خبرگزاری آریا-جشنواره کودک، صلح و میراث فرهنگی با همکاری دفتر کودک و نوجوان پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری ، موزه صلح، ایکوم و شهرداری منطقه 12 از فردا سه شنبه در قدیمی ترین پارک تهران (پارک شهر) آغاز می شود.
به گزارش خبرگزاری آریا،لیلا کفاش زاده مسئول دفتر کودک و نوجوان پژوهشگاه با اعلام این خبر افزود:در این جشنواره که به مناسبت روزجهانی صلح و هفته ملی کودک برگزار می شود سعی شده تا با مشارکت موزه ها، موسسه ها و نهاد های فعال حوزه کودک برنامه های آموزنده و سرگرم کننده ای در راستای مفهوم صلح و میراث فرهنگی ارائه شود.
او اظهار داشت :از موزه های شرکت کننده می توان به موزه صلح، مجموعه نیاوران، کاخ سعد آباد، موزه علوم و فن آوری، ، باغ موزه دفاع مقدس ، کاخ گلستان، موزه ملی و موزه کودکانِ ما(مازندران) اشاره کرد.
وی گفت : همچنین نمایشگاه موزه سیار صلح مشهد در موزه ملی برپا می شود.
کفاش زاده افزود: دراین جشنواره افزون بر موزه ها ،موسسات و نهاد های مرتبط با کودکان با فعالیت های آموزشی و تعاملی حضور خواهند داشت، نهاد هایی همچون شورای کتاب کودک، فرهنگنامه کودکان و نوجوانان ، خانه کتابدار، راز بارش، گالیله کوچولو، آوای طبیعت پایدار، گروه بازی و اسباب بازی به، یاوران سرزمین آریا، هیلو جنبش علفزار کرمانشاه و انجمن هنرمندان خود آموخته ضمن برپایی کارگاه ها یی محصولات مناسب با موضوع جشنواره را ارائه خواهند کرد.
به گفته وی ،بانوان عروسک ساز از روستاهای استان های قزوین، خراسان جنوبی و عشایر استان تهران محصولات بومی خود را در این جشنواره عرضه می کنند.
کفاش زاده گفت :گروه هایی چون نذر شادی، شبکه یاری کودکان کار، انجمن دوستداران کودک پویش، نیکی های کوچک و جمعیت جوانان امام علی(ع)از فعالان اجتماعی برای کودکان آسیب دیده هستند که با فعالیت های گوناگون در این جشنواره حضور خواهند داشت.
به گفته این کارشناس امور کودکان ،دفتر کودک و نوجوان پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری با هدف ایجاد لذت یادگیری برای کودکان کارگاه هایی مانند باستان شناسی برای کودکان ، آشنایی با الفبا در گذر تاریخ، آشنایی با مرمت آثار سفالین و رنگ به رنگ با تاریخ را برگزار می کند.
او در ادامه اظهار داشت :گروه راز گردونه هر روز قصه هایی از ادبیات کهن با بن مایه هایی از مفاهیم صلح و دوستی را دردو نوبت صبح و بعد از ظهر برای کودکان روایت خواهد کرد،همچنین گروه های خیمه شب بازی و عروسک های غول پیکر و نمایش های شاد کودکانه در بوستان زیبا و قدیمی پارک شهر که یادآور خاطرات کودکی بسیاری از شهروندان تهرانی اســت را به نمایش می گذارند.
گروه شاهنامه خوانان کودک نیز در روز های 7 و 10 مهر اشعار شاهنامه را به نوا و آوا ی زیبا و به چند زبان خواهند خواند .
کفاش زاده همچنین گفت : در هفته کودک ، صلح ، میراث فرهنگی یک نشست علمی پژوهشی برگزار می شود و از کتابهای " تادیب الاطفال،" کودکان وجهان افسانه "،سه نخ " و پوستر روایی تصویری ارگ بم رونمایی می شود.
این جشنواره از 6 تا 11 مهر ماه ، از ساعت 10 تا 17 در پارک شهر تهران به نشانی خیابان فیاض بخش، روبه روی ترمینال فیاض بخش میزبان تمام علاقه مندان به حوزه کودک، صلح ومیراث فرهنگی خواهد بود.
تبیان به نقل از گزارش خبرگزاری مهر، متن زیر یادداشتی از حجت الاسلام محمدعلی خسروی اسـت که از نظر می گذرد.
بحمدالله در جامعه ما موضوع روخوانی، قرائت و حفظ قرآن از رونق خوبی برخوردار اسـت؛ ولی باید پذیرفت در زمینه فهم قرآن و آشنایی با معارف و آموزه های آن موفقیت چندانی نداشته ایم. مسئله کم توجهی جامعه به فهم قرآن می تواند دلایل متعدد و گوناگونی داشته باشد که در جای خود باید به آن پرداخته شود؛ در اینجا تنها به دو عامل اساسی اشاره شود: اول اینکه هنوز مسئله فهم قرآن در جامعه ما به عنوان یک ضرورت جا نیفتاده و فواید و نتایج و آثار آن برای خیلی ها ملموس نیست و هر دانشی را که مردم نسبت به آن احساس نیاز نکنند برای فراگرفتنش تلاش و رغبت نخواهند داشت؛ ثانیا شیوه های فهم قرآن به شکل سنتی در شرایط امروز برای عامه مردم قابل استفاده نیست و با تحولاتی که در زمینه تبادل دانستنی ها و انتقال مفاهیم پدید آمده اسـت روش های مرسوم جواب نمی دهد. از این رو باید با روزآمد کردن شیوه های تعلیم معارف قرآنی، راه فهم عموم را به سوی کتاب الهی گشود. بنابراین؛ هم به جریان سازی فرهنگ فهم عمومی نیاز داریم و هم برای آسان سازی روش های فهم برای سطوح مختلف جامعه باید نوآوری و تلاش کنیم.
معاونت قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به منظور سیاست همگانی کردن فهم قرآن کریم گام هایی را برداشته از جمله حمایت از موسسه های تدبر و فهم قرآن.
