یک آسیب اجتماعی شایع: بابا بیخیال!

جام جم سرا: در جوامع کنونی، آمادگی برای قرار گرفتن در وضع توسعه پایدار، باید به جامعیت برسد. برای آماده شدن جو جامعه، بعد ذهنی و روانی که عموم با آن همراهی کنند، لازم است و فراهم ساختن زمینه‌های اجتماعی و فرهنگی از مولفه‌هایی است که در صورت عدم توجه به آنها، نمی‌توان به توسعه پایدار دست یافت.
کشورهای حاشیه خلیج فارس از نظر اقتصادی به ظاهر توسعه‌یافته قلمداد می‌شوند، اما به توسعه اجتماعی و فرهنگی نرسیده‌اند. برج‌های بسیار بلند، شهرهای پر از تردد توریست و سرمایه‌های کلانی که در این کشورها قرار گرفته است، تنها ظاهر توسعه‌یافتگی را به ذهن متبادر می‌سازد. اما نگاه اجتماعی و فرهنگی در این کشورها بسیار ضعیف است. برای این‌که به خوبی این مفهوم در ذهن مخاطبان انگاره سازی شود، باید به کمبود دموکراسی و تبعیض جنسیتی و نژادی و حتی قومی در این کشورها اشاره کرد.
درحال حاضر که قرن ٢١ را سپری می‌کنیم، زنان عرب در بسیاری از این کشورها، همچنان حق رأی، اظهارنظر و رانندگی ندارند. اما از بعد اقتصادی بسیار ثروتمند و در تراز کشورهای سرمایه‌دار قرار می‌گیرند. این به معنای توسعه همه‌جانبه و فراگیر نیست. زمانی که آحاد جامعه به اجماع برسند و به سمت رشد و پیشرفت حرکت کنند، مسلما زمینه‌های بنیادین توسعه ریخته خواهد شد. این آمادگی زمانی حاصل می‌شود که توسعه اجتماعی و فرهنگی در شکل وسیع به وقوع بپیوندد. ممکن است حتی یک کشور کوچک باشد، اما از لحاظ توجه به بخش‌های زیربنایی به تعادل همه‌جانبه برای تحقق توسعه پایدار رسیده باشد. زمانی‌که تعاملات اجتماعی و فرهنگی به سطح آگاهی و دانایی نزدیک شده باشد، زمینه توسعه اجتماعی و فرهنگی که بنیان توسعه است، فراهم می‌شود.
عواملی که کشورهای توسعه یافته را از غیر مجزا می‌سازد، از میان رفتن نگاه‌های تبعیض‌آمیز در تمامی بخش‌ها و حوزه‌های مهم ساختار اجتماعی برای عموم مردم است. در کشورهای توسعه‌یافته، رفاه نسبی برای زندگی عموم در حد طبیعی فراهم شده است و دیگر شاهد نابرابری‌های بسیار فجیع حداقل در بعد مشارکت سیاسی و مردم نهاد نخواهیم بود. اکثر افراد از حداقل‌های زندگی اجتماعی بهره‌مند می‌شوند و می‌توانند برای سرنوشت خود تاثیرگذار و تصمیم‌گیر باشند.
برای رسیدن به توسعه اجتماعی باید کودکان را از طفولیت در فضای تعاملات اجتماعی قرارداد. نهادهای آموزشی از سطح ابتدایی تا عالی سکاندار، ایجاد توسعه اجتماعی و فرهنگی هستند. اگر کودکان را برای آینده‌ای که به دنبال توسعه پایدار هستیم، از هم‌اکنون آماده‌سازیم، دیگر نگران شرایط و قرار گرفتن در موقعیت‌های سخت و بحرانی نخواهیم بود. زیرا با آموزش و حضور فعال کودکان در عرصه‌های مختلف اجتماعی، ذهن آنها را برای مشارکت فعال در عرصه‌های اجتماعی می‌توان آماده کرد. به‌عنوان مثال، احترام به محیط‌زیست، به‌عنوان مهم‌ترین عنصر اصلی زندگی انسانی و توسعه اجتماعی قلمداد می‌شود و باید از زمان کودکی برای صیانت و حفاظت از آن به آموزش افراد پرداخت. قشر آگاه جامعه در کنار رسانه‌ها به‌خصوص صداوسیما، وظیفه هدایت و رهبری افراد را برای ایجاد توسعه اجتماعی و فرهنگی برعهده دارند. درحال حاضر در هر خانه‌ای یک تلویزیون وجود دارد و به‌عنوان عضو ثابت خانواده‌ها، بسیاری از اوقات آنها را پر می‌سازد. از طریق این وسیله فراگیر می‌توان به ساخت برنامه‌های مختلف اقدام کرد، تا حس مشارکت و آگاهی عموم را نسبت به مسائل اجتماعی و به‌خصوص حوزه‌های مختلف عمومی، اجتماعی و فرهنگی افزایش داد. اما متاسفانه تاکنون برنامه‌های تاثیرگذار و مهمی برای بالا بردن حس مشارکت عمومی در زمینه‌های اجتماعی و فرهنگی که عموم را به حضور فعال‌تر ترغیب کند، ساخته نشده است و همواره ما در کمبود اطلاعات در عصر ارتباطات و فناوری‌ها دست و پا زده‌ایم. درکشور ما، مشارکت‌های اجتماعی به صورت شعارهای تبلیغاتی روی تابلوها و بیلبوردهای شهری باقی مانده و زمان آن رسیده تا از شعار دادن بپرهیزیم. در صورتی‌که از مردم بخواهیم، حضور واقعی و فعال در عرصه‌های اجتماعی داشته باشند، قدم‌های اولیه برای حصول به توسعه اجتماعی برداشته شده است. این راه با استفاده از نظرات اندیشمندان، صاحب‌نظران و فعالان حوزه‌های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی امکان‌پذیر است. ممکن است بسیاری از افراد نخبه و متفکر، ایده‌های خود را اعلام کنند، اما تا زمینه مشارکت عمومی فراهم نشود، این ایده‌ها عملیاتی نخواهد شد و مسلما سیاست‌گذاران و دولتمردان می‌توانند از این رهنمودها برای رسیدن به برنامه‌ریزی و توسعه کلان بهره‌مند شوند.
بهترین راه رسیدن به توسعه پایدار، دخالت و مشارکت آحاد مردم در امور اجتماعی است. زمانی‌که مردم را برای حفاظت از محیط‌زیست، درگیر کنیم، مسلما بسیاری از مشکلات فعلی که در حوزه زیستی با آن درگیر هستیم، از میان می‌رود. در حوزه اقتصادی هم، اگر آموزش کارآفرینی و مشارکت جمعی در استفاده از سرمایه‌های کوچک به مردم داده شود، به توسعه اقتصادی نزدیکتر خواهیم شد و همچنین اگر مردم را تشویق به حضور مستمر در عرصه‌های مختلف اجتماعی و جامعه کنیم راه رسیدن به توسعه پایدار هموارتر خواهد شد.
در حال حاضر مردم به بی‌تفاوتی عمیقی، نسبت به تمامی مسائل به‌خصوص در حوزه‌های اجتماعی، فرهنگی و سیاسی گرفتار شده‌اند. این بزرگترین آسیب اجتماعی است که در جامعه ما وجود دارد.
بی‌تفاوتی نسبت به دیگران و بی‌توجهی به مسائل اجتماعی، شرایط را برای تعاملات اجتماعی و جمعی و تغییر نگاه عموم به سرنوشت عمومی، سخت ساخته است. زمانی که افراد از خودرو خود زباله به بیرون پرتاب می‌کنند، بدین معناست که نسبت به حقوق شهروندان تعلق خاطری نداشته و ترجیح می‌دهند، حقوق دیگران را زیرپا بگذارند. اما اگر وارد خانه‌هایشان شویم، کوچکترین زباله‌ای را نخواهید دید و اگر به آنها تذکر دهید، مورد شماتت قرار می‌گیرید.
مهم‌ترین علت بی‌تفاوتی مردم را می‌توان به دلیل عدم مشارکت همه‌جانبه عموم در حوزه‌های مختلف از سوی دولتمردان و سیاستمداران دانست و تا زمانی که این تفکر تغییر نیابد، مردم سهم خود را برای کاهش آسیب‌های اجتماعی نمی‌پردازند. (گیتی اعتماد استاد د انشگاه/شهروند)

