در ستایش تنبلی!

جام جم سرا: گذشته از اغراقی که هر کار طنزی ایجاب می‌کند و در این داستان هم دیده می‌شود، فکرش را که بکنیم، می‌بینیم نویسنده در ستایش تنبلی، چندان هم پربیراه نگفته و به بیراهه نرفته است. تازه، این داستان خیلی پیش‌تر از فراگیر شدن تکنولوژی و رسوخ آن به زوایای پنهان و آشکار زندگی مردم نوشته شده و نویسنده نمی‌دانست تنبلی آدم‌ها در سایه تکنولوژی تا کجاها که پیش نخواهد رفت!

چند سال پیش فیلمی دیدم که مرا به یاد «در ستایش تنبلی» انداخت. گرچه در این سال‌ها، داستان‌ها و فیلم‌های متعددی در ژانر علمی-تخیلی خوانده‌ و دیده‌ایم، اما یکی‌شان مرا مستقیم برد به آدرسی که آن نویسنده دوران نوجوانی‌ام داده بود. قصه فیلم از این قرار است که بشر در آینده آنقدر پیشرفت می‌کند که هر یک از آدم‌ها یک کپی ژنتیکی دارند، عین خودشان. این کپی‌ها به قدری برابر اصل هستند که تشخیص کپی از اصل ممکن نیست. مگر پوست پشت سر کپی را بشکافی و جعبه تغذیه‌ای را که در پس کله‌اش قرار گرفته، ببینی! حالا این کپی‌ها هستند که سر کار می‌روند و رانندگی می‌کنند و خرید می‌کنند و.... کاری به ماجراها و افت و‌خیزها و حرف اصلی فیلم و پایان آن نداریم. نکته اینجاست که اصل‌ها (آدم‌ها) در خانه‌های‌شان دراز کشیده‌اند و نظاره‌گر کپی‌های خودشان هستند! انگار همه این پیشرفت‌ها برای این بوده که همه این آدم‌ها بتوانند در خانه بمانند و تنبلی کنند!

هر ابزار و محصول جدیدتری که به بازار می‌آید و هر تبلیغی که راجع به آنها می‌بینیم و می‌شنویم، در نهایت ما را به اینجا می‌رساند که صدای سازنده‌اش را بشنویم که خواسته، بگوید: «ببین، من این محصول را تکمیل‌تر کرده‌ام تا از زحمت تو کم کنم»! اشتباه نکنید، منظورم خط خطی کردن چهره جذاب تکنولوژی‌های مدرن نیست، که همه می‌دانیم چقدر به کارمان می‌آیند. منظورم فکر کردن به آن فردایی است که قرار است در نهایت همه به آن برسیم و این ابزارها در نهایت پیشرفت خودشان باشند. در آن روزها آدم‌ها قرار است با این همه وقت و زمانی که به مدد تکنولوژی در اختیارشان قرار خواهد گرفت، چه کنند و اوقاتشان را چگونه بگذرانند؟ خب تکلیف سرمایه روشن است و دارد با تبلیغات رنگارنگ کار خودش را می‌کند و مدام به نیازهایی که تا دیروز حس‌اش نمی‌کردیم، دامن می‌زند و تکنولوژی هم که به شکلی دارد نقش رنگ و لعاب محصولاتی را بازی می‌کند که باید هر چه بیشتر و بیشتر به فروش برسند. این از این.

اما سؤال این است که در نهایت قرار است از این همه وقتی که نصیب‌مان می‌شود، به نفع چه بخشی از وجودمان استفاده کنیم؟ وقتی مثلاً آشپزخانه منزل‌مان کاملاً هوشمند شد و تمام لوازم‌اش فول‌اتوماتیک شد و زمانی را که قرار است در آشپزخانه صرف پخت و پز کنیم به حداقل رسید، آنگاه زمان اضافی را صرف چه کاری خواهیم کرد؟ خود تکنولوژی، یا ... بد نیست کمی درباره‌اش فکر کنیم.(حسین مسلم/ایران)

توصیف ۵ هنرمند مشهور کشور از زندگی: در ستایش پیری

جوان‌ها در مواجهه با سالمندان هنر، واکنشی متفاوت دارند؛ از یک‌سو، آنها را ستارگان آسمانی می‌دانند که خود مشتاقانه رهسپار آن هستند و از سوی دیگر، قادر نیستند صورت واقعی آنها را پنهان در زیر چروک‌های پیری و موهای یک دست سپید ببینند و باور کنند. چهره‌هایی که بر چوب‌خط زندگی لااقل ٦٠خط کشیده‌اند اما کوله‌باری از تجربه‌های زیستن‌اند و بی‌صبرانه مشتاق آن که این تجربه را با آیندگان در میان بگذارند و شاید اگر مجال گفت‌وگو میان این دو گروه به وجود آید، بیش از آنکه حدیث نفس و گله از ایام رفته و بیماری‌ها در بگیرد، تجربه اندوزی و تجربه‌آموزی آغاز می‌شود.
شهریور امسال و در حاشیه برگزاری جشن دومین سالگرد تاسیس موسسه هنرمندان پیشکسوت، این فرصت به وجود آمد که از چند هنرمند پیشکسوت کشور درباره کهنسالی و بازنشستگی در وادی هنر بشنویم و حالا که جامعه هم به دلایل اجتماعی با موضوع پیری جمعیت درگیر است و هم بعضی از فیلم‌ها مستقیم و غیرمستقیم به این موضوع مهم اشاره می‌کنند، شاید بازخوانی آن گفته‌ها خالی از لطف نباشد، خصوصا آنکه به قول نیما «صدا در پیری، صادقانه‌تر می‌شود.»

امید شاه‌کلید روزگار مشایخی

نگاهی به زندگی جشمید مشایخی، شاید خودش یکی از بهترین تجربه‌های حضور چند دهه‌ای او در عالم سینما، تئاتر و تلویزیون باشد. مشایخی اگرچه که بخش مهمی از نقش اول‌های جاودانه را در کارنامه هنری خود دارد اما از چهره‌هایی است که امروز در هرجا و هربرنامه‌ای لب به سخن می‌گشاید نقبی به دیوان اشعار شاعران گرانپایه فارسی می‌زند.
اینکه او حتی در سخت‌ترین شرایط جسمی هم هنوز کتاب را به عنوان سرمایه زندگی خود می‌داند، موضوعی است که به نظر گذران روزگار سالمندی را آسان‌تر می‌کند:
«همه‌جا و به همه دوستان، آشنایان و جوانانی که به من اظهار لطف دارند گفته‌ام و می‌گویم که نباید ارتباط خودتان را با کتاب از دست بدهید، کتاب تنها دوست ماست که هیچ‌وقت پیر و فرتوت نمی‌شود و همیشه در آینه‌اش می‌شود سراغ جوانی را گرفت.»
او می‌گوید که حتی اگر جسم فرسوده و پیر شود، روح می‌تواند در ارتباط با کتاب، سالم و جوان بماند و به نظر می‌رسد که این همان معجزه‌ای است که بازیگر نقش کمال‌الملک را با وجود کهولت سن، قبراق و سرزنده نگه داشته است: «جوان به امید زنده است و باید امیدوار باشد، این امید ذخیره او برای روزهایی است که شاید دیگر جسمش نتواند همچون قبل در کارزار زندگی فعال باشد.»
و این امید را در چشمان پیرمرد می‌شود سراغ گرفت و وقتی که از پشت عینک به جهانی می‌نگرد که چنددهه نقش‌آفرین ارزشمندترین آثار هنری آن بوده‌است.