اولین شاخصه مربی قرآنی چه در رشته قرائت و حفظ و چه در زمینه تبلیغ و ترویج و چه در رشته تفسیر و فهم قرآن تخلق به اخلاق قرآنی و آراستگی به صفاتی چون تواضع، ادب، ازخودگذشتگی، مهربانی، دستگیری از ضعفا، نیکی به پدرومادر، حفظ حرمت شعائر دینی و رعایت حقوق دیگران اسـت و به تعبیر حضرت امام(ره) باید قرآن در وجودش تجلی کند.
برگزاری آزمون های سراسری قرآن و عترت فرصت مغتنمی اسـت تا در عمل، شیوه های نو برای آشنایی با فهم قرآن تجربه شود؛ یکی از این روش ها، برگزاری دوره های کوتاه مدت فهم قرآن متناسب با گروه های هدف و سطوح مختلف جامعه اسـت. در این دوره ها همراه با آشنایی با یک سلسله اصول و دانستنی های کلی در مورد قرآن، نمونه ای از آیات منتخب یا سوره ای از قرآن را با استفاده از شیوه های آسان فهم معانی و درک آموزه های آن، مورد مطالعه و آموزش قرار دهند.
دفتر آموزش و توسعه مشارکت های مردمی معاونت قرآن و عترت برای کمک به این امر مقدس،در گام اول به انتشار مجموعه « به سوی فهم قرآن» برای استفاده کارکنان دولت و سایر اقشار جامعه و بهره برداری از آن در آزمون سراسری قرآن و عترت آبان ماه سال ١٣٩٥ اقدام نموده اسـت.
نکته ای که یادآوری آن را لازم و نافع می دانم اهتمام به پیاده کردن آموزه های قرآنی در وجود خود و تبدیل فهم قرآن به عمل اسـت. نتیجه انس با قرآن باید در اعمال و رفتار ما دیده شود. مربی قرآنی که تنها به ارتباط با الفاظ و ظاهر قرآن بسنده کرده و روح آیات الهی در سبک زندگی و سلوک فردی و اجتماعی او نمود نیافته، فعالیت ها و سخنانش نه تنها اثری در مخاطبان نخواهد گذاشت بلکه گاه نتیجه عکس هم دارد؛ بنابراین، اولین شاخصه مربی قرآنی چه در رشته قرائت و حفظ و چه در زمینه تبلیغ و ترویج و چه در رشته تفسیر و فهم قرآن تخلق به اخلاق قرآنی و آراستگی به صفاتی چون تواضع، ادب، ازخودگذشتگی، مهربانی، دستگیری از ضعفا، نیکی به پدرومادر، حفظ حرمت شعائر دینی و رعایت حقوق دیگران اسـت و به تعبیر حضرت امام(ره) باید قرآن در وجودش تجلی کند.
پینوشتها:
1- پورداوود متولد 1264ش، در رشت، زرتشتی مذهب میباشد. بنیانگذار تحصیلات دانشگاهی در زمینه ایران باستان و اولین استاد رشته زبانهای اوستایی بود. او در دانشگاه تهران افزون بر دوره لیسانس، در دورههای فوق لیسانس و دکترا نیز تدریس میکرد. دفتر پژوهشهای مؤسسه کیهان، نیمه پنهان، ج12، ص 19.
2- عبدالله شهبازی، نظریه توطئه، ص 153.
3- دفتر پژوهشهای مؤسسه کیهان، نیمه پنهان، ج12، صص 37-31.
4- همان، صص 45-44.
5-اسماعیل رائین، فراموشخانه و فراماسونری در ایران، ج3، ص 543.
6-دفتر پژوهشهای مؤسسه کیهان، نیمه پنهان، ج12، ص 46.
7- همان، ص 54.
تهران – ایرنا –دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی با تاکید بر لزوم ارتقاء سهم بازار محصولات فرهنگی در کشورهای منطقه و جهان اسلام در صدو نودمین جلسه ستاد نقشه جامع علمی کشور گفت: خلق ثروت از محصولات فرهنگی نیازمند حرکت در مسیر دانش بنیان و فناوری است.
شهرکرد - ایرنا - رییس جهاد دانشگاهی و عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی گفت: اکنون رفع تحریم ها به هر شیوه ای بخصوص برجام اولویت کشور است و همگان باید به آن احترام بگذارند.
موضوع این مقاله «آرای آیت الله شیخ محمدعلی شاهآبادی در آثار امام خمینی» است و قبل از شروع مطالب اصلی ادامه ...
شعبده با اهل راز (2)انسان هر اندازه نسبت به پیامدهای کاری که انجام میدهد یا راهی که میخواهد انتخاب کند، آگاهی بیشتری داشته ادامه ...
شعبده با اهل راز (1)از گذشته تا به امروز، مدعیان ناصالحی در کنار یا در برابر عرفان و عارفان اصیل، همواره عرض اندام کرده و ادامه ...
بیان و ترویج معارف عرفانیعشق حق در تمام ذرات عالم ساری و جاری است و نشانه آن، حرکت و عدم سکون عالم است. از مکان تا زمان، از ریزترینها ادامه ...
فطرت الهیهی آدم، تجلی اسم اعظم الهی (2)شناخت فطرت با شناخت نفس ارتباط مستقیم دارد؛ بلکه همان شناخت نفس است، و به مصداق «من عرف نفسه فقد عرف ادامه ...
فطرت الهیهی آدم، تجلی اسم اعظم الهی (1)همگی مخلوقات بر توحید خلق شدهاند. نحوهی وجود، حرکات، سکنات، فضائل و خصائل آنها، همگی حکایت از این نحوه ادامه ...
مرگ و آخرت از دیدگاه حکیم شاهآبادییکی از معماهای جاودانه زندگی بشر، مسئله مرگ است. کمتر انسانی است که توان اندیشیدن داشته باشد و به مرگ ادامه ...
تجسم اعمال در آراء آیت الله شاهآبادیمعاد از دیدگاه محققین از عرفا و حکما، هم روحانی و هم جسمانی است. لازمهی پذیرش معاد جسمانی، اثبات جسمی ادامه ...
آیت الله شاهآبادی و برهان فطرت عشق بر اثبات واجبالوجوددو عامل اساسی ما را به طرح اندیشههای شاهآبادی (رحمه الله) فرا میخواند: تأثیر او بر اندیشه و شخصیت ادامه ...
سفر به هند علاوه بر جاذبههای تاریخی و طبیعی شگفت انگیزی که در اختیار شما قرار میدهد، امکان بازدید از شگفت انگیزترین فستیوالهای دنیا را نیز در اختیارتان قرار میدهد.
