جام جم سرا: درواقع، حرف حساب این است که زمانی میتوان از فردی انتظار داشت که در کار و حرفهاش خوش بدرخشد که تجهیزات و امکانات لازم برای انجام آن کار در اختیارش قرار بگیرد.
نخبهها هم جدا از این قاعده نیستند. کار اصلی آنها فعالیت مغزی و نوآوری است ولی برای انجام این کار باید حداقل امکانات لازم در اختیارشان قرار بگیرد.
مثلا نمیتوان انتظار داشت یک فرد نخبه با حقوق 500 هزار تومان در ماه، دغدغه مالی نداشته باشد یا همه فکر و ذکرش به ایجاد خلاقیت در کارش، معطوف شود.
یا مثلا نمیشود انتظار داشت یک نابغه شیمیبا یک آزمایشگاه غیرمجهز، بتواند حداکثر خلاقیتش را شکوفا کند.
همه این مشکلاتی که بهعنوان مثال از آنها صحبت کردیم، دغدغه بسیاری از نخبگان کشور است؛ افرادی که آیندهسازان این کشور هستند ولی گاهی بهدلیل بیتوجهی به نیازهای مالی و علمیشان، بار سفر میبندند و از کشور خارج میشوند.
البته نمیشود همه را با یک چوب زد و گفت هر نابغهای که از کشور میرود، به دلیل نبود امکانات پژوهشی و بیتوجهی مالی از کشور رفته است؛ همیشه افرادی پیدا میشوند که به اصطلاح «عشق خارج» هستند و اگر بهترین امکانات هم در اختیارشان قرار بگیرد، باز هم سودای رفتن را در سر میپرورانند.
اما اگر بخواهیم واقع بینانه و منصفانه به این موضوع نگاه کنیم، اغلب افراد نابغهای که از کشور مهاجرت میکنند، بهدلیل کافی نبودن زیرساختهای علمیو کم توجهی به نیازهای دانشمندان، عطای ماندن در کشور را به لقایش بخشیدهاند.
تعداد این افراد هم کم نیست، براساس گفتههای مسئولان وزارت علوم، سالانه 150 هزار نفر از نخبگان (البته منظور از نخبه در اینجا افراد با تحصیلات بالای دانشگاه است) ایران، کشور را ترک میکنند و به همین دلیل، سالانه 150 میلیارد دلار از سرمایه کشور، سوخت میشود.
یعنی اگر نخبهای که نظام آموزشی کشور، کلی برای پرورش او هزینه کرده است، بخواهد از کشور برود، با این کار دو ضرر عمده متوجه کشور میشود؛ از یکسو هزینههای تحصیل او طی سالهای متوالی، غیرقابل بازگشت میشود و به هدر میرود و از سوی دیگر، سود و منفعتی هم که اقتصاد کشور میتوانست از حضور آن فرد نخبه بهدست بیاورد، از بین میرود. البته داستان فرار مغزها فقط مختص کشور ما نیست و در بسیاری از کشورهای در حال توسعه و توسعه نیافته، پدیده مهاجرت نخبگان وجود دارد.
در این کشورها هم سالانه شمار زیادی از شخصیتهای برتر علمی، جذب کشورهای ثروتمند و توسعه یافته میشوند و رسما از چرخه تولید علم و ثروت در کشور زادگاهشان، بیرون میروند.
گردش مغزها چیست؟
بدیهی است که ایدهآلترین راه برای جلوگیری از فرار مغزها، فراهم کردن شرایطی برای ماندن دائم فرد نخبه در کشور است. یعنی چنان وضع رفاهی و علمیدر کشور ایجاد کرد که فرد نخبه بهطور خودخواسته از سفر به دیگر کشورها امتناع کند.
اما این روش برای کشورهای در حال توسعهای که فعلا توان رقابت علمیبا کشورهای توسعه یافته را ندارند، قدری آرمانگرایانه است. در حقیقت، شما هر چقدر هم تجهیزات علمیتان را به روز کنید و تسهیلات خوبی هم در اختیار فرد نخبه قرار دهید، باز هم محافل علمیکشورهای توسعه یافته، جاذبه زیادی برای کارکردن نخبگان دارد.
در چنین اوضاعی است که پدیده گردش نخبگان مطرح میشود. در این روش گفته میشود که اگر قادر نیستیم فرد نخبه را برای همیشه در داخل کشور نگه داریم، ولی حداقل میتوانیم بهطور مقطعی و دورهای از دستاوردهای علمیاو استفاده کنیم. در این شیوه، امکانات و تسهیلاتی در اختیار نخبههای خارجنشین قرار میگیرد تا بتوانند با فراغ بال و بدون دغدغه به داخل کشور سفر و دستاوردهای علمیشان را منتقل کنند؛ در عین حال، فرد نخبه نیز هر زمانی که دوست داشته باشد، میتواند دوباره به خارج از کشور برگردد و ناخودآگاه همین سفرهای متعدد نخبگان باعث میشود کشور از توان و دانش نخبگان مقیم خارج از کشور، بیبهره نماند.