چند توصیه از شهلا ریاحی

بازیگری که ٧٠سال پیش با بازی در نمایش هارون‌الرشید به دنیای سینمای ایران معرفی شد، هنوز از آن چهره‌هایی است که محال است کسی او را ببیند و نشناسد.
شهلا ریاحی، البته به‌خاطر کهولت سن، کم حرف شده و عموما در مکان‌هایی که دعوت می‌شود با رسانه‌ها سخن نمی‌گوید. اما او در دومصاحبه مفصل و چندگفت‌وگوی پراکنده، از کهنسالی و پیری در وادی هنر سخن گفته است؛ گفته‌هایی که بیشتر حکایت از تجربه او در عالم بازیگری دارند و حس مادرانه‌ای که می‌خواهد این تجربه‌ها را به نسل‌های بعد منتقل کند:
«اولین شرط برای ورود به حرفه بازیگری، کنار هم قرار گرفتن استعداد و علاقه است، این چنین است که می‌شود ماندگار شد و به موفقیت در بازیگری رسید.»
با این همه ریاحی یک‌بار در سریال «این خانه دور است» نقشی را تجربه کرده که ارتباط مستقیمی با موضوع پیری دارد. اما از آن سریال یک خاطره چندده‌ساله برایش باقی مانده بود:
«بعد از این سریال با حمیده خیرآبادی، صمیمی‌تر از قبل شدم و این ارتباط با دیدارهای هرروزه یا لااقل تماس‌های تلفنی در جریان بود تا اینکه او را هم از دست دادم.»
حکایت کمتر شنیده شده روزگار کهنسالی، شاید همین مرگ عزیزان باشد که ریاحی، لااقل دوبار آن را با مرگ همسر مهربانش و یار دیرینه‌اش در دنیای بازیگری به خوبی تجربه کرده.

محمدعلی کشاورز و تجربه‌آموزی به نسل‌های بعد

محمدعلی کشاورز این‌روزها با شایعه‌ها روزگار می‌گذراند؛ آنهایی که با او کمتر در ارتباط هستند فکر می‌کنند که ممکن است به همین زودی‌ها کاسه صبرش لبریز شده و با آنها که اخبار دروغینی درباره او در رسانه‌های مجازی منتشر می‌کنند، برخورد کند.
اما آنها که این بازیگر پیشکسوت و نقش‌آفرین بسیاری از نقش‌های پرخاطره سینما و تلویزیون ایران را می‌شناسند، می‌دانند که کشاورز برای روزگار سالمندی هنرمندان چیزی جز احترام نمی‌خواهد و معتقد است که تنها در صورت برقراری همین ارتباط محترمانه است که می‌شود زمینه تجربه‌آموزی به نسل‌های بعد را فراهم کرد:
«افرادی به سن و سال من، دیگر در شرایطی نیستند که بخواهند فخر بفروشند، اگرچه که نسل ما در دنیای بازیگری با خاک صحنه آشنا بود و فروتن. به نظرم این زمان، زمان نشستن و ماندن در گوشه خانه نیست. بازیگران پیشکسوت بیش از هرچیز مایلند در ارتباط با جوانان باشند و این ارتباط در صورت برقراری می‌تواند زمینه‌ساز انتقال تجربه‌های مهمی باشد.»
او به خاطره حضور در ده‌ها فیلم و سریال اشاره می‌کند و می‌گوید که اگر در هر کدام از این پروژه‌ها چیزی آموخته باشد، اکنون می‌تواند به اندازه یک کتاب بازیگری، به نسل‌های بعد حرف‌هایی برای عرضه داشته باشد: «منتها لازمه چنین تبادلی، اول مساعدشدن حالم است و دوم زمینه‌سازی از سوی آنها که مسوولیت این کار را به عهده دارند.»

شهیدی در خانه نمی‌ماند!

عبدالوهاب شهیدی نیاز به معرفی ندارد؛ او اگرچه مدتی است با کسالت‌های مداوم دست‌وپنجه نرم می‌کند اما ذهنش هوشیار و به قول «احمد شاملو» چشمانش زنده و هوشیار است. این موزیسین پیشکسوت کشور معتقد است که نباید هنرمندان سالمند را فراموش کرد و تاکید می‌کند:
«آنچه که هنر در هر جامعه‌ای به آن نیازمند است، همراه کردن هنرمندانی است که شاید به دلیل کهولت سن و مشکلات و بیماری‌ها، خانه‌نشین شده باشند. اگر آنها را در خانه فراموش کنیم، عملا زمینه از بین رفتن بخشی از تاریخ هنر را فراهم کرده‌ایم.»
شهیدی به برگزاری جشن‌ها و مراسم‌های مختلف اشاره می‌کند که در آنها با دعوت از پیشکسوتان عرصه هنر، زمینه ارج نهادن از خدمات هنری آنها فراهم می‌شود و معتقد است که برنامه‌هایی از این دست باید بیشتر و بیشتر شوند:
«چنین فعالیت‌هایی، بزرگ‌ترین خدمت به اهل هنر این کشور است، باید دل‌های شکسته هنرمندان قدیمی را ترمیم کرد و به آنها بها داد؛ چرا که آنها تمام وقت خود را صرف ارتقای فرهنگ کشور خود کرده‌اند و حالا زمان برداشت محصول است، نه نشستن در خانه.»

ایرج و خاطره‌هایی که زنده می‌مانند

در دنیای امروز، هنر بازنشستگی ندارد؛ حتی بسیاری از افرادی که پا به این حوزه می‌گذارند، «جاودانگی» را گمشده خود تلقی می‌کنند. پس چطور می‌تواند صدای «ایرج» زنده نباشد؟ چطور می‌شود آن «صدای شش‌دانگ» که از حنجره پرندگان بیرون می‌آید با کهولت سن نجنگد و پیروز نشود.
ایرج خواجه‌امیری اما از معدود پیشکسوتان هنری است که پیری را دوست ندارد و می‌گوید همیشه با آن در نبرد است:
«وقتی که اینجا و در میان جمع دوستان هنرمندم به اجرای قطعه‌های پرخاطره مشغول می‌شوم، احساس می‌کنم که از هر زمان دیگری جوان‌تر هستم. وقتی که می‌خوانم، احساس زندگی و زنده‌بودن را به معنای دقیق کلمه تجربه می‌کنم و این حسی نیست که گذر زمان بتواند با آن مقابله کند.»
او خود را هنرمندی مردمی می‌داند که همیشه با ارتباط و اظهارلطف دوستدارانش، زندگی را تجربه کرده و خوشحال است از این بابت که هنوز می‌تواند با زنده کردن خاطرات خوب گذشته، دل‌ها را شاد کند:
«هر موسیقی که اجرا می‌شود، خاطراتی را زنده می‌کند و هنرمند با زنده‌کردن همین خاطرات، خود به خاطره خوبی برای مردمش بدل می‌شود و راز جاودانگی برای من، در همین است.» (سعید برآبادی/شرق)

در ستایش آش

[ad_1]

هفته نامه کرگدن - نیوشا طبیبی: یاکوب ادوارد پولاک، سیاح و پزشک اروپایی، می گوید: هیچ چیز برای ایرانی غم انگیزتر از آن نیست که ناگزیر باشد غذای خود را به تنهایی بخورد.

«امروز روز آش است... اعلیحضرت قدرقدرت همایونی در صدر جلوس فرموده بودند... اذن جلوس فرمودند، زیر دست حضرت والا نشستم، فرمودند کدو پاک کنید... اسمعیل بزاز تقلید وی درآورد، بسیار خنده شد. حقیقت روز آش تماشا داشت.»

(خاطرات عین السلطنه سالور)

آش یا «با» در فرهنگ ایرانی پدیده ای است فراتر از وراک. آش به فراخور حال و به مناسبت پخته می شود: گاه به عنوان دارو، گاه رواکننده حاجت، گاه برای دفع بلا و گاه برای ادای نذر. پختن آش بهانه ای بوده و هست که ایرانی خورندگانی را بر سر خوان خویش بخواند و شکمشان را سیر کند و از برکت دعای آنان، حاجتش روا یا نذرش ادا شود.