به گزارش آلامتو و به نقل از الی گشت؛ تور هند بی شک یکی از هیجان انگیز ترین و به یاد ماندنی ترین سفر های عمر هر گردشگری خواهد بود. لمس شگقتی های فرهنگی و مکانهای اسرار آمیز آن تجربه ای فراموش نشدنی در اختیار شما قرار خواهد داد.
هندوستان، سرزمینی پرتکاپو با تضادهای شگفت انگیز است، جایی که دنیای سنتی و مدرن به هم می رسند. هفتمین کشور پهناور و دومین کشور پر جمعیت دنیاست. هند، از میراث غنی ای برخوردار است و وجود فرهنگ ها و مذاهب مختلف، هر یک اثر خود را بر جای گذاشته اند.
بخش های جالب توجه برای گردشگران، شامل فرصت رویارویی با مجموعه ای از مکان های مقدس و معنوی است و این فرصت را دارند تا به کشف گنجینه های معنوی، فرهنگی و تاریخی اش بپردازند.با ما همراه باشید تا ۶ جاذبه ی برتر هند را به شما معرفی کنیم .
تاج محل در ساحل شرقی رودخانه یامونا در باغی گسترده با مساحت ۱۷ هکتاری در منطقه آگرا در اُتار پرادش ساخته شده است. تاج محل به دستور امپراطور مغول، شاه جهان به یاد همسر متوفایش “ممتاز” بنا شد. کار ساخت از سال ۱۶۳۲ میلادی شروع و در سال ۱۶۴۸ پایان یافت. در طی سال های یاد شده مسجد، عمارت مهمان و درب ورودی اصلی ساخته شدند. محوطه بیرونی و راهروها و ایوان ها بعدها افزوده و در سال ۱۶۵۳ تکمیل شدند. در تاج محل خطاطی های تاریخی و قرآنی به زبان عربی وجود دارد به همین دلیل تخمین زدن عمر و تاریخچه آن تسهیل شده است. برای ساخت تاج محل، از خیل عظیمی از سنگ کار، حجار، خاتم کار، کنده کار، نقاش، خطاط، گنبدساز و سایر هنرمندان هند، آسیای مرکزی و ایران دعوت به همکاری شد. استاد احمد لاهوری معمار اصلی تاج محل بود.
معبد طلایی آمریستار هند نه تنها عبادتگاهی برای پیروان مذهب سیک است، بلکه نمادی از برادری و برابری بشریت نیز می باشد. هر کسی از هر نژاد و دین و مسلکی می تواند به اینجا بیاید و به آرامش روحانی و کمال معنوی دست یابد. معبد طلایی گواهی بر هویت، جلال و میراث غنی سیک هاست. به روی کاغذ آوردن فلسفه، جهان بینی، زیبایی درونی و بیرونی و میراث تاریخی سری هاریماندیر کاری بس دشوار است. برای درک آن به جای شنیدن توصیفش باید خود تجربه اش کنید.
معبد طلایی آمریستار هند به سبک معماری منحصربفرد سیک ها ساخته شده است. برای اینکه از گوروداوارا درس تواضع و مساوات بگیریم، معبد در سطحی پایین تر از سطح زمین های اطراف بنا شده است. این حرم مقدس دارای چهار دروازه ورودی در چهار طرف می باشد که بیانگر این مطلب است که هر کسی با هر مذهب و نژادی می تواند وارد حرم شود.
کاتاکالی اجرایی ترکیبی از نمایش و رقص است. این نمایش عجیب و کهن از جمله آداب منطقه کرالاست. در هیچ کجای دنیا نظیر طراحی لباس بازیگران این نمایش را پیدا نمی کنید. گریم بازیگران با چشم های قرمز به رنگ خون گاهی رعب آور هم می شود. حرکات رقص نمایش آرام و روان هستند، با این حال پشت آن ها یک داستان اسطوره ای پرمعنی نهفته است. بازیگران برای یادگیری هنر کاتاکالی باید تمرینات سختی را پشت سر بگذارند از جمله ساعت ها تمرین برای حرکات چشم. اجرای کاتاکالی در بیشتر مناطق توریستی کرالا به چشم می خورد اما در کوچین با تعداد سالن های تئاتر بی شمارش این نمایش روزانه اجرا می شود.
هزاران زائر هندو در روز سه شنبه برای گشایش جشن های ماگ مِلا در رودخانه سنگام بدن خود را شستشو می دهند. ماگ مِلا جشنی است که به مناسبت پیدایش جهان هستی برگزار می شود. سنگام در تقاطع رودخانه های گنگ، یامونا و ساراسواتی در ا… آباد هند واقع شده است. مردم بر این باورند که شستن خود در آب این رودخانه باعث تطهیر آن ها از گناهان می شود.
ماگ مِلا مناسبتی است در ماه هندو ماگ که شروع آن برابر با ۵ ژانویه می باشد. زائران می توانند در هر زمان در طول این جشنواره ۴۴ روزه در آب شنا کنند اما روزی به نام “ماونی آماواسایا” مقدس ترین و بهترین زمان اجرای این آئین مذهبی به شمار می رود. روز عید که برابر است با ۲۰ ژانویه روز جشن تازه شدن ماه طبق تقویم هندوهاست.
هولی فستیوالی رنگارنگ و اساطیری است که در ماه مارس در هند برگزار می شود. طبق داستان های قدیمی هند، پادشاهی بدطینت تصمیم گرفت پسرش را بکشد و برای این کار از خواهرش هولیکا کمک خواست. هولیکا به جای پسر پادشاه مقداری چوب را آتش زد و زندگی پسرک را نجات داد. از این رو جشن این داستان اسطوره ای چند صد ساله برای مردم هند به معنی پیروزی خیر و خوبی بر بدی و شر است. در این جشنواره برای بزرگداشت هولیکا آتش های بزرگی روشن می شوند. همچنین مردم به هم آب رنگی می پاشند، شیرینی و نوشیدنی می خورند و معابد هندو را به باشکوه ترین شیوه ممکن تزیین می کنند.