باید زمینه برگشت فراهم باشد
در پدیده گردش مغزها، نخبه مقیم خارج از کشور میتواند به ایران مسافرت کند و علاوه بر تدریس پاره وقت در دانشگاههای داخل، در طرحهای علمی، پژوهشی و دانش بنیان ایران نیز حضور داشته باشد.
حسن تاجیک، استاد دانشگاه گیلان و رایزن سابق علمیایران در حوزه کشورهای جنوب شرق آسیا به جامجم میگــــــــوید: گردش مغزها در درجه اول مستلزم این است که ما امکانات لازم را برای حضور نخبگان خارج از کشور فراهم کنیم.
به اعتقاد او، باید متناسب با تجربه و تخصص استادانی که به داخل کشور سفر میکنند، تجهیزات و امکانات مهیا کنیم تا ماندن در ایران برای آنها جاذبه داشته باشد و حتی از طریق گردش مغزها، میشود رفته رفته برای حضور دائم نخبگان در داخل کشور، برنامهریزی کرد.
رئیس سابق دانشگاه ملی خلیج فارس هشدار میدهد که نباید طرح گردش مغزها، باعث شود بار مالی به کشور اضافه شود، بلکه نخبهای که به داخل کشور سفر میکند، باید متخصص و کارآفرین باشد و حتی به اقتصاد کشور کمک کند؛ نه اینکه مثل بسیاری از نخبگان مقیم ایران با آنها برخورد کنیم.
هماکنون نخبگان ایرانی مقیم داخل که بهعنوان نخبه شناخته شدهاند، بسیاری از آنها به باور تاجیک، نه تنها منفعتی برای اقتصاد و صنعت کشور ندارند، بلکه هزینه اضافی بر سیستم اداری ایران تحمیل میکنند و از همینروست که این استاد دانشگاه تاکید دارد که نباید مدل شناسایی نخبگان داخلی و نحوه برخورد با آنها در پدیده گردش مغزها، تکرار شود.
اداری بازی را کنار بگذاریم
فرض کنید یک نخبه ایرانی مقیم خارج از کشور دوست داشته باشد بهطور موقت در یکی از طرحهای دانشگاهی ایران، همکاری کند، اما معمولا سازوکار تعریف شده و کم دردسری برای جذب این نخبهها وجود ندارد و بسیاری از آنها نمیدانند چگونه و از چه سازوکاری پیشنهاد خود را مطرح کنند. این مشکل، یکی از عمده پاشنه آشیلهایی است که رئیس دانشگاه زنجان به آن اشاره میکند.
محسن افشارچی در گفتوگو با جامجم خاطرنشان میکند: یک فرد نخبه مقیم خارج از کشور، از حجم عظیم اداریبازیهای ما میترسد و میداند معمولا درخواست همکاری او با مجامع علمیداخل کشور، در مسیرهای اداری پرپیچ و خم گرفتار میشود. به همین دلیل، خیلی از آنها بهدلیل همین مشکل ساده، از همکاری با دانشگاههای ایران، امتناع میکنند.
این استاد دانشگاه بر این باور است که اغلب نخبگان مقیم خارج از کشور، برای به دست آوردن پول بیشتر به ایران نمیآیند، بلکه اگر با آنها مراوده داشته باشیم، تجهیزات کار پژوهشی را در اختیار آنها بگذاریم و برای ادامه همکاری آنها، قوانین اداری دست و پاگیر وضع نکنیم، خیلی از آنها علاقه مند هستند که به ایران سفر کرده و در طرحهای علمیما مشارکت کنند.
تشکیل یک شبکه فراگیر بهمنظور ثبتنام استادان علاقهمند همکاری با ایران، پیشنهادی است که افشارچی برای جذب نخبگان خارج نشین مطرح میکند. به گفته او، اگر سایت مرجعی وجود داشته باشد تا استادانی که علاقهمند همکاری با مجامع علمیایران هستند، بتوانند راحت در آن ثبتنام کنند، این کار موجب میشود هم مدیریت بهتری برای تقاضاهای اینچنینی داشته باشیم و هم کشور از ظرفیتهای علمیخودش، استفاده کند.
خاطره جالبی که افشارچی از مشابه چنین شبکههایی نقل میکند، به چند سال قبل برمیگردد.
در یک سایت علمی، دانشمندان ایرانی در هر کشوری که زندگی میکردند، میتوانستند برای ایراد سخنرانی علمیدر دانشگاههای ایران، ثبت نام کنند که این کار با استقبال خوب دانشمندان ایرانی مواجه شد.
رئیس دانشگاه زنجان میگوید اگر مشابه همین کار را برای مشارکت در طرحهای علمییا تدریس در دانشگاههای ایران، راه اندازی کنیم، مطمئن باشید آمار گردش نخبگان در ایران، افزایش مییابد.
تجربه بسیاری از کشورهای توسعه یافته مثل چین هم نشان میدهد این کشور نیز در ابتدای راه، برای بازگشت نخبگان به داخل کشور از همین روش گردش نخبگان استفاده کرده است.