---

*انتشار مطالب خبری و تحلیلی رسانه‌های داخلی و خارجی در «جام جم سرا» لزوماً به معنای تایید یا رد محتوای آن نیست و صرفاً به قصد اطلاع کاربران بازنشر می‌شود.

نفخ شکم؛ شایع و آزاردهنده

در حالی که علل ایجاد کننده نفخ متفاوت است و به همین دلیل شاید گاهی علل مهم نفخ نادیده گرفته شود. از طرف دیگر، هر تورمی ناشی از نفخ شکم نیست و ممکن است علل دیگری داشته باشد. به همین دلیل هم متخصصان توصیه می‌کنند هنگام روبه‌رو شدن با نفخ شکم و البته در صورتی که ادامه پیدا کند و آزاردهنده باشد، به دنبال پیدا کردن علت آن باشید تا بتوانید روند درمان را پیگیری کنید.

اغلب افراد تصور می‌کنند نفخ شکم فقط در معده اتفاق می‌افتد در حالی که به گفته دکتر ستار جعفری، نفخ شکم ممکن است در معده، روده کوچک یا روده بزرگ ایجاد شود. این فوق‌تخصص بیماری‌های گوارش در گفت‌وگو با جام‌جم در تعریف نفخ شکم، چنین توضیح می‌دهد: به وجود هوا در دستگاه گوارش نفخ گفته می‌شود و زمانی که تجمع بیش از حد هوا در معده یا روده کوچک و بزرگ وجود داشته باشد می‌گوییم فرد دچار نفخ شکم شده است. البته نباید تصور کرد وجود گاز در هر شرایطی نشانه نفخ شکم است چون به گفته این پزشک متخصص، هر انسان سالمی هر روز به طور طبیعی 10 تا 20 مرتبه دفع گاز خواهد داشت.

وی می‌افزاید: علاوه بر هوایی که هنگام غذا خوردن یا صحبت کردن وارد دستگاه گوارش خواهد شد، همیشه مقداری هوا در دستگاه گوارش انسان تولید می‌شود و نفخ شکم را ایجاد می‌کند. بنابراین نباید این موضوع را فراموش کنیم که قسمت عمده هوا و نفخی که ایجاد می‌شود ناشی از تولید گاز در دستگاه گوارش و حاصل تخمیر و هضم غذاهاست. اما مقداری از این نفخ هم ناشی از بلع هواست؛ به این معنی که هنگام غذا خوردن یا صحبت کردن ممکن است مقداری هوا وارد دستگاه گوارش شود و نفخ ایجاد کند.

در این میان، خیلی‌ها تصور می‌‌کنند تورم شکم و برجسته شدن آن فقط نشانه نفخ است و عامل دیگری نمی‌تواند در این موضوع نقش داشته باشد. دکتر ستاری اما می‌گوید: زمانی که فرد با احساس تورم و برجسته شدن شکم به پزشک مراجعه می‌کند، ابتدا حتما باید اطمینان پیدا کنیم این تورم ناشی از نفخ است، زیرا گاهی عوامل دیگری هم می‌تواند همین نشانه‌ها را ایجاد کند. به عنوان نمونه گاهی ممکن است آب آوردن شکم با نفخ اشتباه گرفته شود و به همین دلیل پزشک حتما باید این موضوع را بررسی کند.

علل نفخ

همان‌طور که گفته شد، خیلی‌ها به محض این‌که احساس می‌کنند دچار نفخ شده‌اند به غذاهایی که نفاخ است فکر می‌کنند و با حذف آنها از وعده غذایی‌شان می‌خواهند وضع بهتری پیدا کنند. دکتر ستاری در این باره می‌گوید نفخ شکم می‌تواند علل زیادی داشته باشد و براساس این‌که کدام قسمت از دستگاه گوارش درگیر شده است، علل متفاوت خواهد بود.

وی با اشاره به عوامل موثر در ایجاد نفخ معده، یادآور می‌شود: تند و با عجله غذا خوردن و صحبت کردن هنگام صرف غذا باعث می‌شود همراه بلع غذا مقداری هم هوا وارد دستگاه گوارش شده و نفخ ایجاد شود. سیگار کشیدن و جویدن زیاد آدامس هم از دیگر عواملی است که در ایجاد نفخ معده موثر خواهد بود.

