این التهاب دلایل متعددی دارد؛ از علل ژنتیکی تا عادت‌های نادرست مانند دو یا چهارزانو نشستن، خوابیدن یا نشستن روی زمین، استفاده از توالت ایرانی، اضافه‌وزن و فشار روی مفصل‌ها بویژه مفصل‌های زانو و مچ پا، جابه‌جا کردن اشیای سنگین و... بخش اصلی درمان به عهده متخصص است، اما تغذیه مناسب نیز در تسکین درد موثر است.
میوه‌های مفصل‌دوست
1 ـ گل‌کلم، منبع ویتامین K
خانواده کلم‌ها و به‌طور خاص گل‌کلم سرشار از انواع آنتی‌اکسیدان‌ها، بویژه اسید چرب امگا3 است. این سبزی سرشار از سلنیوم و ویتامین K است. این ویتامین یکی از ترکیب‌های مهم برای کنترل التهاب مفصل‌هاست. از طرفی اسید چرب امگا3 یکی از تاثیرگذارترین آنتی‌اکسیدان‌ها برای کنترل التهاب مفصل است. سلنیوم از عناصر مهم برای بهبود عملکرد دستگاه ایمنی بدن است. یکی از دلایل ایجاد درد، اختلال در دستگاه ایمنی بدن است. علاوه بر آن، سلنیوم یکی از کوفاکتورهای ضروری (کوفاکتور: اجزای غیرپروتئینی برخی آنزیم‌ها) برای مهار عملکرد «ایندول ـ تری‌کربنات» است، یعنی یکی از عوامل جلوگیری و بهبود التهاب. این خوراکی باید در برنامه روزانه غذایی افراد مبتلا به التهاب مفاصل قرار گیرد.
بهترین شیوه مصرف: به‌صورت خام در سالاد و ماست، به عنوان مخلفات انواع خوراک به‌صورت بخارپز.
2 ـ روغن زیتون، منبع اولئوکانتال
این روغن از قدیم در طب سنتی برای درمان التهاب مفصل‌ها به کار می‌رفت. به این ترتیب که این روغن را به تنهایی یا همراه با کوبیده بعضی از داروهای گیاهی برای درمان استفاده می‌کردند. خوردن این روغن نیز به رفع التهاب کمک می‌کند. دلیل آن نیز وجود ترکیبی به نام اولئوکانتال است؛ نوعی استرول گیاهی ضدالتهاب. این ترکیب فعالیت آنزیم‌هایی که باعث التهاب میشود، مهار می‌کند. تاثیر ضدالتهابی هر سه‌ونیم قاشق غذاخوری روغن زیتون برابر با 200 میلی‌گرم ایبوپروفن است. بنابراین با مهار میزان کالری دریافتی، افزودن روغن زیتون به غذای روزانه به کنترل التهاب مفاصل کمک می‌کند.
بهترین شیوه مصرف: افزودن به سالاد، زیتون همراه با غذا، افزودن روغن زیتون به برنج پس از دم کردن آن.
3 ـ خانواده گیلاسی، منبع لیکوپن
به رنگ سرخ گیلاس و آلبالو دقیق شوید. این رنگ حاکی از آن است که این میوه‌ها سرشار از آنتی‌اکسیدان لیکوپن است. این آنتی‌اکسیدان یکی دیگر از ترکیب‌های مهم در کاهش و مهار التهاب مفصل‌هاست. اگرچه حالا فصل گیلاس و آلبالو نیست، بهار و تابستان سال بعد یادتان باشد آلبالو و گیلاس را به سبد میوه‌تان اضافه کنید. علاوه بر آن این دو میوه آبدار هستند و همین نیز به بهبود عملکرد مفصل‌ها کمک می‌کند.
بهترین شیوه مصرف: خوردن آنها به عنوان میان‌وعده و به صورت شربت آلبالو یا گیلاس خانگی بدون شکر همراه با پالپ میوه .
رابطه ویتامین‌ها با مفصل
1 ـ ویتامین B
از تاثیر مثبت ویتامین‌های خانواده B زیاد شنیده‌اید، اما بعضی از اعضای این خانواده به‌صورت خاص روی درمان درد و التهاب مفصل‌ها تاثیر دارند. ویتامین B6، B9 و B12 ویژگی ضدالتهابی دارند.
بهترین شیوه مصرف: انواع لبنیات، گوشت مرغ و ماهی، نان سبوس‌دار .