این رویکرد علمیدر کشور چین، کارساز بود؛ به گونهای که فرآیند گردش نخبگان در این کشور، مقدمهای برای بازگشت دائمینخبگان چینی و حتی ورود نخبگان غیرچینی شد. حالا پس از توسعه یافتگی کشور چین، شرایط بهگونهای است که بسیاری از نخبگان علمیکشور چین، محلی بهتر از کشورشان برای ادامه فعالیتهای علمی سراغ ندارند.
برنامه وزارت علوم برای عملیاتی کردن گردش مغزها
روند فرار مغزها در سالهای اخیر، مسئولان وزارت علوم را هم مجاب کرده که نسبت به موضوع گردش مغزها، توجه بیشتری داشته باشند.
بتازگی قائم مقام وزیر علوم در امور بینالملل نیز به ایسنا خبر داده که اهداف طرحهای برنامهریزی شده در وزارت علوم در جهت حرکت فرار مغزها به سمت گردش مغزها است.
به اعتقاد حسین سالارآملی، هر ایرانی که در خارج از کشور بتواند یک طرح تحقیقاتی با دانشگاههای داخل داشته باشد یا بتواند به طور متوالی در دانشگاههای کشور تدریس کند، میتواند حرکت فرار مغزها را به سمت گردش مغزها ترسیم کند.
بانک اطلاعاتی استادان ایرانی خارج از کشور نیز تشکیل شده و سالارآملی خاطرنشان میکند: 12 هزار ایرانی برجسته خارج از کشور در بانک اطلاعاتی ما وجود دارند و سعی داریم از این ظرفیتها بخوبی استفاده کنیم.
البته نباید فراموش کرد که تهیه بانک اطلاعاتی از استادان ایرانی مقیم خارج از کشور به تنهایی نمیتواند موجب ارتقای فرآیند گردش نخبگان شود، بلکه این بانک اطلاعاتی فقط در شرایطی میتواند مفید واقع شود و به کار گردش مغزها بیاید که تعامل بین مسئولان و استادان مقیم خارج دو طرفه باشد. یعنی استاد دانشگاهی که نامش در فهرست بانک اطلاعاتی استادان ایرانی مقیم خارج از کشور وجود دارد، بتواند براحتی با فضای دانشگاهی ایران ارتباط برقرار کند و با مسئولان آموزش عالی کشور در ارتباط باشد.
فقط با چنین تعامل دوسویهای است که استاد ایرانی میتواند از نیازهای علمی کشورش آگاه باشد و با دلسوزی و تعهد در جهت رفع این کمبودها گام بردارد.
امین جلالوند / گروه جامعه
سردار موسی کمالی با اشاره به خبر منتشرشده درباره نصف شدن مدت سربازی نخبگان، ضمن رد این موضوع گفت: برابر قوانینی که درحال حاضر داریم و در حال اجراست نخبگان و استعدادهای برتر خدمت سربازی خود را به شکل متداول انجام نمیدهند یعنی این روند که به آموزشی رفته و سپس به یگانهای نظامی منتقل شوند درخصوص آنان اعمال نمیشود.
کمالی ادامه داد: برای آن دسته از نخبگان و استعدادهای برتر که شرایطش در قانون آمده و بنیاد ملی نخبگان نیز آنان را تایید کرده است نحوه سربازی به این شکل است که آنان میبایست یک پروژه تحقیقاتی در موضوعات لشکری و کشوری را انجام داده و پس از آن با گذراندن یک دوره آموزشی کارت پایان خدمت بگیرند.
وی با بیان اینکه در این شرایط این موضوع که طول مدت سربازی این دسته از مشمولان نصف میشود صحت ندارد، گفت: البته ارائه پروژه در موضوعات لشکری و کشوری دارای شرایطی است که یکی از آنها این است که حداقل یک سال مراحل تحقیقاتی این پروژه طول بکشد و این طور نباشد که یک فردی بیاید و پروژهای را یک ماهه انجام بدهد و کارت پایان خدمت بگیرد.
جانشین اداره منابع انسانی ستاد کل نیروهای مسلح با بیان اینکه این دسته از نخبگان اصلا به سربازی نمیروند که بخواهند سربازیشان نصف شود، درباره شرایط انجام پروژههای تحقیقاتی این افراد نیز گفت: کسانی که جزو نخبگان و استعدادهای برتر هستند باید به بنیاد ملی نخبگان مراجعه کرده و در آنجا این افراد به بنیاد نخبگان نیروهای مسلح معرفی میشوند که پس از آن با توجه به نیازهای دستگاهها و نهادها این افراد برای انجام پروژههای تحقیقاتی به نهادهای مختلف معرفی میشوند. به عنوان مثال ممکن است فردی به وزارت نفت معرفی شده و فردی دیگر متناسب با تخصص و مهارتی که در انجام کار پژوهشی دارد به وزارت راه برود و همچنین سایر نهادها و دستگاهها.
کمالی درباره اینکه چه تضمینی وجود دارد که طول پروژه این افراد حداقل یک سال طول بکشد گفت: پس از آنکه این افراد برای انجام پروژه به سازمانها و نهادهای مربوطه معرفی میشوند بنیاد نخبگان نیروهای مسلح و همچنین دستگاه مربوطه، بر آنان نظارت خواهد داشت.