این فوق‌تخصص بیماری‌های گوارش در ادامه توضیح می‌دهد: انسداد خروجی معده و التهاب‌های معده هم می‌تواند زمینه‌ساز بروز نفخ شود. بنابراین زمانی که معده به دلیل مصرف داروها یا میکروب‌های معده دچار التهاب می‌شود، ممکن است عملکرد معده با اختلال روبه‌رو شده و نفخ ایجاد کند. ریفلاکس و برگشت اسید معده به سمت مری هم می‌تواند باعث التهاب و نفخ معده شود.

همان‌طور که گفته شد، نفخ شکم می‌تواند در قسمت‌های دیگری به غیر از معده هم اتفاق بیفتد و دکتر جعفری درباره علل ایجاد نفخ در این بخش‌ها می‌گوید: ایجاد نفخ در روده باریک به علل متعددی ارتباط پیدا می‌کند و بیماری‌های این قسمت از بدن نیز می‌تواند به ایجاد نفخ منجر شود.

وی یادآور می‌شود: هر عاملی که باعث بروز اختلال در ساختمان و حرکت روده شود، می‌تواند موجب پرشدن روده و اختلال حرکتی و در نتیجه زمینه‌ساز بروز نفخ شود. به عنوان نمونه، انسداد روده و تاخیر در حرکت غذا و مایعات یکی از عوامل زمینه‌ساز نفخ است.

به گفته این فوق‌تخصص گوارش، روده باریک اصلی‌ترین قسمت هضم و جذب غذاست و به همین دلیل اگر دچار بیماری‌هایی شود که نتواند غذا را هضم و جذب کند، مشکلاتی مانند نفخ ایجاد خواهد شد.

گاهی آنزیم‌های هضم و جذب بعضی از غذاها در بدن فرد وجود ندارد و همین وضع می‌تواند زمینه‌ساز بروز نفخ شود. به عنوان مثال، بعضی افراد که آنزیم هضم و جذب شیر در بدن‌شان وجود ندارد، با مصرف این ماده غذایی دچار نفخ خواهند شد. علاوه بر این، هر عاملی که باعث افزایش تعداد باکتری‌هایی شود که به طور طبیعی در بدن وجود دارد، با بیشتر شدن میزان تولید گاز در روده، زمینه‌ساز بروز نفخ می‌شود. اختلال حرکتی روده باریک هم به هر علتی که اتفاق بیفتد، می‌تواند در ایجاد نفخ اثرگذار باشد.

وی ادامه می‌دهد: شایع‌ترین بیماری‌ که باعث بروز نفخ با منشأ روده بزرگ می‌شود، یبوست است و کسانی که دچار یبوست هستند، معمولا دچار نفخ هم می‌شوند. التهاب و انسداد روده بزرگ هم از دیگر عواملی است که در ایجاد نفخ شکم موثر خواهد بود.

به گفته این فوق‌تخصص گوارش، بیماری‌های دیگری هم وجود دارد که به طور مستقیم با معده و روده ارتباط پیدا نمی‌کند، اما می‌تواند باعث بروز نفخ ‌شود. به عنوان مثال، بعضی از خانم‌ها به دلیل نوسان هورمون‌ها در زمان قاعدگی‌ ممکن است نفخ داشته باشند.

نشانه‌های نفخ متفاوت است

کسانی که دچار بیماری‌های معده هستند، معمولا در قسمت‌های بالای شکم احساس نفخ می‌کنند و به گفته دکتر جعفری در دفع و اجابت مزاج چندان مشکلی نخواهند داشت. این افراد بیشتر احساس پر بودن سر دل دارند و بالای ناف‌شان احساس نفخ می‌کنند.

وی می‌افزاید: ‌کسانی که روده باریک و روده بزرگ‌شان دچار مشکل است نیز دور ناف و پایین شکم‌شان احساس نفخ خواهند داشت، اما به طور کلی تمام این افراد با احساس نفخ و گاهی هم با درد شکم به پزشک مراجعه می‌کنند.

کدام نفخ‌ها خطرناک است؟

از نظر بسیاری از افراد، نفخ مشکل مهمی به حساب نمی‌آید و هیچ خطری هم ندارد. دکتر جعفری اما با اشاره به علائم خطر، می‌گوید: کسانی که بتازگی دچار نفخ شکم شده‌اند، حتما باید با پزشک در این‌باره مشورت کنند. علاوه بر این، کاهش وزن و کاهش اشتها همراه با نفخ نیز از دیگر علائمی است که به بررسی و پیگیری نیاز دارد.

وی یادآور می‌شود: افرادی که به طور ناگهانی دچار یبوست یا اسهال می‌شوند یا الگوی اجابت مزاج‌شان تغییر می‌کند نیز باید به پزشک مراجعه کنند و در این‌ زمینه با او مشورت داشته باشند. دردهای شدید شکمی، تهوع، استفراغ، وجود خون در مدفوع و بروز کم خونی همراه با نفخ نیز از دیگر علائم مهمی است که باید درباره آنها با پزشک صحبت شود.

دکتر جعفری با بیان این موارد، خاطرنشان می‌سازد: در صورتی که این علائم وجود داشته باشد، به هیچ عنوان نباید خودسرانه از روش‌های درمان خانگی کمک بگیرید، چون چنین روش‌هایی ممکن است تشخیص بیماری زمینه‌ساز نفخ را به تاخیر بیندازد.

احساس نفخ را بهبود ببخشید

در صورتی که هیچ یک از نشانه‌های خطر وجود نداشته باشد، گاهی می‌توان از روش‌های خانگی برای درمان نفخ کمک گرفت، اما پیش از آن باید عوامل زمینه‌ساز نفخ شکم را برطرف کرد. دکتر جعفری ضمن بیان این مطلب، می‌افزاید: مصرف بعضی از غذاها باعث نفخ شکم می‌شود و به همین دلیل در اولین قدم باید مصرف این غذاها را کاهش داد. علاوه بر این، توصیه می‌شود برای کاهش نفخ شکم، آهسته غذا بخورید و هنگام صرف غذا صحبت نکنید. همچنین خوب است مقدار کمتری غذا در وعده‌های بیشتر مصرف شود.

