داشتن پوستی سالم و البته لطیف در کف پاها برای هرکسی ایده آل است اما متاسفانه پا عضوی از بدن است که ممکن است هیچوقت لطافت پوست را در آن تجربه نکنید و حتی دچار ترک های ناجوری هم در قسمت کف پاهای خود بشوید.
به گزارش آلامتو و به نقل از مجله تناسب اندام؛ اگر از پاهایتان بدرستی مراقبت نکنید، ممکن است پاشنه هایتان به شدت ترک بخورند. در پوست پاهای ما هیچ غده عرقی وجود ندارد و احتمال زیادی دارد که آنها خشک شوند و ترک بخورند. ترک خوردن پاها و پاشنه پاها به علت کمبود رطوبت بدیهی است. اما پاهای ترک خورده می توانند توسط برخی شرایط پزشکی نیز ایجاد شوند. افراد مسن، افراد مبتلا به دیابت یا کسانی که مبتلا به بیماری پای ورزشکاران هستند، همگی ممکن است گرفتار ترک های شدید پا شوند.
ترک های پا می توانند آنقدر وخیم شوند که ایجاد درد کنند. این زمانی است که ترک ها به لایه حساس میانی پوست (درم) رسوخ می کنند.اگر در طول روز زیاد بایستید نیز ممکن است دچار ترک خوردگی پا شوید. فشار بیش از حد روی پهنه پا باعث این مسئله خواهد شد. کمبودهای ویتامین در اسیدهای چرب امگا ۳ و زینک نیز پاها را خشک و ترک خورده خواهد کرد.
اگر پاهای ترک خورده دردناک دارید، مهم است که فورا از آنها مراقبت کنید. چند درمان خانگی موثر وجود دارند که برای پاهای ترک خورده، مفید خواهند بود. اگر فورا از آنها مراقبت نکنید، ممکن است دچار مشکلات جدی تری شوید. آنها می توانند دچار عفونت شده و راه رفتن را بسیار دشوار سازند.
اگر در آغاز بروز علائم با درمانهای خانگی آسان از پاهای ترک خورده تان مراقبت نکنید، ممکن است در آینده به عوارض بیشتری دچار شوید که به توجه پزشکی نیاز خواهند داشت. برای درمان و التیام سریع پاهای ترک خورده تان، بدون نیاز به کرم های گران قیمت یا مراجعه به پزشک، یکی از درمان های خانگی زیر را امتحان کنید.
موز، یکی از بهترین راهها برای کمک به التیام سریع پاهای ترک خورده است. چند موز رسیده را بردارید و آنها را له کنید تا به شکل خمیر در بیایند. این خمیر را روی نواحی آسیب دیده پاها قرار دهید و اجازه دهید حدود ۲۰ دقیقه بماند. می توانید برای تسریع زمان بهبودی، جوراب بپوشید و اجازه دهید در طول شب روی پاهایتان بماند. آووکادو له شده به همراه روغن نارگیل نیز برای این کار مناسب است.
روغن زیتون، یک مرطوب کننده بسیار عالی برای پوست است و قرن هاست که به وان های حمام اضافه می شود. افراد زیادی وجود دارند که روغن زیتون را بطور منظم به وان حمامشان اضافه می کنند و در مورد توانایی آن برای نرم نگه داشتن پوست، سوگند می خورند. ماساژ دادن روغن زیتون روی نواحی ترک خورده پاهای شما به التیام سریع علائم آزاردهنده کمک خواهد کرد. این روغن به رطوبت رسانی کمک می کند، در حالیکه ماساژ به تحریک گردش خون کمک خواهد کرد. روغن بادام، یک روغن عالی دیگر برای کمک به التیام پاهای ترک خورده است. روغن نارگیل نیز مفید است.
مخلوطی از وازلین و آب لیمو در التیام سریع پاهای ترک خورده، موثر است. برای استفاده از این درمان خانگی سریع، پاها را برای حدود ۲۰ دقیقه در آب گرم خیس کنید و سپس کاملا خشک نمایید. یک قاشق غذاخوری وازلین را با ۳ قاشق چایخوری آب لیمو بخوبی مخلوط کنید. این مخلوط را روی پاها بمالید و اجزاه دهید یک ساعت بماند. همچنین می توانید روی آن را با جوراب بپوشانید و بگذارید در طول شب روی پاهایتان بماند. اگر این کار را هر روز انجام دهید، در حدود یک هفته شاهد نتایج مثبت آن خواهید بود.