وی همچنین با اشاره به آنچه که در خبرها درباره شرایط بهرهمندی از تسهیلات سربازی برای نخبگان آمده بود گفت: در یکی از موارد اشاره شده بود که این افراد میتوانند در دوران دانشجویی خود چنین پروژههایی را انجام دهند اما این طور نیست و آنان حتما باید پس از فراغت از تحصیل نسبت به انجام پروژه اقدام کنند.
شرط دریافت کسر خدمت برای پژوهشگران غیر نخبه
جانشین اداره منابع انسانی ستاد کل نیروهای مسلح درباره اینکه آیا تنها نخبگان و استعدادهای برتر امکان استفاده از پروژه تحقیقاتی به جای سربازی را دارند یا خیر، گفت: درخصوص مشمولان غیرنخبه نیز قوانینی وجود دارد که براساس آن مشمولان دارای مدرک کارشناسی ارشد و بالاتر میتوانند با دادن یک پروژه در موضوعات امنیتی و دفاعی از دو ماه تا 21 ماه کسر خدمت دریافت کنند.
کمالی با تاکید بر اینکه نوع پروژه مشمولان نخبه و غیر نخبه متفاوت است گفت: مشمولان نخبه باید در موضوعات و مسائل کشوری و لشکری پروژه ارائه داده و مشمولان غیرنخبه باید در خصوص مسائل امنیتی و دفاعی پروژه بدهند.
جانشین اداره منابع انسانی ستاد کل نیروهای مسلح همچنین درباره اینکه گفته شده بود نخبگان دارای مدرک کارشناسی امکان ارائه پروژه به جای انجام خدمت سربازی را ندارند نیز گفت: درخصوص مشمولان غیرنخبه شرط کارشناسی ارشد و بالاتر وجود دارد اما در موضوع مشمولان نخبه و استعدادهای برتر چنین شرطی وجود ندارد و مشمولان دارای مدرک کارشناسی نیز در صورتی که امکان ارائه پروژه تحقیقاتی را داشته باشند میتوانند از این تسهیلات استفاده کنند.
وی با تاکید بر اینکه ملاک برای ما در این موضوع توانایی فرد نخبه و استعداد برتر برای انجام پروژه تحقیقاتی مورد نیاز در مسائل لشکری و کشوری است گفت: پس این موضوع که مشمولان نخبه و استعدادهای برتر حتما دارای مدرک کارشناسی ارشد و بالاتر باشند صحیح نیست و ما در این موضوع به چنین توافقی نرسیدیم.
خبرهای سربازی تنها از مرجع ستادکل نیروهای مسلح اعلام میشود
کمالی در خاتمه با تاکید بر اینکه در بحث اخبار و موضوعات مرتبط با سربازی نظیر بخششها، آییننامه ها و قوانین جدید و ... تنها مرجع رسمی اطلاعرسانی و تصمیمگیری ستاد کل نیروهای مسلح است، گفت: بنابراین خواسته ما این است که افراد غیرمسئول از بیان مطالبی که ممکن است با قوانین سربازی چندان سنخیتی نداشته باشد خودداری کنند. (ایسنا)
خبرگزاری مهر: ارزیابی وضعیت نخبگانی که برای تحصیل به خارج از کشور رفته اند زمینه های اجرای سند راهبردی کشور در امور نخبگان را که از جمله مطالبات مقام معظم رهبری به شمار می آید، فراهم می کند.
هدف از تعریف این الزام، افزایش انگیزه برای بازگشت و ارائه مشاوره درباره آسیبهای خروج به استعدادهای برتر و نیز گسترش هدفمند فرصتهای مطالعاتی خارج از کشور برای صاحبان استعداهای برتر و نخبگان بر اساس نیازها و اولویتهای ملی است از این رو فراهم شدن زمینه های اجرایی سند راهبردی کشور در امور نخبگان می تواند به سیاستگذاری صحیح برای جلوگیری از خروج استعدادهای برتر از کشور کمک کند.
از آنجایی که یکی از اقدامات مهم در جهت ساماندهی فرآیند اجرای این سند، ارائه تحلیل آماری از میزان خروج نخبگان و تلاش برای برقراری ارتباط با این گروه است، بنیاد ملی نخبگان، گزارشی با استناد به تحلیل های آماری از خروج استعدادهای برتر کشور ارائه کرده است.
در این گزارش که برای ارائه به شورای عالی انقلاب فرهنگی گردآوری شده است، آمار خروج و ماندگاری نخبگان کشور در بازه های زمانی مشخص دیده می شود.
آخرین آماری که از سوی بنیاد ملی نخبگان در مورد آمار خروج و ماندگاری نخبگان جمع آوری شده بود به ۲ دوره ۴ ساله تا سال ۸۶ باز می گردد. اما بعد از سال ۸۶ این موضوع همچنان معلق باقی ماند و از آن زمان تاکنون هیچ آمار و اطلاعاتی از سوی بنیاد نخبگان در این زمینه ارائه نشده است.