این فوق‌تخصص گوارش، توضیح می‌دهد: مصرف بیش از اندازه کربوهیدرات‌ها یعنی مواد نشاسته‌ای و قندی نیز یکی از عوامل موثر در ایجاد نفخ است. مصرف غذاهای چرب هم باید به حداقل برسد، چون چربی از جمله موادی است که خروج غذا را از معده به تاخیر می‌اندازد و به همین دلیل باید مصرف این نوع غذاها کمتر شود. وی تاکید می‌کند: در صورتی که نفخ شکم با چنین روش‌هایی بهبود پیدا نکند، حتما باید برای بررسی‌ بیشتر به پزشک مراجعه کنید.

نیلوفر اسعدی‌بیگی ‌/‌ گروه سلامت

علائم یک بیماری شایع: عفونت ادراری

جام جم سرا: این عفونت می‌تواند کل سیستم ادراری را مبتلا کند که عفونت مثانه از بقیه شایع‌تر است.

عوامل افزایش احتمال عفونت ادراری

جنسیت، حاملگی، یائسگی، سن، مصرف کم مایعات، ادرار کردن بافاصله زیاد و طولانی و عدم دفع در هنگام نیاز، سطح پایین بهداشت و عدم رعایت مناسب اصول بهداشتی، اختلالات ساختمانی دستگاه ادراری، عوامل انسدادی مثل سنگ ادراری و بیماری‌های مزمن مانند دیابت در ابتلا به عفونت ادراری نقش دارند.

همچنین ابتلا به بیماری‌هایی مانند بزرگی غده پروستات در مردان و چسبندگی رحمی و لگنی در زنان یا مصرف داروهایی که موجب ناتوانی در تخلیه کامل ادرار می‌شود، موجب ابتلا به عفونت‌های ادراری خواهد شد.

علائم ابتلا

درد و سوزش هنگام ادرار کردن، تکرر ادرار، احساس فوریت در دفع ادرار، احساس باقی ماندن ادرار در مثانه پس از تخلیه ادرار، قطره قطره ادرار کردن، بی‌اختیاری ادرار، شب ادراری، کدر و غیره شفاف شدن یا تغییر رنگ ادرار، بدبو شدن ادرار، خون در ادرار، احساس سنگینی و فشار در لگن و پایین شکم، درد کمر و پهلو و کشاله ران، تب، تهوع و استفراغ، اسهال، بی‌اشتهایی، احساس ضعف و خستگی، گیجی و کاهش سطح هوشیاری از جمله علائم ابتلا به عفونت ادراری است.

توصیه‌هایی برای پیشگیری از عفونت ادراری

کار‌شناسان دانشگاه علوم پزشکی تهران به بیماران توصیه می‌کنند که در صورت دستور پزشک مبنی بر انجام آزمایشات، سونوگرافی، عکس برداری و اسکن، به تصمیم پزشک اعتماد کرده و همه امور تشخیص و درمان باید کامل شود.

به نقل از ایرنا، این کار‌شناسان همچنین به مردم توصیه می‌کنند برای پیشگیری از ابتلا به عفونت‌های ادراری، روزانه حداقل هشت تا ۱۰ لیوان آب بنوشند. نشانه مایعات کافی در بدن، دفع ادرار شفاف و روشن (بی‌رنگ یا زرد کمرنگ) و حداقل یک بار بیدار شدن در شب برای دفع ادرار است. مصرف غلط آنتی بیوتیک‌ها نیز باعث مقاوم شدن میکروب‌ها و افزایش احتمال تکرار عفونت در آینده می‌شود.

داشتن استراحت کافی، خودداری از انجام ورزش و کارهای سنگین و پرهیز از نوشیدن قهوه، نسکافه، شکلات، غذاهای پر ادویه، نوشیدنی‌های حاوی کافئین زیاد و نوشیدنی‌های گازدار از دیگر توصیه‌های کار‌شناسان دانشگاه علوم پزشکی تهران برای جلوگیری از ابتلا به عفونت ادراری است.

به گزارش جام جم سرا، برای پیشگیری از ابتلا به عفونت‌های ادراری باید میوه‌ها و آب میوه‌های ترش و حاوی ویتامین ث بیشتر مصرف شود. همچنین افراد نباید ادرار خود را نگهدارند.

به گفته متخصصان علوم پزشکی تهران، علائم بیماری یک تا دو روز پس از شروع درمان شروع به بهبود می‌کنند، بنابراین هرگز درمان را خودسرانه قطع نکنید.

در صورت بروز علائم جدید و اضافه شدن به علائم قبل، عدم بهبود علائم پس از دو روز، درد شدید پهلو‌ها، تهوع و استفراغ شدید، عدم توانایی خوردن و یا نوشیدن، بی‌حالی و کاهش سطح هوشیاری، عدم بهبود کامل پس از هر دو هفته، بروز ضایعات پوستی مثل کهیر که می‌تواند نشانه حساسیت به دارو باشد، باید به پزشک مراجعه شود.

انحراف انگشت پا، عارضه‌ای شایع در زنان

جام جم سرا به نقل از ایسنا: دکتر التفات جمالی گفت: گاهی بر اثر فشار کفش برجستگی‌هایی بر روی شست و دیگر انگشتان پا ایجاد می‌شود که این برجستگی‌ها اغلب قرمز و دردناک می‌شوند.

وی افزود: هرچه این برجستگی بزرگ‌تر شود، راه رفتن هم برای بیمار مشکل‌تر می‌شود و در مدت زمان طولانی انگشت شست به طرف انگشت دوم منحرف شده و حتی ممکن است به زیر یا روی انگشت برود.

جمالی گفت: این بیماری ممکن است زمینه ارثی و ژنتیک داشته باشد و بیمار همین مشکل را در انگشتان اعضای خانواده خود مشاهده کند. به طور کلی افرادی که پنجه پا بزرگ‌تر است، بیشتر از دیگران با این مشکل مواجه می‌شوند.

این متخصص ارتوپد با بیان این مطلب که انحراف انگشتان پا در سنین نوجوانی شایع‌تر است، افزود: با شدید شدن انحراف شست و توجه نکردن به آن، درد در ناحیه انگشتان پا بیشتر و بیمار به دلیل سائیدگی مفاصل در راه رفتن دچار مشکل می‌شود.

وی خاطر نشان کرد: اگر بیمار در قسمت شست پا درد نداشته باشد با پوشیدن کفش مناسب و استاندارد می‌تواند بدون انجام عمل جراحی جلوی پیشرفت انحراف را بگیرد و به نوعی انحراف انگشت پای خود را درمان کند.