در جشن عید مذهبی تایپوسام، هندوها با سوراخ کردن قسمت های مختلف بدن خود به خدایگان موروگان ادای احترام می کنند. این رسم در کشورهایی رایج است که تامیل ها در آن زندگی می کنند، مثل هند، سریلانکا، مالزی، جزایر موریس، سنگاپور، تایلند و میانمار. در آئین تامیل نادو، تولد خدایگان موروگان و کشته شدن دیو خبیثی به نام سوراپادمان با یک نیزه توسط موروگان جشن گرفته می شود. پیروان این آئین با سوراخ کردن قسمت های مختلف بدن خود از جمله زبان، که بسیار دردناک هم هست، به خدای خود ادای احترام می کنند. در طول زمان، این مراسم پر شورتر، رنگارنگ تر و البته خونین تر هم شده است. مردم صورت و سینه خود را با نیزه ها و قلاب های بزرگ سوراخ می کنند و برخی پیروان معتقدتر گاری های بزرگی را با طناب به پشت خونین خود می بندند و آن ها را به دنبال خود می کشند.
چکیده
مدیریت فرهنگی اسلامی به معنای تربیت انسانها بر اساس آرمانهای قرآن و اهل بیت (علیهمالسلام) است. در بینش شیعه، ضرورت و اهمیت مدیریت را باید در اصل استوار امامت جستجو کرد. در عصر امام رضا (علیهالسلام) - به ویژه با توجه به جریان ولایتعهدی - فرصتی فراهم آمد تا ایشان با مدیریت فرهنگی، جان تازهای به کالبد نیمه جان شیعه بخشیده و اسلام ناب محمدی را احیا کنند.مقدمه
انبیاء و اولیای الهی مبعوث شدهاند تا با «مدیریت فرهنگی» جامعه را به کمال برسانند. خداوند میفرماید:مفهومشناسی
1. مدیریت
مدیریت در مفهوم خاص به معنای گرداندن یک سازمان در جهت هدف خاص خود است (نیلیپور، 1390، ج 1: 153) و به تعبیر دیگر مدیریت، فرآیند کار کردن با دیگران و استفادهی کارآمد از منابع محدود برای تحققبخشی اهداف سازمانی است (احمدی، 1382: 16). اما در معنای عام شامل هدایت و رهبری جامعه بوده که در اینجا این مفهوم مورد نظر است. از واژگان مدیریت در منابع اسلامی میتوان به «امامت» و «ولایت» اشاره کرد که برجستهترین و بنیادیترین معنای به کارگیری آن در مفهوم مدیریت و رهبری است (نیلیپور، 1390، ج 1: 153). پس مدیریت در پرتو اصل امامت به معنی رهبری جامعه براساس قرآن و سنت پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) و هدایت جامعه به سوی کمال است (الوانی، 1374: 36).2. فرهنگ
در زبان فارسی، «فرهنگ» واژهای بسیط و رسانندهی مفهوم ادب، تربیت، حکمت یا هنر و... است (نائینی، 1389: 27) و در مفهوم رایج آن، به شیوههای زندگی که افراد یک جامعه میآموزند، در آن مشارکت دارند و از نسلی به نسل دیگر انتقال مییابد، اطلاق میشود (کوئن، 1388: 72). استواری و ماندگاری جامعه به حفظ، تثبیت، پالایش، انتقال و ترویج فرهنگ بستگی دارد (حاجی دهآبادی، 1385: 19).3. مدیریت فرهنگی
مدیریت فرهنگی اسلامی به معنای تربیت انسانها براساس آرمانهای قرآن و اهل بیت (علیهمالسلام) است (نیلیپور، 1390، ج 1: 29). اسلام برای رهبری و مدیریت، جایگاه مهم و شامخی قائل است و آن را به عنوان اساسیترین محور جامعه و یکی از اصول مهم اسلام میداند. در بینش شیعه، ضرورت مدیریت را باید در اصل استوار امامت جستجو کرد. مشروعیت مدیریت در جامعهی اسلامی به این دلیل است که با امامت پیوند دارد و هرگاه این ارتباط قطع شود تمام حرکتها خاصیت خود را از دست میدهند (تقوی دامغانی، 1368: 51). در این مورد امام رضا (علیهالسلام) میفرمایند: «بالامام تمام الصلاة و الزکاة و الصیام و الحج و الجهاد و توفیر الفیء و الصدقات و امضاء الحدود و الاحکام و منع الثغور و الاطراف؛ به وسیلهی امام نماز و زکات و روزه و حج و جهاد تمام و خراج و صدقات افزون و حدود و احکام اجرا و مرزها و مناطق حفظ میشوند» (ابن بابویه، 1376: 676؛ ابن شعبه حرانی، 1382: 438).نقش تعالیبخشی
رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) بارها در حدیث ثقلین بیان فرمودند که راه نجات امت، تمسک به ثقلین یعنی قرآن و عترت است؛ اما پس از ارتحال قطب عالم هستی (صلی الله علیه و آله و سلم)، عترت عملاً توسط حکام کنار گذاشته شد و قرآن هم نقش حاشیهای به خود گرفت، از کارهای مهم امام رضا (علیهالسلام) تعالی بخشیدن به جایگاه این دو ثقل بود.1. تعالی جایگاه قرآن
در مکتب معارف رضوی، قرآن به عنوان کلام وحی، اصیلترین منبع شناخت حقایق دین و مضامین هدایتی، تربیتی و معرفتی است. امام علی بن موسی (علیهالسلام) به گونههای مختلفی، ارجمندی قرآن را به امت اسلامی یادآوری کردهاند.استدلال به قرآن