این درحالی است که آمارگیری از وضعیت نخبگان طبق سند راهبردی کشور در امور نخبگان جزء مطالبات رهبر معظم انقلاب محسوب می شود و علاوه بر آن، ارائه آمار ماندگاری و خروج نخبگان، می تواند امکان سیاستگذاری و برنامه ریزی صحیح در حوزه آموزش عالی را فراهم کند.
در گزارشی که اخیرا بنیاد ملی نخبگان به شورای عالی انقلاب فرهنگی ارائه داده، بیشترین آمار به وضعیت ماندگاری و خروج نخبگان ایرانی در کشور آمریکا مربوط می شود و در آن به سایر کشورها اشاره ای نشده است.
تعداد دانشجویان بین المللی دنیا ۲ برابر شدند
بخشی از گزارش بنیاد ملی نخبگان که با استناد به گزارش ۲۰۱۵ موسسه آمار یونسکو تهیه شده است، نشان می دهد که بین سالهای ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۳ تعداد دانشجویان بین المللی دنیا بیش از ۲ برابر افزایش داشته است. در سال ۲۰۱۳ بیش از ۴.۱ میلیون دانشجو در سراسر جهان برای ادامه تحصیل به خارج از کشور خود رفته اند.
نسبت تعداد دانشجویان ایرانی خارج از کشور به دانشجویان داخل کشور ۱.۱ درصد است که پایین تر از میانگین جهانی (۱.۸ درصد) است.
ایران یازدهمین کشور دنیا از نظر تعداد دانشجو در آمریکا
برمبنای گزارش بنیاد ملی نخبگان، ۱۰ درصد از مجموع دانشجویان خارجی در دانشگاههای آمریکا از کشورهای خاورمیانه هستند که در این میان عربستان در رتبه اول کشورهای خاورمیانه و در رتبه چهارم کشورهای جهان بعد از چین، هند و کره جنوبی قرار گرفته است. در حالی که ایران در تعداد دانشجویان مشغول به تحصیل در آمریکا در سال ۲۰۱۴و۲۰۱۵ در رتبه یازدهم را دارد.
در این رده بندی ایران از بین ۱۵ کشور اول دنیا از نظر تعداد دانشجو در امریکا طی سال های ۲۰۱۵ و ۲۰۱۴، با تعداد ۱۰ هزار و ۱۹۴ نفر بعد از مکزیک، رتبه یازدهم را به خود اختصاص داده و کشورهای چین و هند به ترتیب رتبه های اول و دوم را به خود اختصاص داده اند.
بررسی ها نشان می دهد که یک سوم از دانشجویان ایرانی مقیم آمریکا را بانوان تشکیل می دهند. همچنین ۵۵ درصد دانشجویان ایرانی دارای بورسیه کامل تحصیلی دانشگاههای آمریکا و ۲۷ درصد نیز با پرداخت کامل شهریه تحصیلی توسط خودشان در آمریکا مشغول به تحصیل هستند.
تعداد دانشجویان ۱۵ کشور اول دنیا در آمریکا سال ۲۰۱۵/ ۲۰۱۴
۱۵ کشور اول مبدا دانشجویان سیار سال ۲۰۱۵/۲۰۱۴
برمبنای گزارش موسسه بروکینگز در سال ۲۰۱۳ میزان ماندگاری فارغ التحصیلان خارجی ۵ سال بعد از فارغ التحصیلی، ۶۸ درصد و ۱۰ سال بعد از فارغ التحصیلی، ۶۵ درصد اعلام شده است.
بیشترین درصد ماندگاری فارغ التحصیلان دکتری در آمریکا متعلق به دو کشور چین و هند است و کشورهای ایران، رومانی و بلغارستان نیز درصد ماندگاری بالای میانگین داشته و پائین ترین درصد ماندگاری در آمریکا متعلق به کشورهای تایلند، شیلی و اردن است.
در میان رشته های علوم مهندسی، علوم کامپیوتر با بالاترین درصد ماندگاری پنج سال(۷۹درصد) در امریکا در رتبه اول و بعد از آن مهندسی برق و کامپیوتر با درصد ماندگاری (۷۷درصد) در رتبه دوم قرار دارد.
دانشگاههایی که بیشترین مقاصد دانشجویان ایرانی در آمریکا هستند
مناطقی که بیشترین مقاصد دانشجویان ایرانی در امریکا هستند
نگاهی به سند خروج نخبگان از چرخه خدمت
از آنجایی که در سند راهبردی کشور در امور نخبگان از واژه «مهاجرت نخبگان» استفاده نشده و عبارت «خروج» به کار گرفته شده این موضوع در ۳ بخش قابل بررسی است.
خروج زمانی رخ می دهد که نخبه از چرخه خدمت به جامعه و اثرگذاری خارج شود؛ خواه داخل کشور باشد (خروج خاموش) یا خارج از کشور.
صاحبان استعدادهای برتر و نخبگان، اغلب با نیت کسب تخصص و بازگشت و خدمت به کشور یا با نیت اقامت در کشور مقصد و کار در آنجا، از کشور خارج می شوند.
