اگر به علم زمین شناسی علاقهمند باشید به احتمال زیاد باید شناخت
فسیل و آشنایی با چگونگی تشکیل فسیل برایتان جذاب باشد. فسیلها بقایای جانداران و یا اثر رد پای موجودات زندهای هستند که هزاران سال قبل روی کره زمین میزیسته اند. اگر میخواهید با مراحل تشکیل فسیل آشنا شوید ادامه این مقاله را دنبال کنید.
فسیل چیست؟
فسیل به معنی حفر کردن و کاوش کردن است و فسیلها انواع باقیمانده جانورى و گیاهى نظیر جسم حیوانات و استخوانهاى مربوط به آنها، تنه گیاهان قدیمى و ساختمانشان، کرمهاى نرم، ستارههاى دریایى و ... و همچنین آثار و مواد به جامانده از آنها نظیر فضولات، مدفوعات، تخمها و اثر لانهها، آشیانهها و رد پاها را شامل مىشود و تمامى اینها بطور مستقیم توسط موجوداتی که در گذشته مىزیستهاند، به وجود آمدهاند.
انواع فسیلها
فسیلها را میتوان به دو نوع تقسیم کرد:
نوع اول بخشهای فسیل شده بدن مانند استخوانها، چنگالها، دندانها، پوست و ... است و
نوع دوم شامل ردها یا اثرات به جا مانده فسیل شده مثل جای پاها، لانهها، مدفوع، جای دندان و ... است که حرکتها و رفتارها را ثبت میکند.
فسیلها به چه شکلهایی یافت میشوند؟
فسیلهای کالبدی
یک اثر فسیل شده به جا مانده از کالبد موجود زنده. مثل عکسی از موجود زنده
فسیلهای قالب گرفته شدهموقعی تشکیل شده است که یک کالبد پر شده باشد.
فسیلهای ردها
لانههای فسیل شده، گاسترولیت، سوراخهای زیرزمینی، جاپاها و ...
فسیلهای با شکل حقیقی
مراحل تشکیل فسیل به چه صورت است؟
تشکیل فسیل طی فرآیندهای مختلفی امکانپذیر است. بعضی از جانوران به سرعت بعد از مرگشان زیر گل و لای دفن شدهاند که با گذشت زمان رسوبات بیشتر و بیشتری بقایای جانور را پوشانده است. معمولا بخشهای سختتر مثل استخوانها و دندانهای جانوران که پوسیده و فاسد نشده در زیر رسوبات تازه شکل گرفته دفن میشود و بنابراین در شرایط مساعد (بدون وجود لاشخورها، دفن سریع، نبودن تغییرات آب و هوایی خیلی زیاد)، بخشهای بدن جانور در طول زمان به فسیل تبدیل میشود.
برای تشکیل فسیل بعد از مدت زمانی طولانی، مواد شیمیایی موجود در بدن جانور دفن شده و تحت یک سری از تغییرات قرار میگیرد. به طوری که استخوان به آهستگی میپوسد و فاسد میشود، آب با مواد معدنیاش به داخل استخوان رسوخ میکند و مواد شیمیایی داخل استخوان را با مواد معدنی سنگ مانند جایگزین میکند. فرایند فسیل شدن به نحوه جایگزینی و حل شدن مواد معدنی اصلی در شی با مواد معدنی دیگر بستگی دارد. این فرایند یک فسیل است. فسیل همان شکل شی اصلی را دارد، اما از نظر شیمیایی بیشتر شبیه به سنگ است.
اگر بخواهیم به عنوان مثال چگونگی تشکیل فسیل جانداران دریایی را در نظر بگیریم مراحل زیر را میتوان برای آن عنوان کرد:مرحله اول: مرگ
بعد از مرگ جانور، صدف جاندار در داخل رسوبات کف دریا فرو میرود و در طول چند هفته جانوران لاشخور بدن موجود را میخورند و فقط صدف جانور باقی میماند.
مرحله دوم: رسوبگذاری
بعد از گذشت چند ماه از مرگ جانور، روی صدف آن با رسوبات سیلتی و ماسهای پوشیده میشود. این لایهها به صورت ادامهدار روی جانور را میپوشانند و باعث حفاظت آن از آسیب دیدن میشوند. با گذشت زمان لایههای بیشتری روی جانور را میگیرد. بعد از گذشت چند صد سال، صدف چندین متر در زیر زمین قرار دارد. زمان میگذرد 1000 سال ، 10000 سال و بیشتر ....
مرحله سوم: کانی سازی اولیه
در فرآیند تشکیل فسیل به تدریج پوسته جانور دستخوش یکسری تغییرات شیمیایی میشود. بطوریکه پوسته جانور دچار پوسیدگی، نفوذ آب و جایگزینی با کانیهایی مثل کلسیت ، آهن و سیلیس میشود. این مراحل بطور علمی به نام کانیسازی اولیه شناخته میشوند. بعد از گذشت میلیونها سال پوسته اصلی کاملا بوسیله کانیها جایگزین میشود و سنگی که باقی میماند کاملا مشابه پوسته اولیه است. فسیل شکلی کاملا شبیه جانور اصلی دارد با این تفاوت که تبدیل به سنگ شده است. این مراحل باعث تغییر رنگ جانور نیز میشود.
مرحله چهارم: فرسایش
بعد از گذشت میلیونها سال صفحات زمین حرکت میکنند و کف دریا بطور اجباری به سطح زمین میآید. در نتیجه این حرکت یک نمای جدید از زمین ظاهر میشود. به یکباره در بالای سطح زمین سنگی فرسایش یافته پدید میآید. باد، باران، یخ و همچنین نور خورشید به این فرسایش کمک میکند.
مرحله پنجم: ظاهر شدن در سطح زمین
در آخرین مرحله تشکیل فسیل بعد از گذشت حدود 150 میلیون سال بلاخره فسیل در سطح زمین نمایان میشود که این مرحله باعث خوشحالی فسیلشناسان میشود.
فسیل در حین حرکت در روی سطح زمین میتواند تمیز شود و اضافات آن کنده شود.
گردآوری: مجله اینترنتی ستاره