یکی از روشهای امام (علیهالسلام) در نشان دادن جایگاه قرآن، استدلال متعدد به آیات قرآن - چه در مناظرهها و چه در سایر بحثهای علمی - است و سخن قرآن را تردیدناپذیر میدانستند. البته استناد به آیات قرآن در مناظرهها، هنگامی است که مخاطب، مسلمان بوده و حقانیت قرآن را قبول داشته، در مواردی که مخاطب به ادیان دیگری ایمان داشت یا اصولاً به هیچ دینی پایبند نبوده است، امام (علیهالسلام) به منابع مورد قبول آنان یا به دلایل عقلی استناد میجستند، چنان که آن حضرت در مناظره با جاثلیق مسیحی، به مطالب انجیل (ابن بابویه، 1398 ق: 427 - 420؛ طبرسی، 1403 ق، ج 2: 421-416) و در مناظره با متکلمی چون عمران صابئی (ابن بابویه، 1398 ق: 441 - 430؛ طبرسی، 1403 ق، ج 2: 425 - 424؛ ابن شعبه حرانی، 1382: 680-677) که اصولاً معتقد به پروردگار هستی نبود، به دلایل عقلی تکیه کردهاند. حال آنکه وقتی در مناظره با مدعیان مسلمان به اثبات عصمت انبیاء میپردازند (ابن بابویه، 1376: 93-90 و 1372، ج 1: 396-389) یا در گفتگو با سلیمان مروزی (همان، 1398 ق: 454-442؛ طبرسی، 1403 ق، ج 2: 403-401) برخی صفات و افعال الهی را بیان میکنند، سخنان خود را به آیات قرآن مستند میسازند.اهتمام به قرائت، تأمل و تدبر در قرآن
علاوه بر این شیوه، حضرت علی بن موسی الرضا (علیهالسلام) با اهتمام به قرائت قرآن و تأمل و تدبر در آن، جایگاه و اهمیت آن را به شیعیان متذکر میشدند. از امام رضا (علیهالسلام) سؤال شد: «ای فرزند رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) نظر شما دربارهی قرآن چیست؟ امام (علیهالسلام) فرمودند: قرآن کلام خداست از آن پا فراتر ننهید، از رهنمودهایش تجاوز نکنید و هدایت را از غیر آن مجویید، زیرا اگر از کتاب و منبع دیگری جز قرآن طلب هدایت کنید گمراه میشوید» (ابن بابویه، 1376: 546 و 1398 ق: 224). امام (علیهالسلام) تمام مطالب خود را به آیات قرآن مستند میکردند. ایشان در هر سه شبانهروز، یک مرتبه قرآن را ختم میکردند و میفرمودند: «اگر بخواهم، سریعتر از این نیز میتوانم قرآن را ختم کنم، اما از هیچ آیهای نمیگذرم مگر اینکه در آن تأمل کنم» (طبرسی، 1390: 438؛ اربلی، 1382، ج 3: 56).2. تعالیبخشی و بازشناسی جایگاه عترت
امام رضا (علیهالسلام) از هر فرصتی استفاده میکردند تا جایگاه رفیع عترت را برای مردم بازشناسانند. ایشان میفرمایند: «الائمه خلفاء الله عزوجل فی ارضه: امامان، خلفای خدای عزوجل در زمین هستند» (کلینی، 1369، ج 1: 275). امام (علیهالسلام) در این بیان، مسئلهی امامت اهل بیت (علیهمالسلام) را امری متصل و جداناپذیر دانسته و بر مقام خلیفةاللهی آنها تأکید میکنند. ایشان، امام را وسیلهی احیای نماز، زکات، روزه و حج دانسته که باعث اجرای حدود الهی شده و از حد و مرزها نگاهبانی میشود (رک: ابن بابویه، 1376: 676؛ ابن شعبه حرانی، 1382: 438). امام رضا (علیهالسلام) در حدیث دیگری، مقصود از میزان در آیهی «وَالسَّماءَ رَفَعَهَا وَوَضَعَ الْمِیزَانَ» (رحمان / 2) را امام علی (علیهالسلام) میدانند (ابن بابویه، 1403 ق، ج 2: 409؛ اربلی، 1382، ج 2: 528) و دهها حدیث دیگر که مجال پرداختن به آنها نیست.نقش احیاکنندگی
امام رضا (علیهالسلام) از هر فرصتی برای احیای سنت رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) و ائمه اطهار (علیهمالسلام) استفاده میکردند تا انحرافهایی را که حکام در جامعه به وجود آورده بودند، اصلاح کنند. از جمله وقتی مأمون دستور داد تا آن حضرت نماز عید را با مردم بخوانند، امام رضا (علیهالسلام) ابتدا نپذیرفتند، ولی چون مأمون اصرار کرد، ایشان فرمودند به شرطی نماز میخوانند که اجازه دهند همانگونه که رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) و علی (علیهالسلام) نماز میخواندند، بخوانند. مأمون پذیرفت و آن حضرت با پای پیاده و برهنه همراه با شیعیان خود به راه افتادند، صدای تکبیر در شهر پیچید و جمعیت زیادی با آن حضرت همراه شدند. فضل بن سهل احساس خطر کرد و از مأمون خواست تا دستور بازگشت امام رضا (علیهالسلام) را صادر کند (مسعودی، 1362: 397-396؛ قتال نیشابوری، 1366: 374-373؛ مفید، بیتا، ج 2: 257-256).نقش تبیینی و تثبیتی: (تبیین اصل امامت)
امامت، بیتردید محوریترین جایگاه و نقش را در منظومهی اندیشهی کلامی شیعهی امامیه داراست. اعتقاد به «نص» و «عصمت» از یکسو و نقشی که امامیه برای جایگاه معنوی امام، یعنی مرجعیت انحصاری بین امامان قائل بودند نشانگر اهمیت این جایگاه است (محمدزاده، 1388: 453). پافشاری بر عصمت امام، مبین کوشش برای انطباق صلاحیتهای رهبری بر ویژگیهای پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) بوده و اعتقاد به نص، مبین اصرار بر حفظ موقعیت اقتدار الهی رهبران جامعه است.نقش بالندگی و توسعهای
رشد، توسعه و بالندگی تشیع در تمامی ساحتها، پس از امام صادق (علیهالسلام)، مدیون اندیشه و مدیریت متعالی امام رضا (علیهالسلام) است.1. رشد علمی و فرهنگی تمدن اسلامی و تشیع