عسل برای پوست، فوق العاده مفید است. نه تنها فوق العاده مغذی است بلکه سرشار از خواص ضدباکتری می باشد. مردم هزاران سال است که از عسل برای درمان انواع مشکلات مختلف استفاده می کنند و بسیاری از ویژگی های قدرتمند آن برای پوست آگاهند. تمام کاری که باید انجام دهید، آن است که نصف فنجان عسل را در یک سطل آب گرم مخلوط کنید. پاهایتان را بمدت ۲۰ دقیقه در این مخلوط بخیسانید و سپس با یک لیف مالش دهید. این کا ر را به هر تعداد دفعات لازم تکرار کنید تا زمانیکه به نتایج مورد نظرتان برسید.
ویتامین E به خاطر خواص مفیدش در افزایش سلامت پوست، شناخته شده است. ثابت شده که این ویتامین، چین و چروکها و خطوط ریز را برطرف می کند و مردم قرن هاست که از ویتامین E برای حفظ جوانی و درخشش پوستشان استفاده می کنند. ویتامین E، تاثیر بسیار مثبتی در کمک به درمان و جلوگیری از ترک خوردن پاها دارد. شما می توانید آن را به شکل مکمل مصرف کنید یا روغن خالص آن را تهیه کرده و روی قسمتهای آسیب دیده پاهایتان بمالید. همچنین ممکن است لازم باشد غذاهای غنی از ویتامین C بیشتری در رژیم غذایی تان جای دهید، از جمله آووکادو، بادام، زرد آلو، پاپایا و تخمه آفتابگردان.
می دانید که روغن زیتون برای پوست، عالی است اما آیا می دانستید که بلغور جودوسر در درمان و تسکین پوست خشک و ترک خورده، بسیار مفید است؟حمام بلغور جو دوسر، صدها سال است که برای کمک به تسکین پوست تحریک شده یا ملتهب، مورد استفاده قرار می گیرد. افراد بسیاری با آبله مرغان یا آفتاب سوختگی، برای تسکین سوزش و خارش پوستشان از حمام بلغور جو دوسر استفاده کرده اند. ترکیب کردن بلغور جو دوسر و روغن زیتون، یک روش عالی برای التیام پاهای ترک خورده است.
یک قاشق غذاخوری بلغور جو دوسر و یک قاشق غذاخوری روغن زیتون (روغن بادام نیز موثر است) باید با هم مخلوط شوند تا یک خمیر درست شود. این خمیر باید به نواحی آسیب دیده پا مالیده شده و پس از حدود نیم ساعت شسته شود. انجام دادن این کار، چند بار در هفته به التیام سریع پاهای خشک و ترک خورده کمک خواهد کرد و باعث می شود پاهایتان ظاهر و احساس فوق العاده ای پیدا کنند.
این ترکیب یک راه عالی برای درمان و التیام پاهای ترک خورده است. ۳ قاشق چایخوری از هر کدام از اینها ــ سرکه سیب، عسل و آرد برنج ــ را با هم مخلوط کنید تا یک خمیر غلیظ درست شود. پاهایتان را بمدت ۲۰ دقیقه در آب گرم بخیسانید، سپس کاملا خشک کنید و این خمیر را روی آنها بمالید. برای نتایج بهتر، پاهایتان را با جوراب بپوشانید و اجازه دهید این خمیر در تمام شب روی پاها بماند. می توانید آن را در صبح بشویدد. پس از چند روز استفاده از این روش آسان خانگی، تفاوت قابل توجهی را مشاهده خواهید کرد.
برای سلامت انسان و گردش بهتر جریان خون در بدن،اگر دست ها و پاها گرم باشند بهتر است. برخی از افراد دست و پای سردی دارند. اگر همیشه دست هایتان را برای گرم شدن بهم می مالید و یا نوک انگشتان پایتان از دیگر نقاط بدنتان سردتر است نگران نباشید. دلیل اینکه دست ها و پاهایمان در زمستان سرد می شود
این است که بدنمان گرم نگه داشتن ارگان های حیاتی مانند قلب و ریه ها را در اولویت قرار می دهد که موجب کاهش جریان خون به دیگر اندام ها مانند دست و پا می شود.چرا دست ها و پاها؟ چون این نقاط بدن، جاهایی است که در برابر هوای سرد، بیشتر گرما از دست می دهد.