2 ـ ویتامین C
تا به حال از خودتان پرسیده‌اید چرا وقتی سرما می‌خورید یا آنفلوآنزا و زکام می‌شوید خوردن قرص جوشان یا مرکبات را توصیه می‌کنند؟ یکی از دلایل آن وجود ویتامین C در این خوراکی‌ها است. این ویتامین ضدالتهاب است و با دریافت آن علاوه برتقویت دستگاه ایمنی، التهاب اندام‌های بدن ناشی از بیماری، درمان میشود. بنابراین مصرف مواد غذایی حاوی ویتامین C التهاب مفصل‌ها را نیز مهار می‌کند. حداکثر میزان نیاز روزانه به ویتامین C، یک تا سه گرم است.
بهترین شیوه مصرف: انواع مرکبات تازه تا پنج وعده در روز، خانواده کلم‌ها، سیب‌زمینی بخارپز و در صورت تجویز متخصص، مکمل ویتامین C .
3 ـ ویتامین E
این ویتامین آنتی‌اکسیدان قوی است. بنابراین به عنوان ترکیب ضدالتهاب به مهار دردهای مفصلی کمک می‌کند. این ویتامین بهتر است همراه با مواد غذایی حاوی ویتامین C دریافت شود تا میزان جذب و تاثیر آن افزایش یابد.
بهترین شیوه مصرف: در صورت تجویز متخصص، استفاده از مکمل ویتامین E و مصرف خوراکی‌هایی مانند آجیل‌های خام و ماهی .
4 ـ ویتامین D
یکی از دلایل التهاب مفصل و حتی عملکرد نامناسب ماهیچه‌ها، کمبود ویتامین D است. به همین دلیل به همه افراد، بویژه خانم‌ها، توصیه میشود روزانه نیم ساعت زیر نورآفتاب پیاده‌روی کنند. این ویتامین با کمک به جذب کلسیم از خطر التهاب مفصل‌ها می‌کاهد و مهارش می‌کند. بهتر است همراه با این ویتامین همراه با موادغذایی حاوی کلسیم مصرف شود.
بهترین شیوه مصرف: استفاده از مکمل ویتامین D با تجویز متخصص، پیاده‌روی روزانه زیر نور آفتاب.
نقش آجیل‌ها در سلامت مفصل
1 ـ بادام خام، منبع سلنیوم
این خوراکی حاوی سلنیوم است. این عنصر یکی از عوامل ازبین‌‌برنده رادیکال‌های آزاد است. مصرف بادام خام نیاز بدن به سلنیوم را تامین می‌کند و به این ترتیب التهاب مفصل‌ها کاهش می‌یابد و مهار میشود. در افراد مبتلا به آرتروز یا افرادی که در مراحل نخست ابتلا به این بیماری هستند، مصرف این دانه ضروری است.
بهترین شیوه مصرف: روزانه 10 تا 15 عدد بادام خام با محاسبه کالری موجود هر عدد بادام خام درشت که برابر 10 کیلوکالری است.
2 ـ گردو، منبع امگا3
فصل، فصل خوردن گردوی تازه است؛ اتفاقا حالا که گردوها به اصطلاح خیلی روغن نینداخته‌اند، بهترین زمان برای خوردن گردوی تازه میان‌وعده است. گردو یکی از بهترین منابع گیاهی حاوی اسید چرب امگا3 است. این اسید چرب نیز خاصیت ضدالتهابی بالایی دارد و مصرف آن به کاهش و مهار التهاب مفصل‌ها و در نتیجه مهار درد و مشکلات ناشی از آنها کمک می‌کند. بنابراین با وارد کردن گردو به برنامه غذایی روزانه به مهار التهاب مفصل‌ها کمک کنید. مصرف روزانه هر فنجان متوسط گردوی پوست‌کنده 6/94 درصد از نیاز روزانه بدن به اسید چرب امگا3 را تامین می‌کند.
بهترین شیوه مصرف: گردوی تازه در وعده صبحانه، میان‌وعده، تهیه غذاهایی مانند فسنجان بدون افزودن روغن اضافی به غذا و مصرف خورشت با مقدار کمی برنج که باعث اضافه‌وزن نشود.
3 ـ بادام هندی، منبع مس
این دانه کالری بالایی دارد. هر عدد بادام هندی درشت حاوی 10 کیلوکالری انرژی است، اما اگر کالری آن در کل کالری دریافتی روزانه محاسبه شود، می‌توان با کاهش مصرف خوراکی‌های غیرمفید، میزان مصرف این آجیل را افزایش داد. به این دلیل که مصرف هر فنجان بادام هندی 40 درصد از مس و 22 درصد از منیزیم مورد نیاز بدن را تامین می‌کند. مس باعث از بین بردن رادیکال‌های آزاد، یعنی عامل آسیب به بافت‌های بدن میشود. از سوی دیگر، پژوهش‌ها نشان می‌دهد یکی از دلایل آسیب به مفصل‌ها، کمبود کلسیم است. این کمبود گاهی به دلیل عنصر همکار کلسیم یعنی منیزیم، پدید می‌آید و اختلال در جذب کلسیم باعث درد مفصل‌ها میشود. بنابراین با مصرف بادام هندی منیزیم مورد نیاز نیز تامین میشود و خطر دردهای مفصلی یا آرتروز ناشی از کمبود کلسیم نیز کاهش می‌یابد.