جمالی با تاکید بر این مطلب که باید در انتخاب و خرید کفش دقت زیادی شود، ادامه داد: همه افرادی که از این مشکل رنج می‌برند، باید کفشی را انتخاب کنند که پنجه آن به اندازه پنجه پایشان باشد. باید کفشی انتخاب شود که تا حد امکان به شکل و اندازه پا باشد تا به مرور زمان باعث آسیب دیدن انگشتان پا در فرد نشود.

وی عمل جراحی را برای درمان انحراف انگشت پا مناسب دانست و بیان کرد: در صورتی که درد شدید در پنجه پا مانع از انجام فعالیت‌های روزمره زندگی فرد شود و در مواقعی که شست پا به طور کامل به طرف دیگر انگشتان پا منحرف شده باشد، عمل جراحی انجام می‌شود.

این متخصص ارتوپد با تاکید بر اینکه انحراف انگشتان پا درمان خانگی ندارد و با انواع محصولات ارائه شده به بازار مانند آتل نمی‌توان جلوی پیشرفت آن را گرفت اظهار کرد: بهترین راه درمان و جلوگیری از بروز و پیشرفت این بیماری انتخاب کفش مناسب در سنین پایین است، زیرا با بالا رفتن سن افراد تغییرات زیادی در انگشتان ایجاد می‌شود و بروز این بیماری ممکن است ظاهر نامناسبی را ایجاد کند که نیاز به درمان جراحی داشته باشد.

همه چیز درباره بیماری شایع «پسوریازیس»

جام جم سرا: پسوریازیس بیماری شایع پوستی است که چرخه تولید سلول‌های پوستی را برهم می‌زند و با افزایش سرعت ساخت سلول‌ها بر سطح پوست، سبب به وجود آمدن لکه‌های قرمز رنگ و خشک پوشیده شده با فلس‌های نقره‌ای و ایجاد ضخامت در ناخن‌ها و تغییر شکل آن‌ها می‌شود.
این لکه‌ها که بیشتر در اطراف پوست سر، آرنج و زانو‌ها ظاهر می‌شود، با خارش و گاهی درد همراه است.
در موارد شدید ابتلا به بیماری پسوریازیس، بیمار دچار درد و ورم مفاصل می‌شود و در صورتی که این بیماری به موقع کنترل نشود، از کارافتادگی مفاصل را ایجاد می‌کند. گفته می‌شود ١٢۵‌میلیون نفر از مردم جهان مبتلا به این بیماری هستند.

ژنتیک عامل اصلی بروز پسوریازیس

ظاهرا عامل اصلی بروز این بیماری ژنتیک است و عوامل محیطی در بروز آن نقش ندارد.
ژن‌های متعددی در بروز این بیماری شناسایی شده است و از آنجایی که در هر کشور با توجه به زمینه ژنتیکی مردمان آن منطقه این ژن‌ها تفاوت دارند، ژن خاصی در بروز این بیماری شناسایی و تأیید نشده است.

عدم تأثیر عوامل محیطی در بروز پسوریازیس

این بیماری ازجمله بیماری‌های چند عاملی است و علاوه‌بر عوامل ژنتیکی، عوامل محیطی مانند مصرف برخی دارو‌ها، الکل، دخانیات، بروز عفونت‌ها و ضربه نیز در بروز آن موثر است. عوامل محیطی فقط در افرادی سبب بروز بیماری پسوریازیس می‌شود که زمینه ژنتیکی این بیماری را داشته باشند اما در افرادی که زمینه ژنتیکی ندارند، عوامل محیطی نمی‌تواند سبب بروز این بیماری شود.
مصرف برخی دارو‌ها سبب می‌شود که این بیماری در فردی که زمینه ژنتیکی آن را دارد برای اولین‌بار تظاهر کند و در مبتلایان به این بیماری سبب شدت بیماری شود. همچنین مصرف دخانیات، بروز استرس‌ها و برخی عفونت‌ها نیز از دیگر عواملی است که سبب بروز این بیماری برای نخستین‌بار یا عود مجدد آن در مبتلایان به این بیماری می‌شود.
پسوریازیس مسری نیست و برای بروز این بیماری باید زمینه ژنتیکی وجود داشته باشد و افرادی که این زمینه را ندارند، هیچ‌گاه به این بیماری مبتلا نمی‌شوند.

میزان شیوع پسوریازیس

میزان شیوع این بیماری حدود یک تا ٢ ‌درصد کل جمعیت دنیا است؛ در ایران مطالعه کاملی در این مورد صورت نگرفته اما براساس آمار جهانی می‌توان گفت که در ایران نیز همین میزان ابتلا به این بیماری وجود دارد. شیوع این بیماری به جنس خاصی بستگی ندارد و در بین زنان و مردان به یک اندازه دیده شده است.

کنترل تنها راه مقابله با پسوریازیس

این بیماری با تجویز برخی دارو‌ها و تمهیدات پیشگیرانه قابل کنترل است اما قابل ریشه‌کنی و درمان کامل نیست. براساس شدت و وسعت پسوریازیس، درمان‌های متعددی ازجمله داروهای خوراکی، پمادهای موضعی و روش‌هایی مانند نوردرمانی برای پیشگیری از پیشرفت این بیماری تجویز می‌شود.

هیچ یک از این روش‌ها بیماری را ریشه‌کن نمی‌کند بلکه تنها آن را کنترل می‌کند و ممکن است بر اثر عوامل محیطی در دوره‌های زمانی مختلف، دوباره عود کند.
پرهیز از مصرف دخانیات و الکل، انجام معاینات دوره‌ای توسط پزشکان مربوطه و حفظ آرامش و پرهیز از استرس‌ها می‌تواند سبب کنترل پسوریازیس و مانع شدت یافتن آن شود.

عوارض پسوریازیس

این بیماری اگر محدود به پوست باشد و تنها سطح پوست را درگیر کرده باشد، تنها ایجاد خارش و سوزش می‌کند اما اگر پیشرفت کرده و سبب دفع پروتیین از بدن شود، مشکلاتی مانند درد و تورم مفاصل را نیز به همراه دارد.
درصورتی که این بیماری به موقع تشخیص داده و درمان نشود، می‌تواند سبب تخریب مفصل و معلولیت مادام‌العمر بیمار شود. در افرادی که این بیماری در سنین بالای ۴٠ سالگی بروز می‌کند با عوارض متابولیک و دایمی همچون چربی خون، فشارخون بالا و افزایش وزن همراه است و احتمال بروز بیماری‌های قلبی - عروقی و سکته‌های قلبی را افزایش می‌دهد.