این قسمت های بدن در کنار گوش، نسبت به دیگر جاهای بدن گیرنده های تنظیم حرارت بیشتری دارند و بدان معناست که خون را از دست ها و پاها منحرف کرده و به سمت هسته بدن می فرستند.
غذاهای مناسب برای سلامت قلب میل کنید
یکی از راه های گرم کردن این اندام ها تقویت جریان خون و خوردن غذاهای مناسب برای سلامت قلب است. سعی کنید غذاهای سالمی مانند ماهی های چرب، آجیل ها، روغن زیتون، میوه و سبزیجات را وارد برنامه غذایی تان کنید. این غذاها برای گردش خون بدن مانند معجزه عمل می کنند.
غذاهای مناسب برای قلب و تقویت کننده جریان خونی عبارتند از سالمون، توت ها، گردو، ماست کم چرب، موز، شکلات تلخ، غلات و روغن زیتون.
با جوراب بخوابید
وقتی می خواهید برای خواب به رخت خوابتان بروید، جوراب بپوشید چون می تواند مانند پتو نوک انگشتان پا را گرم کند. حتی سالم ترین فرد نیز در روزهای سرد زمستان ممکن است به کمک احتیاج پیدا کند و جوراب می تواند این کار را انجام دهد. توصیه می شود از جوراب یا پاپوش هایی استفاده کنید که جنس پشمی داشته باشند.
دستکش درستی استفاده کنید
به جای دستکش های معمولی که برای هر کاری مجبور می شوید درشان بیاورید از دستکش های مناسب و مخصوص استفاده کنید که هم گرم نگهتان دارند هم مانعتان نشوند. دستکش های پشمی می توانند با حجمی کم به خوبی دست ها را گرم نگه دارند.
اگر می خواهید بدون در آوردن دستکش از گوشی لمسی خود استفاده کنید می توانید از دستکش های مخصوصی استفاده کنید که با آنها می توان گوشی لمسی را نیز مورد استفاده قرار داد.
از ابزار گرمایشی استفاده کنید
وقتی درون خانه یا دیگر ساختمان ها هستید می توانید با پناه بردن به بخاری و شوفاژ و دیگر وسایل گرمایشی دستان خود را گرم نگه دارید. اما وقتی خارج از خانه هستید هم ابزارهای گرمایشی می توانند به خوبی گرم نگهتان دارند. کمی نامتعارف است اما اگر واقعا با سرما مشکل دارید می توانید از دستکش های حرارتی و یا از بخاری های شارژی کوچک قابل حمل استفاده کنید تا خود را گرم نگه دارید.
از ادویه جات کمک بگیرید
به غذاهای زمستانی خود کمی ادویه اضافه کنید تا علاوه بر بهبود طعم آنها، همزمان خودتان را نیز گرم کنید. برخی ادویه جات به خاطر قابلیت گرم کنندگی شان شهرت دارند. فلفل سیاه، دارچین، پودر فلفل قرمز، هل، زنجبیل، ریشه خردل و سیر در میان ادویه جات برتری هستند که می توانند گرمتان کنند.
به غذاهای زمستانی خود کمی ادویه اضافه کنید تا باعث گرم شدن بدن شود
نوشیدنی های گرم بنوشید
در طول روز نوشیدن مایعات گرمی مانند چای هیچ ضرری ندارد چون می توانند تاثیر طولانی مدتی در حرارت بدن داشته باشند. نوشیدنی های گرم مانند انواع چای علاوه بر تقویت سوخت و ساز بدن، آنتی اکسیدان نیز دارند. برخی متخصصان همچنین براث یا عصاره استخوان را نیز توصیه می کنند،
نه فقط به خاطر خاصیت گرم کنندگی، بلکه به خاطر سرشار بودنش از منیزیم و کلاژن. هر دوی اینها برای عضلات و پوست مفید هستند. نگه داشتن یک فنجان گرم به سادگی می تواند انگشتانتان را حرارت دهد، مخصوصا اگر بیرون هم باشید.