اعتقاد به کارکردهای آش چنان بوده و هست که آش هایی برای نزول باران (بوشهر، مازندران، درگز)، برای خورشیدگرفتگی (خور و بیابانک) و قطع سرما و یخبندان (کمره) طبخ می شده است و می شود. بعضی آش ها مانند آش ابودردا برای تندرستی و حاجت گرفتن پخته می شوند. «سر راه منارجنبان اصفهان در کلادون یک ساختمان گلی به چشم می خورد گه گنبدی دارد و ابودردا نام دارد.

کسانی که می خواهند نذرشان برآورده شود یا تندرستی را بازبایند، به آن جا می روند و آش رشته یا آش سبزی می پزند. از خمیر آدمکی درست می کنند و در آن می اندازند و سپس در می آورند و در آب می اندازند» (باورهای عامیانه مردم ایران/ دکتر ذوالفقاری). در بسیاری موارد هم سنت آش پختن بهانه ای برای دور هم نشستن و از تنهایی درآمدن بوده و هست. سنت طبخ آش پشت پا برای جمع شدن در خانه ای که مسافری از آن رفته و رفع دلتنگی اهل خانه است.

ایرانی به هر بهانه ای دستاویزی برای گستردن خوانی با خورندگان بسیار می یافته است و تنها خوردن را به هیچ روی تاب نمی آورده است. دکتر یاکوب ادوارد پولاک، سیاح و پزشک اروپایی که چند سالی را در ایران زیسته و مدتی نیز- پیش از حکیم طلوزان- سمت پزشک مخصوص ناصرالدین شاه را بر عهده داشته است، در سفرنامه خودمی نویسد: «هیچ چیز برای ایرانی غم انگیزتر از آن نیست که ناگزیر باشد غذای خود را به تنهایی بخورد.» به راستی نیز که چنین است و برای ما ایرانیان تنها بر سر سفره نشستن بسی غم انگیز و جگرخراش ست.

من خود در همه حال به دنبال هم سفره می گردم و به گاهِ تنهایی، لقمه ای از سفر برچیدن نمی توانم ایرانی مهمان دوست چنان شوقی به  گستردن خوان دارد که حتی برای سنت کردن پسران و تعویض نام فرزندان نیز ضیافت برپاکردن و آش پختن را واجب می داند.

این روزها که رسم انتقاد از خود و عیب یابی رفتارهای  اجتماعی- که خود رویه نیکویی است- باب شده است و چنان تند رفته ایم که کار به تحقیر و تنفر از هر آنچچه داشته ایم کشیده است، بد نیست به سنت های نیکوی خود که پایه اش بر مهر و فزونی محبت و دستگیری از نیازمندان است نیز نگاهی بیندازیم. رسم و آداب ضیافت و بر سر خوان نشستن ایرانیان چنان ظریف و لطیف است که در میان کمتر ملتی دیده می شود. سنت بر سر سفره نشستن انگلیسی ها- که به آن می بالند- به شباهت به رفتار نظامیان هنگام دفیله رفتن نیست و چنان خشک و منظم است که خورنده احساس ادای وظیفه می کند. اما سنت سفره ایرانی که از دیرباز تاکنون رعایت می شود، ریشه در مهربانی و دوستی و ادب و انسان دوستی و سپاس از «مائده های زمینی» دارد.

آش از دیرباز از خوراک های اصلی حاضر بر سر خوان های ایرانی است، پس برای گستردن سفره ای درخور خورندگان عزیز، دیگ و دیگچه را بر سر اجاق بگذارید و آشی طبخ کنید و یاران و خویشان و همسایگان را بر سرش بخوانید. در گستره جغرافیایی کشورمان چند برابر تعداد شهرها و روستاهایمان آش های لذیذ و خوشمزه و خوش عطر داریم. باید آن ها را طبخ و دستور پختشان را ثبت کنیم و بسان گنجینه ای گرانبها آن ها را پاس بداریم.

آش پختن کاری است سهل و ممتنع. سهل است چون ترکیب پیچیده ای ندارد و ممتنع است چون آن را به کمال خوبی پختن تجربه می خواهد. اما با کمی دقت و خرج کردن سلیقه هم می توان نتیجه ای درخشان گرفت. پایه بیشتر آش ها ترکیب ساده ای است که از آب و برنج و عدس و سبزی به دست می آید. اینجا ترفندی هم بیاموزید و با آن صد نوع آش سنتی و ابتکاری بپزید و به یک تیر، دو نشان که نه، صد نشان بزنید:

پایه اش که به دست آمد، یعنی ترکیب آب و عدس و سبزی که یکی، دو ساعتی جوشید و غلیظ شد، هر چاشنی ای که می خواهید به آن بزنید. حال آن آش منحصر به فردی خواهدبود. مثلا آّغوره بزنید، می شود آش آبغوره. گوجه سبز هسته گرفته بزنید، می شود آش گوجه سبز. زدن کشک و ماست حاصلش می شود آش کشک و اش ماست! هر چند این تمام فوت و فن آش پختن نیست اما خوراکی که حاصل می شود، خورندگان را کاملا راضی خواهدکرد.  توصیه می کنم راز خود را از آن ها پنهان دارید.

شستن و ریگ شور کردن برنج و عدس الزامی است و مهارتی هم لازم ندارد. میم اند اندازه اش که پیمانه برنج را اگر دو مشت می گیرید، برای عدس باید یک مشت کمتر اندازه کنید. عدس و برنج و یکی، دو مشت سبزی را با آب فراوان در دیگر بریزید و بعد که جوش آمد، شعله زیرش را کم کنید و بگذارید آرام جا بیفتد. آش که جا افتاد و غلیظ شد، چاشنی را بزنید و بگذارید ده، پانزده دقیقه بجوشد.

قصد ندارم با نکات اضهر من الشمس، به خوانندگان توهین کنم. بنابراین از میزان چاشنی و حرارت و باقی این ها در می گذرم. خواننده محترم که در این هنر مشغول ذوق آزمایی است، بی شک در به کار بردن ادویه و چاشنی و کم و زیاد کردن آتش زیر دیگ از هوش و ذکاوت لازم برخوردار است. در مورد سبزی آش هم توصیه می کنم خشکش را از فروشگاه بخرید و به کار برید.

هر چند این کار با اصول تازه خوری و تازه پزی منافات دارد اما در این مرحله به کاربردنش هیچ عیب ندارد بلکه توصیه هم می شود. حال به فکر ظاریف کار باشید که همانا افزودنی های روی آش است که عمومی ترین آن ها پیازداغ و سیرداغ و نعناداغ است. این سه، کم و بیش به درد هر آشی می خورند. برای درست کردن نعناداغ بدانید که زود می سوزد و از دست می رود. نعنای خشک را در روغن کمی تفت که دادید، کافی است. چگونگی از کار درآوردن پیازداغ و سیرداغ را هم به هوش و سلیقه خودتان حواله می کنم.