سن بروز پسوریازیس

این بیماری در هر سنی ممکن است دیده شود اما در دهه دوم (١٠ تا ٢٠ سالگی) و دهه پنجم زندگی (۴٠ تا ۵٠ سالگی) بروز این بیماری شیوع بیشتری دارد.
بیماری پسوریازیس ازجمله بیماری‌های مزمن است که هرچه زود‌تر برای درمان آن به مراکز پزشکی مراجعه شود، درمان‌ها موثر‌تر خواهد بود؛ این بیماری درمان قطعی ندارد و بیماران باید همواره تحت‌نظر پزشک باشند تا احتمال عود آن کمتر شود.

پسوریازیس در زنان باردار

از آنجا که پسوریازیس یک بیماری ژنتیکی است، درصورتی‌که زن باردار این بیماری را داشته باشد، احتمال انتقال آن از طریق عوامل ژنتیکی به جنین وجود دارد. همچنین اگر مادر و پدر هر دو به پسوریازیس مبتلا باشند، احتمال انتقال این بیماری به فرزندان آن‌ها بیشتر است. به‌طورکلی احتمال انتقال این بیماری به جنین به‌ویژه اگر تنها یکی از والدین به آن مبتلا باشند، اندک است اما در صورت انتقال، درحال حاضر آزمایشی برای تشخیص این انتقال وجود ندارد.

افزون بر اینها درباره تاثیرات پسوریازیس بر جنین در صورتی که مادر به این بیماری مبتلا باشد، میتوان گفت که اگر این بیماری در دوران بارداری عود کند اما فراگیری آن در حد سطح پوست باشد، مشکلی را برای جنین ایجاد نمی‌کند اما اگر شدت عود آن زیاد باشد و مادر دچار تب، درد و تورم مفاصل شود، می‌تواند به جنین آسیب‌هایی وارد کند. (دکتر علیرضا فیروز - متخصص پوست و مو و رئیس مرکز تحقیقات و جزام دانشگاه علوم پزشکی تهران)

عوامل پنهان اما شایع کم پشتی مو در زنان

جام جم سرا: دکتر ملک‌زاد با بیان این موضوع گفت: مشکلات تیروئید، کم‌خونی، رژیم‌های نامناسب و شدید از قبیل عوامل ریزش مو هستند. همچنین زنان به دلیل تمایل نداشتن به مصرف گوشت قرمز، میزان پروتئین و آهن مورد نیاز را از دست داده و بیشتر در معرض ریزش مو قرار می‌گیرند.

وی اظهار داشت: استفاده از رنگ مو، دکلره و شستشوی بیش از حد مو موجب خشکی مو شده و ریزش را تشدید می‌کند.

ملک‌زاد همچنین افزود: ریزش مو در زنان یائسه به دلیل کسری هورمون‌های زنانه شیوع بیشتری دارد. این بیماری درمان قطعی نداشته و افراد بایستی به محض ریزش بیش از حد به پزشک مراجعه کنند. (باشگاه خبرنگاران)

راه‌های تشخیص و درمان یک بیماری شایع میان زنان

وجود خون در ادرار

وجود خون در ادرار به خودی خود علامت شدت بیماری نیست و در یک سوم خانم‌های مبتلا به این عفونت دیده می‌شود. البته در بسیاری موارد نیز با وجود عفونت ادراری، خونی در ادرار مشاهده نمی‌شود. در هر حال با مشاهده خون در ادرار که با درد (و حتی بدون درد) همراه است، بهترین کار مراجعه به پزشک و انجام بررسی‌های دقیق‌تر روی مثانه است. باید بدانید که وجود خون در ادرار، چه در خانم‌ها و چه در آقایان، طبیعی نیست.

تب

عفونت خفیف باعث بروز تب نمی‌شود. اما اگر درجه حرارت بدن فرد به بیش از 38 درجه برسد، یعنی این‌که مشکلی جدی در میان است. امکان دارد پای «پیلونفریت»، یعنی التهاب لگنچه و کلیه‌ها‌ در میان باشد. پیلونفریت به عفونت دستگاه ادرار فوقانی گفته می‌شود که در این صورت کلیه‌ها دچار مشکل می‌شود. توجه داشته باشید که ادرار به‌طور طبیعی باکتری ندارد و عوامل عفونت‌زا از طریق مجاری به مثانه و احتمالا کلیه‌ها راه پیدا می‌کند. در صورت ایجاد علائمی مانند تب، لرز، تهوع و... لازم است‌ هر‌چه سریع‌تر خود را به پزشک برسانید.

دل‌درد

عفونت ادرار خفیف گاهی باعث بروز درد در ناحیه شکم و زیرشکم می‌شود. اما زمانی که همراه با تب و درد در ناحیه عضله لومبر یعنی کمر باشد، به این معنی است که عفونت در ناحیه کلیه‌هاست. در این صورت درد در یک پهلو احساس می‌شود، چون بندرت پیش می‌آید که هر دو کلیه دچار عفونت همزمان بشوند. اگر درد در کمر و پهلو‌ همراه تب ‌سراغ‌تان آمد، بدون فوت وقت به پزشک مراجعه کنید.

احساس سوزش

احساس سوزش معمولا در حین ادرار ‌‌و گاهی بعد از آن بروز می‌کند. در بین خانم‌های جوان این احساس سوزش به دلیل التهاب ناشی از عوامل عفونت‌زا و معمولا باکتری «اشریشیا کولی» با نام مخفف باکتری «ای کولی» است. در بین خانم‌های بالای 65 سال زمانی که درد در ناحیه شکم طولانی و با علائم دیگر مانند خون در ادرار همراه می‌شود، لازم است که آزمایش‌های بیشتری برای بررسی دقیق مثانه انجام شود؛ چون امکان دارد مشکل ناشی از وجود توموری در مثانه و حتی پولیپ باشد. اگر سوزش در حین ادرار بیش از سه یا چهار روز طول بکشد، حتما به پزشک مراجعه کنید.