خروج نخبگان از کشور در بردارنده دو وجه متفاوت فرصت آمیز و تهدیدآمیز است. به نحوی که تسریع و تسهیل طی مسیر نخبگی و همچنین توانمندسازی و امکان مشارکت اجتماع نخبگانی در فعالیت های بین المللی جزء وجوه فرصت آمیز این موضوع تلقی می شود؛ اما از دیدگاه تهدیدآمیز، این پدیده سبب از دست رفتن اثرگذاری نخبه در جامعه و هدررفتن سرمایه گذاری های کشور در توسعه اجتماع نخبگانی می شود.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی از تسهیل مقررات راه اندازی شرکت های دانش بنیان توسط نخبگان و استعداد های برتر خبر داد و گفت: بنیاد ملی نخبگان درحال تسهیل مقررات مذکور است.
محمد رضا مخبر ذزفولی در گفتگو با خبرنگار مهر گفت: در بیشتر گرایش های علمی بخش عمده ای از نخبگان ما در داخل کشور مشغول به کار بوده و یا اینکه درمقاطع دکتری و مراکز تحقیقاتی مشغول تحصیل و فعالیت علمی هستند.
وی ادامه داد: در حال حاضر گرایش خوبی ایجاد شده که نخبگان و دانشجویان و فارغ التحصیلان دکتری کشور ما، شرکت های دانش بنیان راه اندازی کنند و کار خوبی که بنیاد نخبگان دراین رابطه انجام داده، این است که این فرایند شکل گیری شرکت های دانش بنیان را برای این نخبگان و استعداد های برتر تسهیل کرده است.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی ادامه داد: درحقیقت بنیاد ملی نخبگان در حال برداشتن مقررات دست و پاگیر برای راه اندازی شرکت های دانش بنیان است.
وی یادآورشد: بنیاد ملی نخبگان با این کار روند راه اندازی شرکت های دانش بنیان توسط نخبگان، فارغ التحصیلان و استعداد های برتر را تسهیل و پشتیبانی می کند.
در شرایطی که فعالیتهای فضایی ایران در ۴ سال اخیر تعلیق را تجربه کرده است و برنامهای نیز برای جذب دانش آموختگان دیده نمیشود، امارات در پوشش برنامه گردشگری فضایی بسیاری از متخصصان ایرانی را با حقوقهای ۱۰ تا ۱۵ هزار دلاری جذب میکند.
در اثر این تغییرات ساختاری، فعالیتهای بخش فضایی کشور به دلایل نامعلومی تعلیق شد که کاستی در بودجههای جاری، اجرایی و عملیاتی نیز تاثیر مضاعفی بر این وقفه داشت.
در سال دوم عمر دولت یازدهم اگرچه مشکل بودجه جاری سازمان فضایی حل شد و کارکنان و متخصصان این سازمان از نظر مالی تأمین شدند اما فقدان برنامه در فعالیتهای اجرایی و عمیاتی این سازمان ادامه یافت.
هم اکنون 6 ماهواره تحقیقاتی علیرغم تکمیل مراحل بر زمین ماندهاند و پرتاب نمیشوند. بلاتکلیفی ماهوارههای علم و صنعت، امیرکبیر، صنایع دفاع و پژوهشکده فضایی، تیمهای سازنده را بیبرنامه وبیهدف کرده است.
در حال حاضر نیز هر پرتاب 12 تا 13 میلیارد تومان هزینه دارد و این هزینه خارج از توان بودجه سازمان فضایی است.
در شرایط سکون فعالیتهای فضایی در ایران، کشور امارات برنامه گردشگری فضایی تا سال 2025 را در دستور کار دارد و با توجه به نبود نیروی انسانی متخصص در این کشور، چشم به جذب نخبگان فضای ایران دوخته است.
پس از تحولات اخیر در ساختار دستگاه فضایی کشور که برنامه و هدف مشخصی برای صنعت فضایی ایران پیش روی متخصصان ترسیم نمیکند، بسیاری از متخصصان فضایی به دعوت امارات و با حقوقهای 10 تا 15 هزار دلاری راهی پروژههای گردشگری فضایی شدهاند.
بنابراین نه تنها هم اکنون از 4 هزار نفر فارغالتحصیل سالانه رشتههای فضایی در ایران استفاده کارآمدی نمیشود؛ بلکه در سالهای اخیر آمار جذب فارغالتحصیلان رشتههای فضایی نیز بسیار کاهش یافته که تمایل به تحصیل در این رشته لبه فناوری را کاهش میدهد.
تاجایی که حدود 20 نفر بورسیه که از پژوهشگاه فضایی به کشور چین اعزام شده بودند برخی از همانجا بورسیه خود را تسویه کرده و به امارات یا دیگر کشورها رفتهاند.
بر اساس این گزارش، در چهار سال اخیر فعالیتهای فضایی کشور به دلایل نامعلومی به حالت تعلیق درآمده است.
منبع : فارس
در شرایطی که فعالیتهای فضایی ایران در ۴ سال اخیر تعلیق را تجربه کرده است و برنامهای نیز برای جذب دانش آموختگان دیده نمیشود، امارات در پوشش برنامه گردشگری فضایی بسیاری از متخصصان ایرانی را با حقوقهای ۱۰ تا ۱۵ هزار دلاری جذب میکند.