بهترین شیوه مصرف: روزانه یک فنجان بادام هندی خام به عنوان میان‌وعده .
تاثیر گیاهان دارویی بر مفصل
1 ـ کندر، منبع اسید بازیلیک
از عطر این گیاه زیاد شنیده‌اید؛ اینکه برای خوش‌‌عطری خانه یا مکان‌های مقدس کندر دود می‌کنند، اما این گیاه خاصیت درمانی بویژه درمان درد و التهاب مفصل‌ها را نیز داراست. در واقع همان بوی خاص نشان‌دهنده ویژگی درمانی آن روی مفصل‌هاست. این بو ناشی از وجود ترکیبی به نام «استیل ـ یازده ـ کتو ـ بتا بازیلیک اسید» یا AKBA است. این ترکیب به‌طور مستقیم روی کاهش التهاب مفصل‌ها تاثیر دارد. بنابراین با مصرف کندر به‌عنوان داروی گیاهی اولا درد مفصل‌ها کاهش می‌یابد و ثانیا می‌توانید بتدریج با تاثیر مصرف این داروی گیاهی، راه رفتن یا کارکردن بدون درد مفصلی را دوباره حس کنید. بهترین مقدار مصرف روزانه 200 /1 تا 500 /1 میلی‌گرم است.
بهترین شیوه مصرف: تهیه دمنوش و مصرف آن در سه نوبت در طول روز است. به این ترتیب 60 تا 65 درصد نیاز بدن به اسید بازیلیک تامین میشود و درد مفصل با شما خداحافظی خواهد کرد. علاوه بر آن می‌توانید کوبیده آن را با روغن زیتون مخلوط کنید و روی مفصلی که درد می‌کند بمالید و مفصل را با باند و گاز گرم نگهدارید.
2 ـ زنجبیل، داروی گرمابخش
در طب سنتی چین، برای گرم نگه‌داشتن و درمان درد مفصل‌های آسیب‌دیده از کوبیده دارچین که با روغن زیتون مخلوط شده بود، استفاده می‌کردند. علاوه بر آن برای مقابله با سرد و گرم شدن بدن بویژه مفصل‌ها و تحریک گردش خون، افزودن زنجبیل به غذا را به عنوان اسانس یا به صورت خام نیز توصیه می‌کردند. زنجبیل طبع گرم دارد. بنابراین مصرف آن گردش خون در مفصل‌ها را بهبود می‌دهد و آنها را گرم می‌کند و به این ترتیب درد مفصل‌ها را مهار می‌کند. بهترین مقدار مصرف روزانه تا 500 میلی‌گرم است.
بهترین شیوه مصرف: به‌صورت خام همراه با سبزی خوردن، دمنوش زنجبیل یا استفاده از آن به صورت پماد دست‌ساز با آمیختن پودر زنجبیل با روغن زیتون .
3 ـ دارچین، منبع اسانس ضددرد
شیوه رایج مصرف ما ایرانی‌ها از این گیاه دارویی برای تزئین شله‌زرد و خوش‌عطر کردن بعضی غذاها مانند خورشت قیمه یا خوش‌عطر کردن چای است، اما این کمترین استفاده ما از این گیاه بسیار مفید است. این گیاه خاصیت ضدالتهابی بسیار قوی دارد. در طب سنتی از این گیاه برای مهار التهاب استفاده می‌کردند و مصرف آن را به صورت خوراکی و استعمال خارجی توصیه می‌کنند. دلیل این ویژگی نیز اسانس تند موجود در آن است که ساختار آن شبیه به اسانس موجود در زنجبیل است. مقدار نیاز روزانه برابر 200 /1 میلی‌گرم است.
بهترین شیوه مصرف: نصف قاشق چایخوری دارچین را با نصف قاشق چایخوری پودر زنجبیل در چای بریزید و 10 دقیقه صبر کنید تا دم بکشد. سپس موقع نوشیدن چای چند قطره آب‌پرتقال تازه یا لیموترش تازه به دمنوش‌تان اضافه کنید. از این دمنوش روزانه سه بار می‌توانید بنوشید.