نیاز زیاد به دستشویی

پزشکان به این علامت «پولاکیوری» می‌گویند؛ به این معنی که فرد مرتب نیاز به دفع ادرار دارد، اما در هر بار دستشویی رفتن فقط چند قطره ادرار می‌کند. این مشکل نیز یکی از علائم عفونت ادراری است. به این صورت که مثانه به دلیل وجود عفونت، بیش از اندازه تحریک می‌شود و علائمی مانند پر بودن از خود نشان می‌دهد. در نتیجه فرد مدام به دستشویی نیاز پیدا می‌کند؛ در صورتی که چند قطره بیشتر ادرار دفع نمی‌کند. در بین افراد مسن، زمانی که این علامت بروز می‌کند ـ در صورتی که سابقه عفونت ادراری نداشته باشند ـ بهتر است به پزشک مراجعه شود، چون احتمال می‌رود مشکل ناشی از وجود تومور باشد.

فاطمه مهدی‌پور

منبع: santé magazine

سیب (ضمیمه سه شنبه روزنامه جام جم)

هشدار درباره عوارض اعتیادآور یک داروی شایع

دکتر هومان نارنجی‌ها افزود: متاسفانه آمار ۴/۱ درصدی وابستگی به ترامادول در دانشجویان گواه بر شیوع بیشتر این ماده خطرناک در سایر گروه‌های اجتماعی و تحصیلی است.

وی با اشاره به اینکه ترامادول یک قرص بسیار اعتیادآور و تشنج‌زا است، اظهار داشت: طی سال‌های اخیر تجویز این دارو به عنوان مسکن توسط متخصصان کاهش یافته اما در عین حال مصرف آن بدون تجویز افزایش یافته است. در حالی که ترامادول صرفا برای سوء مصرف و مصارف معتادان و بهبود انزال زودرس استفاده می‌شود.

نارنجی‌ها با اشاره به اینکه ترامادول از خانواده تریاک است و این ماده مخدر، اعتیادی سخت و پیچیده دارد و بسیاری از بیماران وابسته به مصرف ترامادول برای درمان و ترک بستری می‌شوند، گفت: درمان سرپایی این بیماران با عوارض سخت، بسیار دشوار و غیر ممکن است.

وی افزود: در حال حاضر بیشترین مصرف ترامادول در بین قشر نوجوان، جوان، سربازان و دانشجویان است و متاسفانه این قرص به سهولت در عطاری‌ها، سوپر مارکت‌ها و... به قیمت ۱۵ هزار ریال حاوی ۱۰ عدد قرص عرضه می‌شود.

نارنجی تاکید کرد: براساس نتایج بررسی‌هایی که با مراجعه متخصصان به چند داروخانه در سطح شهر تهران انجام شده است، تجویز پزشکی چندانی برای مصرف ترامادول صورت نمی‌گیرد و عمده مصرف ویژه از سوی دانشجویان است.

وی با اشاره به اینکه ترامادول جزو اقلام پر تولید کشور است، تاکید کرد: سازمان غذا و دارو به طور رسمی دارویی را با نرخ ارز مرجع تامین می‌کند که همه آن صرف ایجاد اعتیاد در قشر جوان می‌شود. آیا اولویت دیگری برای تامین این ارز در داروها وجود ندارد. (مهر)

49

آنفلوانزای خوکی شایع شد؟ نترسید نگران‌کننده نیست

شایعه پراکنی در رابطه با بیماری‌های واگیر بین مردم ایجاد نگرانی می‌کند و نباید اجازه دهیم به این شایعات در حوزه مجازی دامن زده شود زیرا مهم ترین، قوی‌ترین و مطمئن‌ترین مرجع اعلام بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی است که اطلاعات را از طریق رسانه‌ها در اختیار مردم قرار می‌دهد اما در مورد ویروس آنفلوانزای خوکی باید گفت که هر زمان یکی از انواع ویروس‌های آنفلوانزا در دنیا ظاهر می‌شود و ایجاد همه‌گیری می‌کند آن ویروس در طبیعت باقی می‌ماند و از بین نمی‌رود و تبدیل به ویروس آنفلوانزای فصلی می‌شود.

ویروس آنفلوانزای خوکی که نام علمی آن آنفلوانزای نوع H1N1است از سال ۲۰۰۹ جزو ویروس‌های آنفلوانزای فصلی شده است و در همه جای دنیا شایع است. هر سال این ویروس در فصل زمستان بویژه در فصل سرما بیماری ایجاد می‌کند؛ بنابراین بیماری عجیب و غیر معمولی نیست و در حال حاضر در کشور ما ویروس آنفلوانزای فصلی در حال اوج فعالیت خود است.
هر سه نوع ویروس آنفلوانزای فصلی H1N1، H3N2 و ویروس نوع B در کشور شایع است. این ویروس‌ها بویژه در برخی استان‌ها شیوع بیشتری دارند که از آن جمله می‌توان به تهران، اصفهان، کرمانشاه، اردبیل و خراسان جنوبی اشاره کرد.
شیوع آنفلوانزا در این شهرها دلیل خاصی ندارد و ممکن است در هفته آینده استان‌های دیگری درگیر آن شوند. به هر حال هر سه نوع ویروس آنفلوانزا در اوج فعالیت خود هستند. شدت، علائم و میزان خطر هر سه نوع ویروس یکسان و شبیه به سرماخوردگی است و از آنجا که این ویروس‌ها دستگاه تنفسی را گرفتار می‌کنند و ایجاد ذات الریه می‌کنند خطرناک‌تر می‌شوند. تنها تفاوت ویروس آنفلوانزای خوکی، H3N3 و نوع B این است که ویروس H1N1 یا ویروس آنفلوانزای خوکی در زنان باردار خطرناک است.
کسانی که در معرض ابتلا به انواع شدید این بیماری هستند، باید در ابتدای فصل سرما واکسن
تزریق کنند. مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در ابتدای فصل سرما چندین بار به بیماران قلبی، مبتلایان به سرطان و دیابت پیشرفته، نارسایی کلیه و کبد، افراد مسن و زنان باردار هشدار داد، واکسن آنفلوآنزا را تزریق کنند در غیر این صورت ممکن است به انواع شدیدتر این ویروس دچار شوند.
در هر حال ویروس آنفلوانزای خوکی بیماری خیلی نگران‌کننده‌ای نیست و همان آنفلوانزای فصلی است.(دکتر محمد مهدی گویا - رئیس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی/ایران)

از تولد تا ۴۰ سالگی؛ بیماری‌های شایع میان مردان

در حالی ‌که بیماری‌هایی که مردان را تهدید می‌کند فقط مربوط به غده پروستات نیست و باید خیلی گسترده‌تر به بیماری‌های مردانه نگاه کرد. اصولا این قشر کمتر به سلامت خود توجه می‌کنند و در بسیاری‌ موارد در مراحل آخر بیماری به پزشک مراجعه می‌کنند. پس لازم است آگاهی‌ها درباره بیماری‌های مردان بیشتر شود تا بتوان میزان سلامت آنها را ارتقا بخشید. در این مطلب، به چند بیماری شایع مردانه اشاره می‌کنیم.

