌ها باید به کودک آب بدهید و روی سطح دندان‌ها را با گاز مرطوب تمیز کنید.
در صورت بهداشت دهانی مناسب و تغذیه درست این تغییر رنگ‌ها تبدیل به پوسیدگی نخواهند شد و اگر دندان‌ها پوسیده نشوند، برداشتن تغییر رنگ‌ها توسط دندان‌پزشک امکان‌پذیر است. اگر پوسیدگی به تغییر رنگ‌ها اضافه شود باید درمان‌های مناسب از قبیل ترمیم یا عصب‌کشی مدنظر قرار گیرد.
باور شماره ۴
بعضی‌ها می‌گویند اصلا نباید به بچه‌ها پستانک و شیشه شیر داد چون دندانشان زود می‌پوسد! تکرر شیر خوردن شبانه به‌دلیل اینکه در طول شب جریان بزاق دهان کاهش یافته، میتواند موجب پوسیده شدن دندان‌ها شود.
به همین دلیل بهتر است پس از شیر خوردن به کودک آب داده شود و دندان‌های کودک با گاز مرطوب در طول روز تمیز شوند ولی پستانک اگر به‌صورت طولانی و بعد از ۲ سالگی ادامه یابد منجر به تغییر شکل فک کودکان میشود و در آینده به درمان‌های ارتودنسی نیاز خواهد داشت.
باور شماره ۵
بعضی‌هامی‌گویند ژل‌های بی‌حس‌کننده به لثه نزنید، چون رویش دندان‌ها با مشکل مواجه میشود! ژل‌های بی‌حسی برای کاهش درد رویش دندان استفاده میشود و روی لثه ناحیه مورد نظر زده می‌شوند. این ژل‌ها تاثیری در زمان رویش دندان ندارند ولی باید به مقدار محدود و فقط در موارد خیلی ضروری مصرف شوند زیرا جذب مخاطی این داروها بالاست و در صورت مصرف بیش از حد ممکن است برای نوزاد مشکلاتی ایجاد کند.
باور شماره ۶
بعضی‌هامی‌گویند اگر ترشحات مخصوص رویش دندان دور دهان کودک بریزد و سبب قرمزی و آسیب پوست شود نشان‌دهنده این است که کودک گرمی‌اش کرده! تجمع بزاق در گوشه‌های دندان به‌صورت مکرر میتواند در بعضی افراد باعث ایجاد تحریکاتی شود که به‌صورت ضایعات پوستی قرمزرنگ در این نواحی است و اصطلاحا به آن «شقاق» یا «چلایتوزیس» می‌گویند.
باور شماره ٧
بعضی‌هامی‌گویند دندان‌های کودکی که عادت دارد شب شیشه به دهان بخوابد یا زیر سینه مادر شیر بخورد و بخوابد، زود می‌پوسد! بعد از ۲ سالگی باید نوشیدن شیر و مایعات مختلف به‌وسیله شیشه شیر متوقف و کودک به استفاده از فنجان تشویق شود.
در زیر ۲ سالگی دندان‌ها باید به‌طور مرتب در طول روز با گاز مرطوب تمیز شوند و با بیشتر شدن تعداد دندان‌ها از مسواک‌های مناسب مرحله سنی کودک که در داروخانه‌ها موجود است، استفاده شود. کودک نباید با شیشه شیر حاوی شیر یا مایعات شیرین‌شده به خواب رود.
باور شماره ٨
بعضی‌هامی‌گویند اگر دندان شیری کودک در اثر ضربه شکسته و لثه پاره شده دیگر باید تا ۶سالگی بی‌دندان بماند و منتظر رویش دندان دائمی باشد! متاسفانه اگر دندان از حفره احاطه‌کننده دندان خارج شده باشد دیگر رویش مجدد نخواهد داشت و باید منتظر رویش دندان دائمی ماند. دندان‌های قدامی فک بالا حدود ۷ سالگی و دندان‌های قدامی فک پایین، حدود ۶ سالگی رویش خواهند کرد.
باور شماره ٩
بعضی‌ها می‌گویند بهترین کار برای رفع خارش و درد رویش دندان‌های شیرخوار دادن هویج سفت یا نان خشک است! در این مواقع که رویش دندان کودک را آزار میدهد، می‌توان با دست تمیز ناحیه مذکور را به آرامی ماساژ داد. استفاده از دندان‌گیرها در برخی کودکان مفید واقع می‌شوند.
برای برخی دیگر از کودکان خوراکی‌های سفت مانند یک قطعه نان خشک، هویج و خیار ممکن است به جای دندان‌گیر مناسب باشد و به کاهش خارش ناحیه کمک کند. استفاده از ژل‌های بی‌حسی موجود در بازار به‌صورت محدود و در مقدار کم و در مواقع بسیار ضروری اشکالی ندارد.