ورزش
تا به حال شده در حالی که از سرما می لرزید وارد باشگاه شوید و در حالی که از گرما عرق می ریزید از آن خارج شوید؟ ورزش هرچه که باشد از چند حرکت ساده گرفته تا گرم کردن می تواند به گردش خون کمک کند که در نتیجه باعث افزایش حرارت بدن می شود. گفته می شود تاب دادن
دستها به گرم شدن آنها کمک می کند. تاب دادن دست ها به صورت دایره ای می تواند کاری کند جریان خون به سر انگشتان فرستاده شود و آنها را گرم کند.
وقتی جدی تر می شود
اگر این نکات هم نتوانستند گرمتان کنند ممکن است از بیماری رینود رنج ببرید یعنی تاثیر بیش از حد سرما که حدود 20 درصد از خانم ها را تحت تاثیر خود قرار می دهد. در بیماری رینود، انگشتان دست ابتدا سفید و بعدا ممکن است آبی شوند. ممکن است دست ها بی حس شوند،
حتی این احتمال وجود دارد که بیماری باعث ایجاد خراش و زخم روی انگشتان شود. در برخی موارد جهت درمان این بیماری به فرد داروهای گشاد کننده رگ های خونی داده می شود. آسیب پذیر بودن در برابر سرما می تواند نشانه های مشکلات سلامتی جدی تری نیز باشد از جمله لوپوس،
اسکلرودرمی، یا بیماری عروق محیطی. اگر متوجه علائمی مانند شکننده شدن موها، خستگی و تورم اندام که با سرد شدن دست و پا اتفاق می افتاد شدید باید هرچه سریع تر مورد معاینه پزشک قرار بگیرید.
منبع:salamatnews.com
جام جم سرا:
به گفته دکتر محمد حلمی، تورم پا مشکل عمده بیماران قندی است و با درد بسیاری همراه است. علت آن هم ایستادن و یا راه رفتن طولانی مدت است که باعث جمع شدن مایعات در پاها می شود و به عصب های پا آسیب می رساند.
به گزارش الیوم السابع، این پزشک تغذیه و عضو جمعیت آمریکایی چاقی، افزود : برای حل این مشکل باید پاها را روی بالش بگذارید تا بالا بیاید. همچنین میتوانید پاهایتان را با آب کمپرس کنید تا خون به شکل طبیعی در پاها گردش پیدا کند. نباید نمک زیادی در غذاها استفاده کنید زیرا نمک باعث احتباس مایعات می شود و تورم پا را بیشتر می کند. علاوه بر این، توصیه می شود که مداوم ورزش کنید تا گردش خون در پاها براحتی صورت بگیرد.
جام جم سرا: دکتر بهروز توانا، متخصص طب فیزیکی و عضو هیات علمی دانشگاه تاکید میکند: گرفتگی عصب سیاتیک که معمولا بر اثر کشیدگی عضله، سرما، تزریقات، ضربه و وضع غلط نشستن و برخاستن بروز میکند، برخلاف بیرونزدگی دیسک طی زمان کوتاهی و حداکثر یک هفته بهبود مییابد.
این متخصص به جامجم میگوید: نه تنها دردهای سیاتیکی بشدت دردهای ناشی از آسیبدیدگی دیسک نیست، بلکه آسیبدیدگی دیسک طی زمان طولانیتر و پروسه درمانی سختتری بهبود مییابد در حالی که کشیدگی عصب سیاتیک با استراحت، گرمکردن موضع و در موارد حادتر، فیزیوتراپی و داروهای مسکن و ضد التهاب ساده و غیرکورتونی بهبود مییابد.
گرفتگی پشت پا
از آنجا که عصب سیاتیک از قسمت پایین کمر شروع میشود و تا پشت باسن، ران و ساق و انتهای پا ادامه مییابد، آسیبدیدگی و کشش آن بویژه بر اثر حرکت ناگهانی و اشتباه بدن، ضربه و تزریقات بد با گرفتگی عضلات پشت پا همراه خواهد بود.
به گفته دکتر توانا، شغلهایی که نیاز به چرخیدن و کشش عضلات پشت دارد یا فرد باید بار سنگینی را حمل کند یا نیاز به رانندگی و نشستن طولانیمدت دارد، ممکن است باعث درد سیاتیک شود اما گرفتگی عصب سیاتیک میتواند به دلایل دیگری چون آسیب و ناراحتی در قسمت پایین کمر و ستون فقرات و آسیبهای مربوط به دیسک کمر از جمله شکستن دیسک کمر، بیرونزدگی دیسک یا کشیدگی عضلات باسن یا شکستگی یا آسیب لگن خاصره نیز ایجاد شود.