یکی از نتایج مهم مدیریت فرهنگی امام رضا (علیهالسلام) ارتقاء سطح علمی و فرهنگی جامعهی اسلامی است. جایگاه مهم علم و دانش در میان ارکان و عناصر تمدنساز، امری روشن و نقش مؤثر آن در شکلگیری و تداوم تمدنهای بشری، جای تردید ندارد. ارتباط تنگاتنگ میان مقولهی علم با فرهنگ و تمدن اسلامی که آموزههای اصیل آن بیشترین تأکید را بر تعلیم و تربیت داشته و دانشمندانی بزرگ پرورش داده بیشتر نمایان است. البته علیرغم اهتمام دین اسلام به دانشپروری و انگیزهی مسلمانان برای توسعه و پیشرفتهای علمی، به دلیل وجود برخی موانع سیاسی و اجتماعی در سدهی اول و اوایل سدهی دوم، فضای مساعدی برای توسعهی علمی وجود نداشت؛ اما امام رضا (علیهالسلام) با استفاده از تاکتیکهای مدبرانه، راه علم و فرهنگ را در جامعهی اسلامی و به ویژه تشیع فراهم آوردند که برخی از آنها به شرح ذیل است:تصحیح نگرش مسلمانان (نسبت به دین، علم و مبانی شیعه)
به خاطر وجود مکاتب مختلف فقهی، کلامی و... عصر قبل از امام رضا (علیهالسلام) به جولانگاه افکار انحرافی تبدیل شده بود. از جمله، انحرافهای ناشی از ترجمهی کتابهای بیگانه نیز اعتقادهای اصیل دینی را هدف قرار داده بود. بهینهترین اقدام در این وضعیت، ترویج فرهنگ دینی و عقاید اصیل اسلامی با ارائهی روشهای شناخت حق از باطل و در واقع کاری معرفتشناختی در خصوص عقاید رایج در راستای تثبیت عقاید حقه بود که امام رضا (علیهالسلام) با انجام مسافرتهایی به مراکز پخش این اندیشههای انحرافی از قبیل بصره و کوفه و انجام مناظره با آنها، تأثیری مهم در تصحیح نگرش مسلمانان به مسائل دینی و علمی داشتند (مرتضوی، 1375: 30-28).تعلیم و تربیت همگام با هدایت و ارشاد
مأمون در تظاهر به تشیع، امام (علیهالسلام) را در بیان و گسترش مبانی تشیع آزاد و تأیید میکرد. در این دوره با روی کار آمدن مأمون که خود دانشمندترین خلیفهی بنیعباس بود و نسبت به دانشافزایی جامعهی اسلامی نظر مساعدی داشت موقعیتی به وجود آمد که در آن علم و معرفت به آسانی میتوانست رشد و نمو کند. امام رضا (علیهالسلام) در این دوره، دو مسئله را همزمان پیش بردند: از یکسو ارشاد و هدایت آحاد مردم و سوق دادن آنان به قرآن و سیرهی پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) و از سوی دیگر تعلیم و تربیت مردم و توجه دادن آنان به علم و دانش و مبارزه با انواع شبههها که در نهایت باعث اعتلا و گسترش فرهنگ و مبانی تفکر شیعی شد.توسعهی همه جانبهی علوم
باید توجه داشت علوم مورد بحث در مدرسهی امام رضا (علیهالسلام) فراتر از تشیع است. از جمله، گسترش علم پزشکی در زمان امام رضا (علیهالسلام) را میتوان از ویژگیهای آن دوره دانست. نقش اول در اهتمام به علم طب و گسترش آن، مربوط به امام رضا (علیهالسلام) است که با ارائهی بحثها و مکتوبات مهمی در این زمینه از جمله رسالهی ذهبیه، حکام عباسی را بر آن داشت تا مردم را به تحقیق در این زمینه تشویق کنند و خود نیز در این خصوص اقدامهایی انجام دادند (رک: علی بن موسی (علیهالسلام)، 1402 ق).ایجاد فضای مناسب علمی
زمانی که از نقش امام رضا (علیهالسلام) در توسعهی علم و شکوفایی معارف اسلامی بحث میشود، نباید به این بسنده کرد که امام رضا (علیهالسلام) شاگردان بزرگی را در علوم مختلف تربیت کردند. زیرا این برداشت سادهای از مدیریت فرهنگی ایشان است. نقش عمدهی امام (علیهالسلام) در زمینهی توسعه علم، ایجاد فضای علمی مناسبی برای طرح نظریهها و اندیشههای مخالف بود، تا در سایهی آزادی بیان، مطالبی طرح شود و سپس مورد نقد و بررسی منطقی و عقلانی قرار گیرد. بدین ترتیب سدهی سوم و چهارم ق. شاهد اوج تمدن اسلامی در سه وجه مسائل فرهنگی، توسعهی علمی و همچنین پیشرفتهای صنعتی و فناوری است.2. گسترش تشیع در عصر امام رضا (علیهالسلام)
رشد مذهب تشیع یکی دیگر از آثار مهم مدیریت فرهنگی امام رضا (علیهالسلام) به شمار میآید. گرچه بعد از جریان عاشورا تا حدی احساس مردم، به خصوص شیعیان به سمت اهل بیت (علیهمالسلام) معطوف شد و امام سجاد، امام باقر و امام صادق (علیهمالسلام) فعالیتهای فرهنگی مهمی در جهت توسعهی مبادی شیعه انجام دادند. امام کاظم (علیهالسلام) با وجود زندانی بودن از هر فرصتی برای گسترش فرهنگ شیعی استفاده کردند؛ اما تبلیغات امویان و عباسیان علیه شیعه شدیدتر از آن بود که تشیع دستکم به طور علنی رشد کند. این حکومتها در صحنهی سیاسی و اجتماعی برخورد سختی با شیعیان داشتند. همچنین در بُعد فرهنگی با جعل احادیث و تحریف آنها به طور مداوم در تخطئهی شیعه میکوشیدند. اما در زمان امام رضا (علیهالسلام) فرصتی پیش آمد و آن مطرح شدن مسئلهی ولایتعهدی است. امام (علیهالسلام) در دوران ولایتعهدی با آزادی بیانی که در عصر مأمون عباسی داده شده بود و با استفاده از مناظرههای علمی با اهل کتاب و نحلههای فکری گوناگون زمینهی اعتلای معرفت، بینش دینی و گسترش تشیع این منطقه را فراهم کردند. آن حضرت با تشکیل محافل علمی، کلامی و حدیثی به دفاع از اصول اسلام و فرهنگ اهل بیت (علیهمالسلام) پرداختند و به ایرادها و شبهههای فِرق مختلف پاسخ دادند. امام (علیهالسلام) برای تبیین و تحکیم مواضع شیعه و رفع شبهه از آن، گامهای اساسی برداشتند و تحولهای فرهنگی چشمگیری را در جامعه ایجاد کردند (طوسی، 1373: 373-351).نقش نخبهپروری