بیماری‌های پروستات

عفونت ، التهاب، بزرگی خوش‌خیم پروستات و سرطان پروستات، سه بیماری مهم پروستات مردان در طول زندگی‌شان است. این بیماری‌ها معمولا قابل پیشگیری نیستند.

بزرگی خوش‌خیم پروستات: بزرگی خوش‌خیم پروستات تقریبا در همه مردان بعد از چهل سالگی اتفاق می‌افتد و بخشی از پدیده فیزیولوژیک بدن محسوب می‌شود و از هر سه مرد مبتلا یک نفر باید عمل جراحی شود. ولی در بعضی از مردان روند بزرگی بیش از اندازه زیاد است و علامت‌هایی در بیمار ظهور می‌کند. شایع‌ترین علامت بزرگی پروستات مشکل در ادرار کردن است. بزرگی خوش‌خیم پروستات سلامت زندگی مردان را به خطر نمی‌اندازد، ولی کیفیت زندگی‌شان را پایین می‌آورد. این بیماری اصلا قابل پیشگیری نیست.

سرطان پروستات: سرطان پروستات نیز قابل پیشگیری نیست. تاکنون علت دقیق بروز آن مشخص نشده است و ارتباطی بین شیوه زندگی و تغذیه غلط با این بیماری دیده نشده است. به همه مردان توصیه می‌شود از سن 45 ـ 40 سالگی به پزشک مراجعه کنند تا پروستات معاینه شود و سپس به صورت دوره‌ای و با نظر پزشک آزمایش‌هایی انجام دهند.

التهاب بیضه: عفونت یا التهاب بیضه در اثر ورود عامل میکروبی به مجرای ادرار و حرکت صعودی آن به بالا و درگیر کردن سایر اعضای تناسلی رخ می‌دهد. بیماری‌های عفونی پروستات ممکن است در اثر ابتلای فرد به بیماری‌های منتقله از راه جنسی اتفاق بیفتد. عفونت‌ پروستات ناشی از بیماری‌های آمیزشی، قابل پیشگیری است.

شاید چنین به نظر برسد که وقتی از بیماری‌های مردان صحبت می‌کنیم منظورمان افراد بزرگسال یا مردان میانسال است؛ در حالی ‌که بیماری‌های مربوط به دستگاه تناسلی مردان در هر سنی ممکن است دیده شود و چه‌بسا مواردی اتفاق بیفتد که خیلی مهم‌تر از بیماری‌های پروستات باشد. به همین دلیل بیماری در جنس مذکر به چند بخش سنی تقسیم می‌شود:

بدو تولد تا 20 سالگی

در این سن مهم‌ترین بیماری شایع «بیضه نزول‌نکرده» است. بعضی از کودکان پسر با بیضه نزول‌نکرده متولد می‌شوند. این کودکان باید تا 12 ماهگی تحت‌نظر باشند، چون گاهی اوقات بیضه خودبه‌خود نزول می‌کند و مشکل برطرف می‌شود؛ گرچه این کودکان هم باید تحت‌نظر پزشک باشند،‌ ولی اگر نزول بیضه تا 12 ماهگی اتفاق نیفتاد، بیضه‌ها باید با عمل جراحی خارج شوند. اگر این کار انجام نشود و کودک دچار بیضه نزول‌نکرده دوطرفه باشد، در بزرگسالی نابارور خواهد شد و مهم‌تر این‌که احتمال بروز سرطان بیضه در او بسیار بالا می‌رود.

21 تا 40 سالگی

سرطان بیضه: بیماری‌ای که در این گروه سنی سلامت مردان را به مخاطره می‌اندازد سرطان بیضه است. سرطان بیضه در دهه سوم و چهارم زندگی دیده می‌شود. این سرطان بسیار خطرناک است و خیلی زود در سطح بدن منتشر می‌شود. مهم‌ترین علامت آن هم وجود توده در بیضه است.

بیماری‌های ناشی از مصرف هورمون توسط مردان: مصرف هورمون‌های استروئیدی که در میان بدنسازان خیلی رواج دارد بشدت سلامت جنسی مردان را به خطر می‌اندازد. این هورمون‌ها عوارض بسیار مضر و جبران‌ناپذیری روی سلامت مردان دارند که می‌توان به تحلیل رفتن بیضه‌ها و ناباروری دائم و ایجاد اختلال‌های کبدی اشاره کرد.

بیماری‌های آمیزشی: موضوع مهمی که مردان را در این گروه سنی درگیر می‌کند، بیماری‌های منتقله از راه جنسی است. تقریبا تا 20 سال قبل شایع‌ترین بیماری جنسی سوزاک محسوب می‌شد، ولی امروزه طیف بیماری‌های آمیزشی کاملا تغییر کرده است و بیماری‌های دیگری همچون زگیل تناسلی، هرپس سیمپلکس یا تبخال تناسلی جایگزین بیماری‌ای مانند سوزاک شده است. تبخال تناسلی و زگیل تناسلی درمان ندارند. زگیل تناسلی باعث سرطان در مردان و زنان می‌شود و از سرطان‌های مهمی که زنان به آن مبتلا می‌شوند سرطان دهانه رحم است. هر دو ویروس از طریق مقاربت به جنس مخالف انتقال پیدا می‌کنند. ویروس زگیل تناسلی واکسن دارد و باید برنامه واکسیناسیون در برنامه‌های بهداشتی کشور گنجانده شود. ویروس خطرناک دیگری که مردان و زنان به آن مبتلا می‌شوند ویروس اچ‌آی‌وی است. البته این ویروس از سه طریق جنسی، سرنگ آلوده در معتادان و از طریق مادر به جنین وارد بدن می‌شود. (جام جم سرا/دکتر محمدرضا صفری‌نژاد - متخصص جراحی کلیه و مجاری ادراری و استاد دانشگاه/سیب، ضمیمه سه شنبه روزنامه جام جم)