ناگفته نماند که تومور، خونریزی داخلی، عفونت، رشد بیش از اندازه استخوان، آسیب عصب در اثر دیابت و پوکی استخوان نیز میتواند در برخی شرایط، منجر به آسیبدیدگی عصب سیاتیک شود.
گرم کردن بدن قبل از ورزش
دکتر توانا، قرار گرفتن بدن در حالتهای غلط هنگام خواب، نشستن یا بلندکردن اجسام از روی زمین را از دلایل گرفتگی و کشیدگی عصب سیاتیک میداند و میافزاید: بیشک قبل از کارهای سخت و ورزشهای سنگین باید بدن را با نرمش کردن گرم کرد. این امر، بویژه در میانسالی اهمیت بیشتری مییابد. بعلاوه پیش از آنکه شخصی به انجام ورزش سنگین و رزمی اقدام کند، باید چند هفتهای با انجام حرکات ورزشی سبک، بدنش را آماده سازد و گرنه اولین ارگانی که بر اثر کار سنگین و حرکات اشتباه بدن آسیب میبیند، عضلات، تاندونها و اعصاب حرکتی چون سیاتیک است.
این متخصص طب فیزیکی میافزاید: نشستن پشت صندلیهایی که بر اساس اصول ارگونومیک طراحی نشده یا فرمهای اشتباه نشستن و پشت میز نشینی همچون خم شدن به جلو هنگام کار با رایانه و نیز ضعیف بودن عضلات شکم و کمر به دلیل بی تحرکی میتواند زمینه آسیبهای سیاتیکی را فراهم آورد.
لاغری و چاقی زیاد، عصب سیاتیک را میآزارد
گرچه متخصصان طب فیزیکی بر چاقی و افزایش وزن به عنوان یکی از عوامل مهم خطر در بروز دردهای سیاتیک تاکید میکنند، اما دکتر توانا تاکید میکند چاقی و لاغری مفرط میتواند باعث افزایش فشار بر ستون فقرات و بروز دردهای سیاتیکی شود.
البته افزایش سن به نوبه خود عاملی است که میتواند با تغییراتی در نخاع همراه باشد و زمینه بروز فتق یا بیرونزدگی دیسک و رشد بیش از اندازه استخوان را فراهم کند که زمینهساز بروز آسیبدیدگی عصب سیاتیک میشود.
درد سیاتیک براحتی بهبود مییابد
به خاطر داشته باشید درد سیاتیک معمولا طول یک پا یا انگشتان پا را درگیر میکند و با احساس گزگز خفیف، درد خفیف یا احساس سوزش و در مواردی درد شدیدتر همراهاست.
دکتر توانا درباره درمان غیردارویی دردهای سیاتیک میگوید: گرم کردن موضع، ماساژ دادن با پمادهای ضدالتهاب غیر کورتونی چون پیروکسیکام و دیکلوفناک و مصرف مسکنهای ساده در کاهش و بهبود دردهای سیاتیک، در کنار رفع عامل ایجادکننده این دردها بسیار موثر است. بعلاوه تا چند روز بهتر است فعالیت شخصی که دچار گرفتگی عصب سیاتیک است، کاهش پیدا کند. بیشک اصلاح نوع نشستن، خوابیدن و داشتن فعالیت ورزشی منظم برای تقویت عضلات شکم و کمر، در پیشگیری از عود دردهای سیاتیک بسیار موثر خواهد بود.(پونه شیرازی / گروه سلامت)
جام جم سرا:دکتر شهرام آهنجان به بیان توصیههایی به ورزشکاران برای داشتن یک ورزش مناسب در کنار روزه داری پرداخت و گفت: مهمترین مسئلهای که در ورزش کردن اهمیت دارد تامین آب مورد نیاز بدن است و از این حیث توصیه میشود ورزشکاران روزه دار در فاصله بین افطار تا سحر آب کافی بنوشند.
این فوق تخصص ورزش درمانی با تاکید بر اهمیت نوشیدن آب، افزود: آب مورد نیاز بدن در طول روز هشت لیوان است و ورزشکاران روزه دار به منظور جلوگیری از کم آبی بدن خود باید این حجم از آب را در فاصله زمانی بین افطار تا سحر و در فواصل زمانی مناسب بنوشند.