امام رضا (علیهالسلام) طی 18 سال امامت در مدینه و دو سال اقامت در ایران با تشکیل کلاسهای درس به تربیت نخبگان پرداختند که جمع آنها را 318 نفر دانستهاند (طوسی، 1373: 373-351). این آمار نشانگر توسعهی چشمگیر شیعیان و ظهور افراد ویژه با استعدادهای درخشان در مکتب امام رضا (علیهالسلام) و نقش بیبدیل ایشان در نخبهپروری است، کسانی که هر کدام به تنهایی عدهی کثیری را با جامعهی شیعی همراه کردند.نقش سازماندهی و سامانبخشی
سازماندهی، سامانبخشی و نظاممند شدن ساختار جامعهی شیعه، از آثار ویژهی مدیریت فرهنگ امام رضا (علیهالسلام) به شمار میآید که در مؤلفههای زیر قابل طرح است:1. بستن پروندهی فرقهگرایی
امام رضا (علیهالسلام) پروندهی فرقهگرایی را در شیعه بستند. عظمت وجودی و مقام علمی بالای ایشان که از منبع وحی سرچشمه میگرفت، رفتار محبتآمیز امام (علیهالسلام) و دیگر عوامل باعث شد تا فرقههای شیعه، جمع شده و تقریباً همه - به جز فرقهی اسماعیلیه - امامی مذهب (شیعهی اثنی عشری) شدند (رک: نوبختی، بیتا: 68 و...).2. نظاممند شدن ساختار عقاید و باورهای شیعی
از جمله آثار مدیریت فرهنگی امام رضا (علیهالسلام) شکلگیری و تداوم عقاید و باورهای شیعی است. عصر امام (علیهالسلام) بنا به دلایلی از جمله انحرافهای ناشی از ترجمهی کتابهای بیگانه و آشنایی مسلمانان با علوم دیگل ملل و نحل، خاصه ایرانیان، یونانیان و عقاید رایج در این دو منطقه و مذاهبی چون یهودیت، مسیحیت، زردشت، مانوی، مزدکی و مکاتبی چون عرفانگرایی (آیین گنوستیک)، رواقیگری و دیگر مکاتب رایج در سرزمینهای مفتوحه، عصر شکوفایی بحثهای کلامی و عقیدتی بود. جریانهای مختلف با رویکردهای متفاوت و در مواردی با عقاید انحرافی در جامعهی اسلامی حضور داشتند که اعتقادهای اصیل دینی را هدف قرار داده بودند. متفکران، اندیشمندان و امام هر مذهب به تشخیص خویش به اینگونه شبههها پاسخ میدادند. اختلاف در نوع برخورد با شبهه و پاسخهای ارائه شده، امری طبیعی بود اما به هر حال در گسترش اختلافهای عقیدتی هر فرقه با فرقهی دیگر نقشی تعیین کننده داشت.3. ساماندهی مبانی کلامی شیعه
به قدرت رسیدن عباسیان مقارن با شکلگیری رسمی مذاهب کلامی در عالم اسلام است. نیمهی اول قرن دوم ق. برای همهی مذاهب و فِرق اسلامی عصر کسب استقلال عقیدتی و کلامی است. پس از آنکه معتزله اصول خمسهی خود را مدون و ارائه کردند، دیگر مذاهب اصلی هم ناگزیر از ارائهی اصول اعتقادی خود شدند و به مرور، مکاتب و مذاهب عقیدتی به وجود آمدند. اوجگیری مباحث کلامی در عصر امام رضا (علیهالسلام)، فرصتها و تهدیدهایی را برای جامعهی اسلامی در پی داشت. امام رضا (علیهالسلام) در چنین شرایطی، از فرصتهای موجود برای تبیین مواضع خود در موضوعهای کلامی بهره برده، تهدیدهای حاصل از فعالیت جریانهای فکری گوناگون را به فرصت مبدل ساخته و به ساماندهی مبانی کلامی شیعه پرداختند. در این هنگام، تحت تأثیر شرایط سیاسی جامعهی اسلامی در دورهی انتقال قدرت از بنیامیه به بنیعباس و پس از آن تا به قدرت رسیدن مأمون، اصلیترین مبحث کلامی جامعهی اسلامی که به شدت مورد علاقهی هر دو جریان بوده، موضوع امامت و رهبری و مباحث متفرع بر آن است. دیگر بحثهای کلامی این دوره مباحثی چون توحید، قدر، جبر، جایگاه مؤمن و کافر و... تحت الشعاع این مبحث قرار گرفت (محمدزاده، 1388: 417). از دیگر مسائل کلامی مطرح شده در آن زمان، مسئلهی رؤیت خداوند بود. امام (علیهالسلام) در رد این برداشت فرمودند: «اگر کسی بتواند خدا را به چشم ببیند، پس به او احاطهی علمی پیدا کرده و خدا مورد معرفت قرار گرفته است» (ابن بابویه، 1398 ق: 110).4. ساماندهی قیامهای علویان
بعد از درگیری امین و مأمون، هرج و مرج بیشتر شهرهای اسلامی را فراگرفت و ناامنی و اضطراب بر جامعه حاکم شد. این نابسامانی زمینه را برای تحرک دیگر مخالفان فراهم ساخت و قیامهایی را در پی داشت. مهمترین این قیامها، قیامهای علویان بودند که عبارتاند از: قیام محمد بن ابراهیم بن طباطبا (یعقوبی، 1371، ج 2: 464-461)، قیام زید بن موسی (علیهالسلام) (زیدالنار) (ابن اثیر، 1371، ج 16: 255-251)، قیام ابراهیم موسی بن جعفر (علیهالسلام) (همان: 256؛ طبری، 1375، ج 13: 5638)، قیام ابن افطس (مسعودی، 1374، ج 2: 441؛ طبری، 1375، ج 13: 5640-5638) و قیام محمد بن جعفر صادق (علیهالسلام) (مسعودی، 1374، ج 2: 444-439؛ اصفهانی، بیتا: 441-438).نقش روشنگری و بصیرتافزایی