رزق ما آید به پای میهمان از خوان غیب/ میزبان ماست هر کس می شود مهمان ما (صائب تبریزی)

[ad_2]
لینک منبع
بازنشر: مفیدستان

عبارات مرتبط


کلماتی برای این موضوع
زندانیان از پدر ستایش در زندان انتقام گرفتند عکسدر پی انتشار خبر انتقال ناپدری ستایش به زندان ، زندانیان قصد انتقام از وی را داشتندالف زندانیان از پدر ستایش در زندان انتقام گرفتند …در پی انتشار خبر انتقال ناپدری ستایش به زندان، زندانیان قصد انتقام از وی را داشتنداعترافات قاتل ستایش، دختر ساله نی ریزی در …قاتل دختر ساله نی ریزی در دادگاه اولین جلسه محاکمه متهم آزار و قتل ستایش دختر ساله رمز ستایش و نکوهش های انسان در قرآن آکاستایش انساننکوهش انسانکرامت انسانمدحذمّمسجود فرشتگاناشرف مخلوقاتعلم ویژه خداونددر ستایش فلفل سیاه برای تهیه‌ی فلفل سیاه میوه‌های نارس درخت فلفل جوشانده و سپس در آفتاب به مدت روز خشک گنجور فردوسی شاهنامه آغاز کتاب بخش ۷ …امیر نوشته البته در بخش ۱۳ شاهنامه داستان سیاوش نیز در ابیات آخر چنین آمده استالف منستایشهستم ستایش بیست و دوم فروردین گم می‌شود و پدر و مادرش که اهل افغانستان هستند، همه جا را به مجله گیزمیزمجله ای سرگرم کننده با موضوعات متنوع از سراسر اینترنتاستاتوس جدید خداوند اسمس زیبا در مورد خداجملات و متن های زیباگفتگو با خدامتن های زیبا در مورد خداونداس ام اس زیبا با موضوع فریدون آسرایی در خندوانه زندگی‌ شخصی اش را لو …از حسادت به شجریان تا ناکامی در عشق فریدون آسرایی در خندوانه زندگی‌ شخصی اش را لو صحنه های تکان دهنده از اعدام قاتل ستایش تصاویر …پرونده قاتل او با اعدام در ماعام که صبح امروز صورت گرفت بسته شدقانون جذبوقتی زن‌ها در باره مشکلاتی که با مردانشان دارند سخن می‌گویند، به احتمال زیاد از گنجور فردوسی شاهنامه آغاز کتاب بخش ۲ ستایش …با دو بار کلیک بر روی هر واژه می‌توانید معنای آن را در لغت‌نامهٔ دهخدا جستجو کنیدعکسی از حسین یاری و خانواده اشحسین یاری در ۱۶ دی ۱۳۴۶ به دنیا آمد داری مدرک دیپلم بازیگری را از تئاتر و در سال ۱۳۶۰ اقدام باور نکردنی و هولناک پدر بروجردی با دختر ساله اشهدیه شوم پدر در شب عروسی شبح آبادان را هوایی کرد عکس جنایت در حیاط دانشگاه قتل عصر ایران سایت تحلیلی خبری ایرانیان سراسر جهان خبرهای علمی فرهنگی هنری ورزشی سیاسی و در عصرایرانوب سایت خبری تحلیلی عصر آبادان تازه ترین اخبار آبادان ، خرمشهر،خوزستان، ایران و جهان را در سایت عصر آبادان ببینیدپارسینهپارسینه سایت خبری پارسینه اتحاد اَبَر شرکتهای فن آوری علیه افراط گرایی در فیلم نرگس محمدی در دورهمیویدئوی کامل گفتگوی مهران مدیری با نرگس محمدی ، بازیگر نقش ستایش در برنامه دورهمیآلبوم امیر بی گَزَند با صدای محسن چاوشی اوایل …آلبوم امیر بی گَزَند با صدای محسن چاوشی اوایل اسفند ماه در بازار

ستایش و تمجید حضرت علی (ع) از خلفا

[ad_1]

نویسنده: محمدحسن قدردان قراملکی

نقدِ شبهاتی درباره‌ی اصل نصب ائمه (ع)

اهل سنت در بعض آثار روایی خود از حضرت علی (علیه السلام) احادیثی نقل کرده‌اند که به موجب آنها مقام ابوبکر و عمر از مقام حضرت علی (علیه السلام) برتر است و این بر ستایش خلفا و قول به افضلیت آنها از سوی حضرت علی (علیه السلام) دلالت می‌کند.
خیرالناس بعد النبیین ابوبکر ثم عمر. (1)
ابن حنبل نیز از حضرت نقل می‌کند که اگر شخصی را نزد من بیاورند که مرا بر ابوبکر و عمر برتری دهد بر او حد افترا جاری می‌کنم. (2)
برخی از معاصران اهل سنت (3) و بعض نویسندگان شیعه (4) نیز به این دیدگاه متمایل شدند.
طرفداران این دلیل به روایات مندرج در نهج‌البلاغه نیز تمسک کرده‌اند که حضرت درباره عمر فرمود:
لله بلاد فلان قوَّم الأود و داوی العمد و اقام السنة و خلّف السنة و خلّف الفتنة ذهب نقی الثوب قلیل العیب اصاب خیرها و سبق شرها، ادّی الی الله طاعة و اتقاه بحقه رحل و ترکهم فی طرق متشعّبة لایهتدی فیها الضال و لا یستیقن المهتدی. (5)
خدا شهرهای فلان را برکت دهد و نگاه دارد که کجی را راست نمود و بیماری را معالجه کرد و سنت را برپا داشت و تباهکاری را پشت سر انداخت. پاک جامه و کم‌عیب از دنیا رفت. نیکویی خلافت را دریافت و از شر آن پیشی گرفت، طاعت خدا را بجا آورد و از نافرمانی او پرهیز کرده و حقش را ادا نمود. از دنیا رفت در حالی که مردم را در راه‌های گوناگون انداخت، به طوری که گمراه در آنها راه نمی‌یابد و راه‌یافته بر یقین نمی‌ماند.
بعد از بازپس‌گیری مصر از تصرف لشکر معاویه جمعی از لشکر حضرت موضع وی را درباره ابوبکر و عمر پرسیدند که حضرت فرمود آن را در نامه‌ای اعلام خواهد کرد. در بخشی از این نامه آمده است:
فتولی ابوبکر تلک الأمور فیسّر و تشدّد و قارب و اقتصد فصحبته مناصحاً و اطعته فیما اطاع الله جاهداً و ما طمعت ان لو حدث به حدث و أنا حیّ اَن یرد الیّ الأمر الذی نازعته فیه طمع مستیقن و لایئست منه یأس من لا یرجوه و لولا خاصة ما کان بینه و بین عمر لظنتُ انه لایدفعها عنی. فلما احتضر بعث الی عمر فوّلاه فسمعنا و اطعنا و ناصحنا و تولی الأمر و کان مرضی السیرة میمون النقیبة ... . (6)
ابوبکر حکومت را به دست گرفت به آسان‌گیری و محکم‌کاری پرداخت به مردم نزدیک و اعتدال را در پیش گرفت، پس با وی از راه نصیحت همراه شدم و او را در آنچه اطاعت خدا می‌کرد، اطاعت نمودم. طمع نکردم که برای وی حادثه‌ای پیش آید و من زنده بمانم و حکومت به من برگردد. حکومتی که در آن با او نزاع داشتم... عمر نیز سیره و روش پسندیده و خُلق و خویی با برکت داشت.

تحلیل و بررسی

در تحلیل شبهه فوق نکات ذیل اندر تأمل است:

الف. مشکل سندی روایات اهل تسنن

روایات اهل تسنن مبنی بر مدح حضرت علی (علیه السلام) خلفای معاصر خود خصوصاً روایات دال بر افضلیت آنان از جهت سندی مشکل دارند و به اصطلاح رجالی، آنها به صورت «رُوی» یا «حُکِیَ» نقل شده که ناقل آن نامعلوم و از نوع حدیث «مرسل» یا «ضعیف» تلقی می‌شود و لذا حجت و معتبر نخواهد بود. علامه امینی در اثر گران‌سنگ خود الغدیر به تحلیل و نقد آنها پرداخته است.
درباره روایت منسوب به حضرت در نهج‌البلاغه باید گفت:
در تاریخ طبری راوی حدیث فوق نخست به دختر ابی‌حثمه نسبت داده شده است که حضرت آن را تصدیق می‌کند، (7) اما ابن عساکر در تاریخ خود تاریخ مدینة دمشق آن را به زنی به نام عاتکه نسبت داده و در ذیل شعر عاتکه آمده است که: «أبقی الفتنة» و حضرت اضافه می‌کند که:
«والله ما قالت و لکنها قُوّلت»، یعنی املاء شعر فوق را به عاتکه توصیه یا اجبار کرده‌اند که بگوید. (8)
چنان که ذکر شد کلام حضرت با شعر شاعر- اعم از عاتکه یا بنت ابی حثمه- خلط شده است، ظاهر آن چنین است که: «ذهب بخیرها و نجی من شرها».
بنابر ثبوت نسبت آن به حضرت معنای حدیث چنین می‌شود:
عمر خیر دنیا را با کیاست خود به دست آورده و از شرور و ناملایمت‌های آن خود را محفوظ نگه داشت، چنان‌که با زیرکی خلافت را به دست آورده و بر مخالفان خود پیروز شد.
در این صورت روایت حضرت برای خلیفه دوم مدح دینی محسوب نمی‌شود.