در اثر این تغییرات ساختاری، فعالیتهای بخش فضایی کشور به دلایل نامعلومی تعلیق شد که کاستی در بودجههای جاری، اجرایی و عملیاتی نیز تاثیر مضاعفی بر این وقفه داشت.
در سال دوم عمر دولت یازدهم اگرچه مشکل بودجه جاری سازمان فضایی حل شد و کارکنان و متخصصان این سازمان از نظر مالی تأمین شدند اما فقدان برنامه در فعالیتهای اجرایی و عمیاتی این سازمان ادامه یافت.
هم اکنون 6 ماهواره تحقیقاتی علیرغم تکمیل مراحل بر زمین ماندهاند و پرتاب نمیشوند. بلاتکلیفی ماهوارههای علم و صنعت، امیرکبیر، صنایع دفاع و پژوهشکده فضایی، تیمهای سازنده را بیبرنامه وبیهدف کرده است.
در حال حاضر نیز هر پرتاب 12 تا 13 میلیارد تومان هزینه دارد و این هزینه خارج از توان بودجه سازمان فضایی است.
در شرایط سکون فعالیتهای فضایی در ایران، کشور امارات برنامه گردشگری فضایی تا سال 2025 را در دستور کار دارد و با توجه به نبود نیروی انسانی متخصص در این کشور، چشم به جذب نخبگان فضای ایران دوخته است.
پس از تحولات اخیر در ساختار دستگاه فضایی کشور که برنامه و هدف مشخصی برای صنعت فضایی ایران پیش روی متخصصان ترسیم نمیکند، بسیاری از متخصصان فضایی به دعوت امارات و با حقوقهای 10 تا 15 هزار دلاری راهی پروژههای گردشگری فضایی شدهاند.
بنابراین نه تنها هم اکنون از 4 هزار نفر فارغالتحصیل سالانه رشتههای فضایی در ایران استفاده کارآمدی نمیشود؛ بلکه در سالهای اخیر آمار جذب فارغالتحصیلان رشتههای فضایی نیز بسیار کاهش یافته که تمایل به تحصیل در این رشته لبه فناوری را کاهش میدهد.
تاجایی که حدود 20 نفر بورسیه که از پژوهشگاه فضایی به کشور چین اعزام شده بودند برخی از همانجا بورسیه خود را تسویه کرده و به امارات یا دیگر کشورها رفتهاند.
بر اساس این گزارش، در چهار سال اخیر فعالیتهای فضایی کشور به دلایل نامعلومی به حالت تعلیق درآمده است.
منبع : فارس
اراک - ایرنا - چشم انداز بنیاد نخبگان استان مرکزی در قالب هفت طرح ویژه برای سال آینده ترسیم شد.
خبرگزاری مهر: ارزیابی وضعیت نخبگانی که برای تحصیل به خارج از کشور رفته اند زمینه های اجرای سند راهبردی کشور در امور نخبگان را که از جمله مطالبات مقام معظم رهبری به شمار می آید، فراهم می کند.
هدف از تعریف این الزام، افزایش انگیزه برای بازگشت و ارائه مشاوره درباره آسیبهای خروج به استعدادهای برتر و نیز گسترش هدفمند فرصتهای مطالعاتی خارج از کشور برای صاحبان استعداهای برتر و نخبگان بر اساس نیازها و اولویتهای ملی است از این رو فراهم شدن زمینه های اجرایی سند راهبردی کشور در امور نخبگان می تواند به سیاستگذاری صحیح برای جلوگیری از خروج استعدادهای برتر از کشور کمک کند.
از آنجایی که یکی از اقدامات مهم در جهت ساماندهی فرآیند اجرای این سند، ارائه تحلیل آماری از میزان خروج نخبگان و تلاش برای برقراری ارتباط با این گروه است، بنیاد ملی نخبگان، گزارشی با استناد به تحلیل های آماری از خروج استعدادهای برتر کشور ارائه کرده است.
در این گزارش که برای ارائه به شورای عالی انقلاب فرهنگی گردآوری شده است، آمار خروج و ماندگاری نخبگان کشور در بازه های زمانی مشخص دیده می شود.
آخرین آماری که از سوی بنیاد ملی نخبگان در مورد آمار خروج و ماندگاری نخبگان جمع آوری شده بود به ۲ دوره ۴ ساله تا سال ۸۶ باز می گردد. اما بعد از سال ۸۶ این موضوع همچنان معلق باقی ماند و از آن زمان تاکنون هیچ آمار و اطلاعاتی از سوی بنیاد نخبگان در این زمینه ارائه نشده است.
این درحالی است که آمارگیری از وضعیت نخبگان طبق سند راهبردی کشور در امور نخبگان جزء مطالبات رهبر معظم انقلاب محسوب می شود و علاوه بر آن، ارائه آمار ماندگاری و خروج نخبگان، می تواند امکان سیاستگذاری و برنامه ریزی صحیح در حوزه آموزش عالی را فراهم کند.
در گزارشی که اخیرا بنیاد ملی نخبگان به شورای عالی انقلاب فرهنگی ارائه داده، بیشترین آمار به وضعیت ماندگاری و خروج نخبگان ایرانی در کشور آمریکا مربوط می شود و در آن به سایر کشورها اشاره ای نشده است.