4 ـ یونجه، منبع کلروفیل
تعجب نکنید و به شما برنخورد! این گیاه که فقط غذای دام نیست. این گیاه سرشار از مواد معدنی است، اما مهم‌تر از آن داشتن کلروفیل است، یعنی یکی از آنتی‌اکسیدان‌های مهم گیاهی. در طب سنتی چین گیاه تازه‌رسته یونجه را برای تهیه دمنوش به کار می‌بردند یا بوته‌های تازه‌رسته‌اش را پاک و مانند سبزی خوردن مصرف می‌کردند.
بهترین شیوه مصرف: برای دریافت ویژگی‌های این گیاه، 10 بوته یونجه تازه را با یک لیتر آب مخلوط و پس از 20 دقیقه این دمنوش را میل می‌کنند.
5 ـ گزنه، نیش و نوش
اگر در فصل بهار سری به صحرا بزنید، حتما این گیاه دست و پایتان را نوازش می‌دهد! اما در فصل پاییز و زمستان برای استفاده از این گیاه می‌توانید به نزدیک‌ترین مغازه فروش گیاهان دارویی سر بزنید و گزنه را برای درمان التهاب مفصل بخرید. نکته جالب اینکه همان گزندگی گیاه، مثل نیشتر زدن به زخم است و با تحریک پایانه‌های درد، تمرکز درد از مفصل‌ها را روی بخش‌های دیگر می‌برد و به این ترتیب درد مفصل کاهش می‌یابد. خارش، سوزش و حالت نیش زدن این گیاه از درد می‌کاهد. مصرف خوراکی این گیاه روزانه تا 600 میلی‌گرم مجاز است.
بهترین شیوه مصرف: تهیه دمنوش، استفاده از این گیاه در سوپ وتهیه بورانی .
خوراکی‌های مفصل‌شکن
1 ـ گوجه‌فرنگی
تعحب ندارد؛ گاهی بعضی میوه‌ها و سبزی‌ها برخلاف تصور ما برای بعضی افراد مضر هستند. گوجه‌فرنگی از گیاهانی است که به آن اصطلاحا «تاجریزی» می‌گویند. این گیاهان ترکیب‌هایی دارند که التهاب مفصل را تشدید می‌کنند. بنابراین مصرف گوجه‌فرنگی برای افرادی که دچار التهاب، درد یا آرتروز مفصل هستند، مناسب نیست. برای تامین ویتامین‌ها و املاح موجود در این خوراکی می‌توانید اسفناج، سیب، گلابی و لوبیا سبز را جایگزین کنید.
2 ـ کره و ملحقات آن
یکی از دلایل ابتلا به دردهای مفصلی و آرتروز، اضافه‌وزن است. به همین دلیل افراد مبتلا به درد مفصلی و آرتروز باید وزن‌شان را کاهش دهند. یکی از مواد غذایی که باعث اضافه‌وزن میشود، کره حیوانی است. بنابراین برای کاهش و مهار وزن باید کره را از برنامه غذایی حذف کرد. استفاده آن به هر شکل باعث تجمع چربی و اضافه‌وزن بدن میشود. این مساله درباره مصرف انواع روغن جامد نیز صدق می‌کند. بنابراین در افراد مبتلا به آرتروز باید مصرف موادغذایی چرب و به‌طور خاص کره و روغن جامد حذف شود. چربی زیاد یکی از عوامل ایجاد التهاب مفصلی است.
3 ـ گوشت قرمز چرب
معمولا هر چه مصرف گوشت قرمز کاهش یابد، بدن سالم‌تر خواهد بود. این نکته بویژه از سن پنجاه سالگی به بعد بسیار مهم است. در افراد مبتلا به التهاب و درد مفصلی این نکته خاص‌تر است و باید مصرف گوشت قرمز بویژه انواع چرب آن به حداقل برسد.
4 ـ شیرینی‌های مصنوعی
شکر و دیگر شیرین‌کننده‌های مصنوعی موجود در شیرینی‌ها اعم از شکلات شیری، آبنبات، انواع نوشابه‌ها، کیک، شیرینی‌تر و... همگی عاملی برای التهاب مفصل است. علاوه بر این که خوردن این خوراکی‌ها زمینه‌ساز اضافه‌وزن و در نتیجه تشدید دردهای مفصلی است. بنابراین شیرینی‌های طبیعی مانند توت خشک، خرما و بعضی نان‌های خاص مانند نان شیرمال را جایگزین خوراکی‌ها با شیرینی مصنوعی کنید. (ضمیمه سیب)
مهتاب خسروشاهی