ب. عدم ذکر روایات افضلیت در منابع شیعه

بر شیعیان این حق وجود دارد که مانند اهل سنت روایات موجود در کتب آنان را نپذیرند چرا که احتمال اضافه نمودن آن به نفع مذهب خودشان وجود دارد اینجا جای این سؤال است که چرا چنین روایاتی در منابع شیعه وجود ندارد؟ اهل سنت باید منبع و مدرک مورد وثوق شیعه ارائه دهند.

ج. تعارض با روایات دیگر اهل تسنن

بعضی روایاتی که اهل سنت بر فضایل ابوبکر و عمر و عثمان و برتری آنان بر حضرت ذکر می‌کنند، پژوهش‌گران تاریخی مانند محقق شوشتری جعلی بودن و انگیزه جاعلان آنها برای جرح و تضعیف روایات فضایل حضرت علی (علیه السلام) را نشان می‌دهد و این نکته نه تنها در این عصر بلکه در زمان ائمه اطهار خصوصاً مناظرات بین شیعه و تسنن در زمان مأمون خلیفه عباسی روشن شده است، که در اینجا به برخی اشاره می‌شود:
الف. مأمون در جواب کسی که بر برتری ابوبکر به روایات تمسک می‌کرد، گفت: این روایات با روایت معروف به «مشوی» تعارض دارد که رسول خدا از خداوند خواست محبوب‌ترین خلق برای خوردن گوشت پرنده پیش حضرت حاضر شود که ناگه حضرت علی (علیه السلام) از راه رسید.
ب. فقیه اهل سنت که بر برتری ابوبکر با حدیث منسوب به حضرت علی (علیه السلام) استدلال می‌کرد که حضرت فرمود: «بهترین این امت ابوبکر و عمر بعد از پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) است»، مأمون در تحلیل آن گفت:
این نیز محال است، چون اگر آن دو واقعاً افضل بودند، چرا پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) عمروبن عاص و اسامة بن زید را در فرماندهی بر آنها ترجیح و برتری داد؟! اگر علی (علیه السلام) به افضلیت آن دو قائل بود چرا بعد از رحلت پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) فرمود من اولی و سزاوار به حکومت بودم؟! به دیگر سخن روایات دال بر برتری دو خلیفه اول با سخنان و مواضع حضرت علی (علیه السلام)- که در منابع فریقین به تواتر گزارش شده است- تعارض دارد، آنجا که از اُولویت، حق مسلم، ارث و فضایل منحصر به فرد و عدم قابل قیاس بودن شخص دیگر با وی سخن می‌گوید. آنجا که تصریح می‌کند کسی به مقام و ائمه آل محمد نخواهد رسید و اصلاً قابل مقایسه نیست. (9)
همچنین اگر از دید حضرت واقعاً دو خلیفه اول برتر بودند، چرا حکومت را می‌خواست؟ چرا با حضرت زهرا (سلام الله علیها) و حسن و حسین شبانه خانه مهاجران می‌رفت؟ چرا به مدت شش ماه بیعت ننمود؟
آیا این نکات و نکات دیگر نشان‌گر این نکته نیست که روایات توصیف و تمجید خلفا خصوصاً روایات دال بر برتری آنان صرف ابداع و جعلیات طیف خاصی است؟
نگاه اجمالی به کلمات حضرت در نهج‌البلاغه اعتراف و اذعان هر محقق منصفی را به برتری حضرت بر دیگر خلفا حداقل از دیدگاه خود حضرت، به همراه خود خواهد داشت. (10)

تحلیل و بررسی روایت نهج‌البلاغه (لله بلاد فلان)

در تحلیل و ارزیابی روایت مندرج در نهج‌البلاغه که برحسب ظاهر آن از خلیفه دوم تعریف شده است، نکات ذیل قابل بررسی است:

1. مشکل سندی روایت:

نویسنده و به تعبیر دقیق گردآورنده نهج‌البلاغه، سیدرضی در تدوین و گردآوری سخنان حضرت سعی وافر و قابل ستایشی را از خود به جای گذاشته است، با این وجود کتاب وی گاه‌بی‌گاهی از خطا و اشتباه مصون نمانده است، لکن این خطاها با حسن ظنی که علمای شیعه به کار پر ارزش وی داشتند در قرن‌های گذشته ظاهر نشده، اما امروزه برخی از پژوهش‌گران نکته‌سنج به کاستی‌های سیدرضی پی برده و آنها را نشان دادند. محقق نامی معاصر مرحوم شیخ محمد تقی شوشتری در شرح موضوعی که بر نهج‌البلاغه نوشته بخشی از آن را نشان داده است. مثلاً سیدرضی حکمت شماره 289 «کان لی فی ما مضی اخی فی الله» را به حضرت نسبت می‌دهد ولی از خطبه‌های امام حسن (علیه السلام) است.
همچنین حکمت شماره 22 «من أبطل به عمله» را هم به حضرت علی (علیه السلام) و هم به پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) در کتاب دیگرش (11) نسبت می‌دهد. و ده‌ها مورد دیگر از احادیث جعلی مثل سیف و معاویه که محقق شوستری به کالبدشکافی آنها پرداخته است. (12)
از اینجا روشن می‌شود که با وجود اعتراف به ارزش بی‌بدیل به ارزش بی‌بدیل نهج‌البلاغه و تلاش سیدرضی ما نمی‌توانیم تمام موارد آن را بدون بررسی و یا با وجود قراین و شواهد برخلاف آن، آن را به حضرت نسبت دهیم و حداقل در مورد شبهه و ناسازگاری با اصول و مبانی خود حضرت باید نگاهی دوباره در اصالت سندی آن داشته باشیم.
محقق شوشتری با توجه به ادله و شواهد ذیل: الف. مضمون روایت ب. سبک و شیوه سیدرضی در نسبت دادن سخنان فصیح منسوب به حضرت به وی بدون تأمل در مضمون آن ج. منبع روایت مزبور (تاریخ طبری از اهل سنت). د. ابهام دلالی آن، نتیجه می‌گیرد که روایت فوق از جهت سندی مشکل دارد و نمی‌توان آن را به حضرت نسبت داد. (13)

2. تعلق اصل روایت به شخص دیگر:

اصل روایت به حضرت متعلق نیست. بلکه با مراجعه به منابع تاریخی مثل تاریخی طبری و تاریخ ابن عساکر روشن می‌شود (14) که بعد از مرگ خلیفه دوم شاعری به نام بنت ابی‌حثمه یا عاتکه شعری در سوگواری خلیفه سروده است. مغیرة بن شعبه خواست موضع حضرت را درباره مرگ خلیفه دوم بشنود و لذا از حضرت سخنی خواست. حضرت به شعر فوق اشاره و به ذیل آن بخشی را اضافه نمود. پس نباید بدون تفکیک متن سخنان شاعر و حضرت، آن را تماماً به حضرت نسبت داد.