تعداد دانشجویان بین المللی دنیا ۲ برابر شدند
بخشی از گزارش بنیاد ملی نخبگان که با استناد به گزارش ۲۰۱۵ موسسه آمار یونسکو تهیه شده است، نشان می دهد که بین سالهای ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۳ تعداد دانشجویان بین المللی دنیا بیش از ۲ برابر افزایش داشته است. در سال ۲۰۱۳ بیش از ۴.۱ میلیون دانشجو در سراسر جهان برای ادامه تحصیل به خارج از کشور خود رفته اند.
نسبت تعداد دانشجویان ایرانی خارج از کشور به دانشجویان داخل کشور ۱.۱ درصد است که پایین تر از میانگین جهانی (۱.۸ درصد) است.
ایران یازدهمین کشور دنیا از نظر تعداد دانشجو در آمریکا
برمبنای گزارش بنیاد ملی نخبگان، ۱۰ درصد از مجموع دانشجویان خارجی در دانشگاههای آمریکا از کشورهای خاورمیانه هستند که در این میان عربستان در رتبه اول کشورهای خاورمیانه و در رتبه چهارم کشورهای جهان بعد از چین، هند و کره جنوبی قرار گرفته است. در حالی که ایران در تعداد دانشجویان مشغول به تحصیل در آمریکا در سال ۲۰۱۴و۲۰۱۵ در رتبه یازدهم را دارد.
در این رده بندی ایران از بین ۱۵ کشور اول دنیا از نظر تعداد دانشجو در امریکا طی سال های ۲۰۱۵ و ۲۰۱۴، با تعداد ۱۰ هزار و ۱۹۴ نفر بعد از مکزیک، رتبه یازدهم را به خود اختصاص داده و کشورهای چین و هند به ترتیب رتبه های اول و دوم را به خود اختصاص داده اند.
بررسی ها نشان می دهد که یک سوم از دانشجویان ایرانی مقیم آمریکا را بانوان تشکیل می دهند. همچنین ۵۵ درصد دانشجویان ایرانی دارای بورسیه کامل تحصیلی دانشگاههای آمریکا و ۲۷ درصد نیز با پرداخت کامل شهریه تحصیلی توسط خودشان در آمریکا مشغول به تحصیل هستند.
تعداد دانشجویان ۱۵ کشور اول دنیا در آمریکا سال ۲۰۱۵/ ۲۰۱۴
۱۵ کشور اول مبدا دانشجویان سیار سال ۲۰۱۵/۲۰۱۴
برمبنای گزارش موسسه بروکینگز در سال ۲۰۱۳ میزان ماندگاری فارغ التحصیلان خارجی ۵ سال بعد از فارغ التحصیلی، ۶۸ درصد و ۱۰ سال بعد از فارغ التحصیلی، ۶۵ درصد اعلام شده است.
بیشترین درصد ماندگاری فارغ التحصیلان دکتری در آمریکا متعلق به دو کشور چین و هند است و کشورهای ایران، رومانی و بلغارستان نیز درصد ماندگاری بالای میانگین داشته و پائین ترین درصد ماندگاری در آمریکا متعلق به کشورهای تایلند، شیلی و اردن است.
در میان رشته های علوم مهندسی، علوم کامپیوتر با بالاترین درصد ماندگاری پنج سال(۷۹درصد) در امریکا در رتبه اول و بعد از آن مهندسی برق و کامپیوتر با درصد ماندگاری (۷۷درصد) در رتبه دوم قرار دارد.
دانشگاههایی که بیشترین مقاصد دانشجویان ایرانی در آمریکا هستند
مناطقی که بیشترین مقاصد دانشجویان ایرانی در امریکا هستند
نگاهی به سند خروج نخبگان از چرخه خدمت
از آنجایی که در سند راهبردی کشور در امور نخبگان از واژه «مهاجرت نخبگان» استفاده نشده و عبارت «خروج» به کار گرفته شده این موضوع در ۳ بخش قابل بررسی است.
خروج زمانی رخ می دهد که نخبه از چرخه خدمت به جامعه و اثرگذاری خارج شود؛ خواه داخل کشور باشد (خروج خاموش) یا خارج از کشور.
صاحبان استعدادهای برتر و نخبگان، اغلب با نیت کسب تخصص و بازگشت و خدمت به کشور یا با نیت اقامت در کشور مقصد و کار در آنجا، از کشور خارج می شوند.
خروج نخبگان از کشور در بردارنده دو وجه متفاوت فرصت آمیز و تهدیدآمیز است. به نحوی که تسریع و تسهیل طی مسیر نخبگی و همچنین توانمندسازی و امکان مشارکت اجتماع نخبگانی در فعالیت های بین المللی جزء وجوه فرصت آمیز این موضوع تلقی می شود؛ اما از دیدگاه تهدیدآمیز، این پدیده سبب از دست رفتن اثرگذاری نخبه در جامعه و هدررفتن سرمایه گذاری های کشور در توسعه اجتماع نخبگانی می شود.