آهنجان استفاده از مواد فیبردار و دارای املاح را به منظور ذخیره و نگهداری آب در بدن به افراد توصیه و استفاده از سبزیجات و میوهها در فاصله بین افطار تا سحر را مهم دانست.
این فوق تخصص ورزش درمانی مصرف میوهها را به جهت برخورداری از قندهای ساده به ورزشکاران روزه دار توصیه کرد.
آهنجان در ادامه بهترین زمان برای ورزش کردن روزه داران را 1.5 تا 2 ساعت بعد از افطار دانست و گفت: در این زمان مواد جذبی به بدن رسیده و ویتامین ها و انرژی مورد نیاز بدن برای ورزش کردن تامین شده است.
آهنجان بلافاصله ورزش کردن پس از افطار را به علت حجم زیاد مواد غذایی که مصرف شده را نامناسب دانست و گفت: این اقدام می تواند دستگاه گوارش را با مشکل مواجه کند.
وی در ادامه به ورزشکاران روزه دار توصیه کرد: از گنجاندن مواد غذایی پیچیده و مرکب در وعده افطار خود خودداری کنند، چرا که اینگونه مواد معمولا زمان جذب طولانی مدت دارند.
این فوق تخصص ورزش درمانی استفاده از نان و پنیر و سبزی را به علت برخورداری از سه دسته از مواد مغذی به ورزشکاران روزه دار توصیه کرد و افزود: مصرف انواع سوپ ها، مواد غذایی آبکی، انواع غلات و ... نیز در برنامه غذایی روزه داران توصیه می شود.
آهنجان مصرف انواع مغزها را به علت برخورداری از انرژِی بالا به ورزشکاران روزه دار توصیه کرد.
وی در ادامه از وعده سحری به عنوان یک وعده کامل یاد کرد و گفت: بهتر است افراد و بخصوص ورزشکاران روزه دار همه گروه های غذایی را در وعده سحر خود بگنجانند.
به گفته وی حذف وعده سحر و یا حذف مصرف مواد مغذی در وعده سحر می تواند روزه داران بخصوص ورزشکاران روزه دار را با مشکلات گوارشی روبرو کند و لذا توصیه می شود این وعده مثل وعده ناهار در نظر گرفته شود.
این فوق تخصص ورزش درمانی در ادامه همچنین فاصله زمانی چند ساعت پس از سحر را نیز برای ورزش کردن مناسب دانست.
آهنجان با بیان اینکه ورزش کردن روزه داران در ایام ماه مبارک رمضان هیچ منعی ندارد، گفت: ماه رمضان فرصت خوبی برای پرداختن به ورزشهای هوازی، چربی سوزی و کاهش وزن بدن است.
این فوق تخصص ورزش درمانی در ادامه به ورزشکاران روزه دار توصیه کرد: سعی کنند در فضای آزاد خصوصا در گرمای هوا از فعالیت بدنی و تمرین صرف نظر کنند، چرا که در گرمای هوا میزان تعریق بدن بالا رفته و همین مسئله می تواند بدن را با کمبود آب مواجه کند.
آهنجان در ادامه با بیان اینکه شدت تمرین با فاکتورهایی همراه است که یکی از عمده ترین آنها آمادگی بدنی است، به ورزشکاران روزه دار توصیه کرد: در ماه مبارک رمضان این ملاحظات را در نظر بگیرند و تا جایی که توان فیزیولوژیکی آنها اجازه می دهد ورزش کنند.
وی افزود: ورزشکاران روزه دار در حین تمرین و ورزش ضربان قلب، رنگ چهره، بنیه بدنی و... خود را در نظر داشته باشند و هر زمان که احساس ضعف بدنی دارند قبل از رسیدن به آستانه مشکلات بدنی ورزش کردن را متوقف کنند.(ایسنا)
جام جم سرا: سیاتیک، عصب گستردهای است که از ناحیه تحتانی کمر آغاز و تا پشت پاها ادامه مییابد. اعمال هرگونه فشار روی این ناحیه باعث تحریک عصب سیاتیک شده و درد از قسمت تحتانی کمر به پشت یکی از پاها، باسن و پایینتر انتشار مییابد. کمردردهای مربوط به عصب سیاتیک معمولا یک پا را درگیر کرده و با نشستن، سرفه یا عطسه کردن تشدید میشود. در چنین حالتی، ممکن است در پای خود بیحسی، ضعف یا سوزنسوزن شدن احساس کنید. علائم بیماری معمولا ناگهانی بروز میکنند و چند روز تا چند هفته ادامه مییابند.