3. نامشخص بودن مصداق فلان:

نکته دیگر اینکه در صدر روایت به نام خلیفه دوم عمر تصریح یا اشاره نشده و به صورت کنایه «فلان» بسنده شده است که تطبیق آن بر خلیفه دوم دلیل و معونه می‌خواهد. لذا برخی از اندیشوران متقدم مانند راوندی (15) و معاصر مانند صبحی صالح (16) مقصود از فلان را یکی از فرمانداران حکومت خویش مثل مالک اشتر یا سلمان فارسی محتمل می‌‌دانند. (17) اینکه راوندی، نهج‌البلاغه را از شیخ عبدالرحیم بغدادی معروف به ابن الأخوة و او از دختر سیدمرتضی و او از عمویش سیدرضی مؤلف نهج‌البلاغه نقل می‌کند (18) احتمال راوندی را قوت می‌بخشد.

4. تناقض صدر و ذیل روایت:

روایت مندرج در نهج‌البلاغه به گونه مضطرب بلکه متناقض نقل شده است، چنان‌که صدر روایت به تعریف و تمجید «فلان» می‌پردازد، اما ذیل آن یادآور می‌شود که این فلان امت را در راه‌های متعدد رها نمود که در آن به هدایت گمراهی و یقین مهتدی امیدی نیست. این‌گونه سخن‌ گفتن در شأن کسی نیست که از او شاهد بلیغ‌ترین و فصیح‌ترین خطبه‌های عرب بودیم، و از آن برمی‌آید که در این روایت دستکاری شده است و اگر اهل سنت آن را به چنین صورتی قبول کنند، باید به ذیل روایت نیز ملتزم شوند و بپذیرند که خلیفه دوم از خود راه‌های متعددی به یادگار گذاشت که در آن بر هدایت گمراه و یقین مهتدی امیدی نیست.
نکته دیگر اینکه این تناقض نسبت دادن فلان را به مالک اشتر یا سلمان فارسی نیز با مشکل مواجه می‌کند.
حاصل آنکه روایت از هر جهت متناقض و نسبت دادن فلان به خلیفه دوم یا یکی از فرماندهان حضرت را مشکل می‌کند و از این اضطراب برمی‌آید که روایت به یک فرد منتسب نیست. بلکه شخصی از آن مثلاً به شاعر عاتکه یا بنت ابی حثمه متعلق و ذیل آن به شخصیت دیگر مثل حضرت علی (علیه السلام) منتسب است. پس روایت به شکل فوق قابل استناد و معتبر نخواهد بود.

5. تناقض با سخنان و مواضع امام:

نکته دیگری که در روایت مزبور وجود دارد تناقض آن با مواضع و سخنان دیگر امام است، سخنان و مواضعی که به موجب آن عمر از دیدگاه حضرت با کمک خلیفه اول مقام حضرت را بعد از رحلت پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) غصب کرد و نقشه را به گونه‌ای طراحی کردند که بعد از مرگ خلیفه اول حکومت به عمر رسید، آنگاه وی طرح دیگری ریخت که باز حضرت از حق مسلم خویش محروم و حکومت از آن عثمان شد.
علاوه حضرت در جاهای متعدد از مواضع و رفتار ناسازگار خلیفه دوم با اسلام به شدت انتقاد نموده است، با این وجود چگونه می‌توان گفت حضرت برخلاف مواضع پیشین خود در این روایت عمل نموده است؟ (19)

6. توریه و استهزاء:

با توجه به نکات پیش گفته این احتمال نیز به نظر می‌رسد در صورت فرض صحت صدور روایت فوق از حضرت، وی نه از روی حقیقت، بلکه از روی انتقاد و نوعی استهزاء چنین سخنانی را بر زبان خود جاری نموده است. چنین شیوه از سخن گفتن درباره شخصیت‌های مختلف از سوی مخالفان وجود دارد، اگر مخالفی به تعریف و تمجید و ستایش رقیب مبادرت ورزد، چنین سخنی بر غیر حقیقت حمل می‌شود، چرا که قرینه قطعی وجود دارد که رقیب و مخالف نه ستایش بلکه به انتقاد دست می‌زند. این تفسیر از سخنان حضرت را نامه معاویه به وی تقویت یا تأیید می‌کند، آنجا که معاویه از کراهت و عدم قبولی حکومت عمر از سوی حضرت سخن می‌گوید و تصریح می‌کند که حضرت در مرگ وی شماتت خود را اظهار نمود. (20) این نکته و تفسیر مورد اختیار برخی قرار گرفته است. (21)

7. تقیه و مصلحت‌اندیشی:

وجه دیگر اینکه حضرت از روی مصلحت و ناچاری به تعریف خلیفه دوم پرداخته است، دو خلیفه اول و خلیفه سوم نیز- البته اندکی کمتر- در میان اکثریت مردم دارای مقبولیت و وجاهت بودند، این وجاهت بعد از رحلت هر کدام نیز بالطبع بیشتر می‌شود، حضرت سخنان فوق را در بین طرفداران دو خلیفه اول ایراد کرده است که از حضرت منتظر شنیدن سخنان متناسب با فوت خلیفه بودند. همچنین مخالفان حضرت مانند معاویه- می‌کوشیدند حضرت را به طرح انتقاد علنی و شدید از خلفا سوق داده و از این طریق اقبال عمومی مردم به حضرت را تضعیف و جایگاه خود را تقویت کنند، از این رو حضرت به نوعی در انتقاد یا تعریف از خلفای وقت خود در محذور بود و می‌بایست همه جوانب امر را ملاحظه نماید. (22)

8. طرح به صورت سؤال و تعجب:

اصل سخنان فوق به دیدار مغیرة بن شعبة با حضرت برمی‌گردد که مغیره می‌خواست حضرت را به طرح دیدگاه خود درباره خلیفه دوم مجبور کند تا از هر دو جهت چه موافق و چه مخالف سوء استفاده نماید، لذا مغیره شروع کرد و به حضرت گفت دختر ابی‌حثمه در مدح عمر چنین گفته است. حضرت به صورت سؤال و تعجب فرمود: آیا واقعاً دختر ابی حثمه راست گفته است که...».
در اینجا حضرت حدیث فوق را به صورت سؤال مطرح کرده، اما بعدها شارحان اهل سنت نهج‌البلاغه بر سؤال بودن آن عمداً یا جهلاً توجهی ننموده‌اند. (23)
این وجه را ذیل کلام حضرت تأیید می‌کند که فرمود:
اما والله ما قالت و لکن قوّلت. (24)
یعنی قسم به خدا دختر ابی حثمه خودش آن را بر زبان نیاورده، بلکه به او بقبولاندند که چنین بگوید.

9. تعریف نسبی:

نکته آخری که به نظر می‌رسد و آن بر ثبوت اصل روایت متفرع است، آن است که حضرت در این روایت نهایت درصدد تعریف و ذکر فضایل اخلاقی و دینی نسبی خلیفه آن هم بعد از مرگ وی می‌باشد که چنین امری در گذشت شخصیت‌های کشوری متداول است. اینکه خلیفه اول و دوم تا حدودی نسبت به احکام دین و بیت‌المال حساس و ملتزم بودند. و اینکه خلیفه با مشاوره حضرت به پیروزی‌های نظامی به نفع اسلام دست یافته است، اصل آنها مورد انکار شیعه نیست لکن شیعه در کنار آن معتقد است با این وجود اصل حکومت آنان از غصب حق مسلم حضرت علی (علیه السلام) نشئت گرفته است، سه خلیفه اول در تاریخ حکومت خودشان به بدعت‌ها و احکام و اعمال ناروایی دست زدند.
بنابراین نگاه حضرت و به تبع آن شیعیان بر خلفا دوسویه است از یک‌سو آنان اعمال قابل تعریف و تمجید و از سوی دیگر اعمال نامشروع و در رأس آن غصب خلافت را در کارنامه خود دارند. پس روایت‌های مدح به یک سو ناظر و به اصطلاح اثبات شیء نفی ماعدا نمی‌کند.