امام رضا (علیهالسلام) در یکی از بحرانیترین دورههای تاریخ شیعه به امامت رسیدند. فضای فعال فرهنگی و رونق مباحث علمی، بحران مشروعیت سیاسی و دینی و نیز انشعابهای درون فرقهای شیعه، سبب شد امام رضا (علیهالسلام) با ابزارهای مختلفی به روشنگری امت بهتزده و تشنهی معرفت آن دوره دست بزنند. بیان فلسفهی احکام، صدور روایتهای عقیدتی، تألیف کتابها و رسالههای مختلف و موضعگیریهای سیاسی و تاریخی امام (علیهالسلام) همه در همین جهت برنامهریزی شدهاند.1. مناظرهها
مناظرههای امام رضا (علیهالسلام) بستر مناسبی برای روشنگری بود، این مجالس برخلاف تصویر برگزارکنندگان آن، مرتب به نفع امام (علیهالسلام) خاتمه مییافت و زمینهی ترسیم شخصیت واقعی ایشان را فراهم میکرد. پس میتوان این مباحث را مهمترین عامل بصیرتافزایی و توسعهی مذهب تشیع دانست، چون به این بحث به شکل کافی پرداخته شده، به همین اندک بسنده میشود (رک: ابن بابویه، 1372 و 1414 ق؛ ابن شهر آشوب مازندرانی، 1405 ق، ج 4: 387-381 و...).2. مکاتبه
قلم، کارآمدترین ابزار برای انتقال پیامها و قویترین وسیله برای ماندگاری ایدهها، عقاید و اندیشههاست. علاوه بر مناظرهها، مجموعه نامههای امام (علیهالسلام) به افراد مختلف در توضیح مبانی شیعه و روشنگری، نقش مهمی داشت. نامههایی از قبیل تبیین جایگاه اهل بیت (علیهمالسلام) در کتاب و سنت (کلینی، 1369، ج 1: 290-284)، برخی از مسائل کلامی (ابن بابویه، 1372، ج 1: 229)، مسائل اختلافی میان شیعه و اهل سنت مثل ایمان ابوطالب (فیض کاشانی، 1407 ق، ج 2: 176)، توضیح مصداق شیعه (حمیری، 1413 ق: 206-203) و معنای «اولوالامر» (عیاشی، بیتا، ج 1: 360) و...3. مهاجرتهای هدفدار دینی و فرهنگی
امام (علیهالسلام) قبل از مهاجرت به مرو، به منظور معرفی خود، اثبات امامت و برای از بین بردن شبهه و بصیرتافزایی، به بصره و کوفه سفر کردند و در آنجا با گروهی از مسلمانان از جمله عمر بن هداب که گرایش ناصبی داشت و معتزلی مذهب بود و دیگران مناظرههایی داشتند (رک: ابن بابویه، 1398 ق).نقش حفاظتی - هدایتی
حفظ جامعهی شیعه از انواع آسیبها و هدایت آنها در مسیر درست، یکی از مهمترین آثار مدیریت فرهنگی امام رضا (علیهالسلام) بر تشیع است.1. حفظ جامعهی شیعه از آسیب (سیاسی، فرهنگی و علمی)
در واقع آنچه که زمینهی توسعهی هرچه بیشتر مجموعهی رو به رشد شیعه را فراهم کرد، طرحها و تدابیر حفاظتی بود که امام رضا (علیهالسلام) به کار بستند. این مسئله به خصوص در دورهی مأمون که حکومت عباسی از قدرت بالایی برخوردار بود و امام رضا (علیهالسلام) در منصب ولایتهدی (هرچند بر حسب ظاهر) بودند اهمیت خود را بیشتر نشان میدهد. در این دوره که مسائل فکری و عقیدتی و همچنین مباحث فقهی در جامعهی اسلامی اوج گرفته و شبهههای گوناگونی در زمینههای دینی و غیردینی مطرح میشد، تشنگی علمی و معرفتی شدیدی میان مردم به وجود آمد. پیروزی در مناظرهها، عظمت علمی، مقام معنوی و اخلاق عملی باعث جذب مردم به سوی امام رضا (علیهالسلام) شد. ابهت علمی ایشان همه جا را فراگرفت به گونهای که مأمون به آن اعتراف کرد.2. دور کردن شیعیان از خطرهای سیاسی
در دورهی مأمون عباسی با توجه به جریان ولایتعهدی، امام رضا (علیهالسلام) کوشیدند جامعهی شیعی را از اهداف پشت پردهی خلیفه آگاه کنند تا از سوق یافتن شیعیان در گردابهای سیاسی که خلیفه نقش اول آن را برعهده داشت جلوگیری کنند. در چنین شرایطی که دشمن آشنایی کاملی با جامعهی شیعه داشته و با مهمترین شخصیت آن یعنی امام رضا (علیهالسلام) رابطه دارد، نیاز به تاکتیکهای جدید و متفاوت بود. اگر امام (علیهالسلام) ولایتعهدی را نمیپذیرفتند، مأمون به ایپینوشتها:
1- پورداوود متولد 1264ش، در رشت، زرتشتی مذهب میباشد. بنیانگذار تحصیلات دانشگاهی در زمینه ایران باستان و اولین استاد رشته زبانهای اوستایی بود. او در دانشگاه تهران افزون بر دوره لیسانس، در دورههای فوق لیسانس و دکترا نیز تدریس میکرد. دفتر پژوهشهای مؤسسه کیهان، نیمه پنهان، ج12، ص 19.
2- عبدالله شهبازی، نظریه توطئه، ص 153.
3- دفتر پژوهشهای مؤسسه کیهان، نیمه پنهان، ج12، صص 37-31.
4- همان، صص 45-44.
5-اسماعیل رائین، فراموشخانه و فراماسونری در ایران، ج3، ص 543.
6-دفتر پژوهشهای مؤسسه کیهان، نیمه پنهان، ج12، ص 46.
7- همان، ص 54.
پینوشتها:
1- وحید رأفتی، دکتر علی مراد داوودی؛ مقالات و رسائل متنوعه، ج3، صص 8-2.
2- علی مراد داوودی، مقدمه در الوهیت و مظهریت، ج1، ص 8.
3- وحید رأفتی، همان، ص 14-10.
4- دفتر پژوهشهای مؤسسه کیهان، نیمه پنهان، ج12، صص 45-44.
5-رحیم نیک بخت، جنبش دانشجویی تبریز به روایت اسناد و خاطرات، ص 493.