تحلیل روایت ثقفی (فَتَولّی ابوبکر)

در نقل شبهه اشاره شد حضرت در نامه‌ای از دو خلیفه اول به نیکی یاد کرده است. درباره ابوبکر فرموده وی راه آسانی، محکم‌کاری در اسلام، نزدیکی به مردم و راه اعتدال را پیش گرفته و سیره عمر نیز مورد رضایت و طبیعت و خُلق و خویی با برکت و قابل تحسینی داشت.
در تحلیل چنین استناد و استدلالی نکات ذیل قابل تأمل است.

1.پذیرفتن اخلاق و رفتار نسبی شیخین:

دو خلیفه اول هر چند در اصل تصدی حکومت خود اشتباهات بلکه خطاهای عمدی داشتند، لکن با این وجود سعی می‌نمودند در اداره حکومت از روحیه تعصبات و افراط‌کاری‌ها دوری کنند و زندگی معمول خود را حفظ نموده و به انباشت ثروت به نفع خود یا خویشاوندان اقدام نکنند، لذا حضرت در تحلیل مقام و شخصیت خلفای پیشین انصاف خرج داده و قضاوت منطقی ارائه می‌دهد. البته حضرت در همین نامه به مشکل اساسی آن دو نیز تصریح می‌کند که اشاره خواهد شد. به دیگر سخن حضرت و شیعیان منکر ارزش‌ها و خدمات شیخین نیستند، آنان در برابر خدمات ستایش و در برابر خطاها و ضد ارزش‌ها به انتقاد و شکایت روی می‌آورند. (25)

2. ملاحظه مخاطبان نامه و جایگاه شیخین:

این تحلیل نیز در پاسخ روایت پیشین نهج‌البلاغه بیان شد که عقل حکم می‌کند ما زمان و مخاطبان حضرت را ملاحظه کنیم و بدانیم که اکثریت لشکر حضرت- که خواهان بیان موضع وی می‌باشند- را کسانی تشکیل دادند که از خلافت دو خلیفه اول حمایت کرده و آن دو را بعد از مرگشان تحسین می‌کنند و لذا حضرت هرچند در این نامه انتقاد می‌کند، اما سقف انتقادش را در مرحله‌ای نگه داشته و از مصلحت عدول نمی‌کند. (26)

3. مقایسه دو خلیفه اول با سوم:

نگاهی به نامه حضرت نشان می‌دهد وی در نامه درصدد اشاره کوتاه به تاریخچه حکومت و سیاست بعد از رحلت پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) بوده است و حضرت در اینجا در مقام شرح حال سه خلیفه پیشین و مقایسه آنان است، تاریخ و اهل سنت نیز اعتراف دارند دو خلیفه اول نسبت به مراعات احکام اسلام و زندگی ساده و پرهیز از تجملات و برخورد با صحابه نسبت به عثمان پیشگام بوده‌اند، اینکه دو خلیفه اول مخالف داخلی مطرح در اداره کشور نداشتند، اما اعمال و رفتار عثمان به حدی غیرقابل تأمل شد که خود مسلمانان به قتل وی روی آوردند، مؤید ادعای فوق است.
بر این اساس حضرت در مقام مقایسه شیخین نسبت به عثمان به تعریف و تمجید سیره و روش آن دو می‌پردازد و از این حیث کلام حضرت موجه است.

4. انتقادهای تند حضرت از خلفای وقت در این نامه:

بارها اشاره شده که برای شناخت موضع یک شخص نباید به یک فراز کلام وی رو آورد بلکه باید تمام سخنان و مواضع وی را بررسی کرد.
طراحان شبهه فوق در این شبهه به تقطیع سخن حضرت روی آوردند و از آن به اثبات شخصیت موجّه خلفای پیشین از منظر امام (علیه السلام) می‌پردازند، در حالی‌که اگر نامه مزبور را از اول تا آخر مورد مطالعه قرار می‌دادند روشن می‌شد حضرت بعد از دو سطر تعریف اکثر نامه را به تبیین اعمال خلاف خلفای پیشین در حق حضرت پرداخته است که در اینجا به بعضی از این نکات اشاره می‌شود.
1. تصریح به احقیت خود از دیگران؛ (27) 2. فلسفه بیعت حضرت با ابوبکر خوف از انحراف مردم و خطر ارتداد؛ (28) 3. وجود رابطه خاص بین ابوبکر و عمر در نصب عمر به خلافت توسط ابوبکر (29)؛ 4. نادیده انگاشتن حق حکومت حضرت توسط عمر هنگام مرگ و بخشش حکومت به عثمان؛ (30) 5. علت عدم انتخاب حضرت به حکومت توسط شورای شش نفره، ترس آنان از محرومیت از پست‌های حکومتی؛ (31) 6. تصریح حضرت به بیعت با عثمان با اکراه و اجبار؛ (32) 7. تصریح به انتصاب خود و اینکه حکومت حق ارثی حضرت است که توسط خداوند و پیامبر به وی اعطا شده است؛ (33) 8. بالاخره سلب حکومت از حضرت. (34)
کسی که یک فراز کوتاه از نامه حضرت را به عنوان یک مستمسک مطرح می‌کند، باید به فرازهای دیگر نامه نیز دقت کند و جواب دهد که چرا حضرت در ناه مزبور تا آنجا که روحیه مخاطبان اجازه می‌داد، سخن از غصب حکومت خویش به میان می‌آورد که لازمه آن عدم مشروعیت است؟!
بنابراین بهترین جواب برای این سؤال این است که آن حضرت از یک طرف به غصب حکومت خویش و عدم مشروعیت حکومت خلفای وقت تأکید می‌کند، ولی این مانع نمی‌شود که حضرت به عنوان داور عادل بعضی اعمال نیک مخالفان خود را نادیده انگارد و در مقام مقایسه به معرفی بهترین آنان- در حد نسبی- نپردازد.
حاصل آنکه تعریف مختصر حضرت نسبت به دو خلیفه مانند کسی است که نخست با اشاره گذرا به نقل محسنات وی پرداخته، آنگاه به شدت به بیان کاستی‌ها، خطاها، ظلم‌ها و اعمال خلاف وی می‌پردازد. این‌گونه سخن گفتن و انتقاد از شخص مخصوصاً شخص دارای موقعیت اجتماعی در عرف شایع است.

پی‌نوشت‌ها:

1. شرح مواقف، ج8، ص 367.
2. ابن حنبل، فضائل الصحابة، ج1، صص 336، 364، 382.
3. محمد برفی، سیمای علی از منظر اهل سنت، ص 115.
4. محمدجواد حجتی کرمانی، اطلاعات، 29 خرداد 1379؛ محمد واعظ‌زاده خراسانی، فصلنامه کتاب نقد، تابستان 1380، ص 31؛ سیدجواد مصطفوی، مقاله مندرج در کتاب وحدت، ص 143؛ مجله مشکوة، ش3، بهار 1362، ص 58.
5. نهج‌البلاغه، خطبه 219؛ فیض‌الاسلام، ص 721؛ تاریخ مدینه دمشق، ج44، ص 458.
6. الغارات، ج1، ص 307؛ بحار، ج33، ص 458؛ عبدالکریم بی‌آزار شیرازی، نشریه آرم، شماره سوم.
7. تاریخ طبری، ج2، ص 746.
8. تاریخ مدینه دمشق، ج44، ص 458.
9. «لایقاس آل محمد (صلی الله علیه و آله وسلم) من هذه الأمة احد»، (نهج‌البلاغه، خطبه 2 و 119؛ تاریخ مدینة دمشق، ج42، ص 434).
10. ر. ک: السیدعبدالزهراء الحسینی الخطیب، مصادر نهج‌البلاغه، ج1، ص 336.
11. المجازات النبویه، ص 401، ح 317.
12. ر.ک: بهج‌الصباغة، ج4، صص 369- 373، 67، 401، 519 و ج6، صص 369، 371، 401، 443 و ج7، صص 334، 598 و ج8، ص 82 و ج9، صص 59، 448- 365، 480- 509 و ج11، صص 386، 409، 429، 568 و ج12، صص 19، 22، 505، 601 و ج13؛ ص 338 و ج14، صص 224، 265؛ (نقل از: محمد صحتی سردرودی، مقاله «گامی کوچک در شناخت اثری سترگ»، مندرج در: کتاب مشعل جاوید، ص 271. توضیح اینکه این بخش از مقاله فوق در کتاب مظلوم گمشده در سقیفه، جلد دوم، ص 275 به بعد نیز درج شده است).
13. بهج‌الصباغه، ج9، ص 481.
14. تاریخ طبری، ج2، ص 746؛ تاریخ مدینه دمشق، ج44، ص 458.
15. ر.ک: ابن ابی‌الحدید، شرح نهج‌البلاغه، ج12، صص 3و4.
16. ر. ک: صبحی صالح، نهج‌البلاغه، خطبه 219.
17. ر. ک: شرح نهج‌البلاغه خویی، ج14، ص 374.
18. ر. ک: مصادر نهج‌البلاغه، ج1، ص 208.
19. منهاج البراعة، ج14، ص 373؛ شوشتری، بهج الصباغة، ج9، صص 481 و 483.
20. «ثم کرهتَ خلافة عمر و حسدتَه و استطلتَ مدته و سررتَ بتقله و اظهرتّ الشماتة بمصابه»، (نهج‌البلاغه السعادة، ج4، ص 189).
21. همان، شرح خوئی، ج14، ص 375.
22. ر. ک: شرح نهج‌البلاغه ابن میثم بحرانی، ذیل خطبه 219، ج2، ص 153 (دوجلدی)، بحار، ج33، ص 574.
23. ر. ک: مطهری، سیری در نهج‌البلاغه، ص 164.
24. تاریخ طبری، ج2، ص 746؛ ذیل واقعه سال 23.
25. ر. ک: شیخ علی بحرانی، منای الهدی فی النص، ص 691.
26. علامه مجلسی در ذیل نامه فوق می‌نویسد: «فکان مرضی السیرة ای ظاهراً عند الناس و کذا مامرّ فی وصف ابوبکر و آثار التقیة و المصلحة فی الخطبة ظاهرة بل الظاهر انها من الخاقات المخالفین». (بحار، ج33، ص 574).
27. «انی احق بمقام محمد (صلی الله علیه و آله وسلم) فی الناس من تولّی الامر من بعده».
28. «حتی رایت راجعة من الناس عن الأسلام ... فمشیتُ عند ذلک الی ابی‌بکر فبایعته».
29. «ولولا خاصة ما کان بینه و بین عمر لظننت انه لایدفعها عنّی».
30. «حتی احتضر قلب فی نفسی لن یعدلها عنی و لیس یدافعها لغیری فجعلنی سادس ستة».
31. «فخشی القوم ان أنا ولیتُ علیهم اَن لایکون لهم من نصیب ما بقوا».
32. «فبایعتُ مستکرهاً».
33. «أنا الذی طلبت تراثی و حقی الذی جعلنی الله و رسوله اولی به».
34. «فسلبونیه».

منبع مقاله :
زرشناس، زهره؛ (1391)، درآمدی بر ایران‌شناسی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، چاپ اوّل

[ad_2]
لینک منبع
بازنشر: مفیدستان

عبارات مرتبط با این موضوع
گنجور فردوسی شاهنامه آغاز کتاب بخش ۷ …واقع بین نوشته چه گفت آن خداوند تنزیل و وحی خداوند امر و خداوند نهی که خورشید بعد از معنای تعریف در منطق و اصول چیست؟ گنجینه …نکته ای را که ابتدا و قبل از شروع در بحث تعریف، باید متذکر شد این است که علمی که متکفل وحدت شیعه و سنی سایت شخصی محمدباقر فیروزیاهمیت و چگونگی وحدت شیعه و سنی مشترکات از جمله مشترکات بین مذهب شیعه و اهل سنت چگونه عزیز همسرمان باشیم همه زن‌ها و مردها دوست دارند برای همسرانشان عزیز باشند و عزیز بمانند از ابتدای زندگی گنجور حافظ غزلیات غزل شمارهٔ ۹۴محمد نوشته بسیاری از حافظ شناسان اعتقاد دارند این شعر یا حداقل دو بیت از این شعر در تفسیرنمونه سوره صَف صراط مستقیممقدمه این سوره در مدینه نازل شده و داراى آیه است محتواى سوره صف این سوره در حقیقت بر اسلام آئین زندگی مخالف بیفکرییکی از راههای اثبات پیامبری حضرت محمّدص به اهل کتاب، بشارتهای موجود در کتابهای چرا اهل تسنن دست بسته نماز می خوانند شهر سوالبا عرض سلام در پاسخ به اینکه حضرت علی ع و اهل بیت ع متعلق به تمام جهان هستند، باید بررسی حدیثی منسوب به امام حسینع در مذمت …پس در واقع علامه مجلسیره اینجا می خواسته بفرماید منظور از عرب در این روایت دوستان طریق الی الله شرح حال اولیای الهی و اهل معناحکایاتی از عارف کامل حجة الحق آیت الله حاج سید علی قاضی رضوان الله علیه در بیان عارف ✕ گنجور » فردوسی » شاهنامه » آغاز کتاب » بخش ۷ گفتار اندر واقع بین نوشته چه گفت آن خداوند تنزیل و وحی خداوند امر و خداوند نهی که خورشید بعد از رسولان مه معنای تعریف در منطق و اصول چیست؟ گنجینه پاسخ‌ها اسلام نکته ای را که ابتدا و قبل از شروع در بحث تعریف، باید متذکر شد این است که علمی که متکفل بیان وحدت شیعه و سنی سایت شخصی محمدباقر فیروزی اهمیت و چگونگی وحدت شیعه و سنی مشترکات از جمله مشترکات بین مذهب شیعه و اهل سنت عبارتند چگونه عزیز همسرمان باشیم همه زن‌ها و مردها دوست دارند برای همسرانشان عزیز باشند و عزیز بمانند از ابتدای زندگی، حفظ گنجور » حافظ » غزلیات » غزل شمارهٔ ۹۴ مهدی نوشته آری عزیزان بدینسان سر و دست ها بی جرم بی جنایت فقط برای ماندن این آیت حق ـ قرآن و تفسیرنمونه سوره صَف صراط مستقیم مقدمه این سوره در مدینه نازل شده و داراى آیه است محتواى سوره صف این سوره در حقیقت بر دو اسلام آئین زندگی مخالف بیفکری یکی از راههای اثبات پیامبری حضرت محمّدص به اهل کتاب، بشارتهای موجود در کتابهای خودشان است چرا اهل تسنن دست بسته نماز می خوانند شهر سوال با عرض سلام در پاسخ به اینکه حضرت علی ع و اهل بیت ع متعلق به تمام جهان هستند، باید عرض بکنم طریق الی الله شرح حال اولیای الهی و اهل معنا حکایاتی از عارف کامل حجة الحق آیت الله حاج سید علی قاضی رضوان الله علیه در بیان عارف سالک بررسی حدیثی منسوب به امام حسینع در مذمت ایرانیان برهان پس در واقع علامه مجلسیره اینجا می خواسته بفرماید منظور از عرب در این روایت دوستان اهل بیتع شعر در مورد حضرت علی ع حضرت علی نام فرزندان حضرت علی ع شهادت حضرت علی زندگی نامه ی حضرت علی ع میلاد حضرت علی رجب پخش زنده حرم حضرت علی ع شهادت حضرت علی ع