بیش از 85 درصد مردم دنیا در طول زندگی خود به نوعی کمرشان درد میگیرد؛ ولی این دردها همگی ناشی از تحریک اعصاب سیاتیک نیست. در بسیاری از موارد، علت کمردرد کشیدگی و فشار بیش از حد وارده به ماهیچههای ناحیه تحتانی کمر است، اما مشخصهای که دردهای سیاتیک را از سایر انواع کمردرد مجزا میکند، دردهایی است که از کمر بهسمت پاها انتشار مییابد. این دردها همانند گرفتگی پاها تا چند روز شما را درگیر میکند.
مراقب خودتان باشید
بیشتر افرادی که به دردهای سیاتیک مبتلا هستند، افراد سی و پنجاه ساله هستند. در این میان، زنان بیش از مردان در معرض ابتلا به سیاتیک قرار دارند و این احتمال در زنان باردار، به دلیل فشاری که در طولانیمدت بر اثر رشد جنین به عصب سیاتیک وارد میشود، بیشتر است. از دیگر دلایل بروز دردهای سیاتیک میتوان به بیرونزدگی دیسک کمر و التهاب ستون مهره اشاره کرد.
بیرون زدگی دیسک کمر از جمله شایعترین علل بروز دردهای سیاتیک به شمار میرود. دیسکها همانند بالشتکهایی بین استخوانهای ستون مهره عمل میکنند. با افزایش سن و قرار گیری در معرض آسیبهای احتمالی، دیسکهای میانمهرهای نیز ضعیفتر میشوند. گاه مواد ژلهمانند بین مهرهها که همان دیسکها هستند، از پوشش خارجی بیرون میزنند و به ریشههای عصب سیاتیک فشار وارد میکنند. از هر 50 نفر در دنیا، یک نفر در طول زندگی بیرونزدگی دیسک را از سر میگذراند. تنگی مجرای نخاعی از دیگر دلایل بروز دردهای سیاتیک محسوب میشود. ساییدگی و پارگی طبیعی مهرهها ممکن است باعث نازکی نخاعی شود. این فرآیند نازکشدگی کانال نخاعی به تنگی کانال نخاعی معروف است و روی ریشههای عصب سیاتیک فشار میآورد. این اختلال در افراد بالای 60سال بهوفور دیده میشود. در موارد نادر، سیاتیک بر اثر رشد تومورها در داخل یا امتداد طناب نخاعی یا عصب سیاتیک ایجاد میشود. مثلاً رشد تومور، روی عصب مربوط فشار وارد میکند.
بسیاری از آدمها، بویژه مردان، عادت دارند کیف پول خود را در جیب پشتی شلوار خود قرار دهند. این کار در طولانیمدت فشار مزمنی روی ماهیچههای این ناحیه وارد و دردهای عصب سیاتیک را در طول زمان تشدید میکند. پزشکان معتقدند افراد از قرار دادن کیف پول در جیب عقبی شلوار باید جدا خودداری کنند.
از دیگر دلایل بروز سیاتیک میتوان به التهاب، عفونت یا آسیبهایی مانند شکستگی اشاره کرد. بهطور کلی، هر شرایطی که باعث تحریکپذیری یا اعمال فشار روی عصب سیاتیک شود، ممکن است آغازکننده علایم بیماری باشد.
راههای رهایی از سیاتیک
راههایی برای کاهش کمردردهای سیاتیکی وجود دارد که بدون هیچ دردسری و در منزل میتوانید انجام دهید تا درد به مقدار زیادی کاهش یابد. استفاده از پدهای گرمکننده یا بستههای یخ در بهبود درد بسیار مؤثر است. کیسههای آب گرم یا کیسههای یخ هر دو ساعت، به مدت 20 دقیقه میتواند از شدتِ کمردرد شما بکاهد. البته تاثیرگذاری هر یک از این دو روش به بیمار بستگی دارد و تنها از راه آزمون و خطا به دست میآید.
ورزش و سیاتیک
ورزش و انجام نرمشهای کششی از جمله موثرترین راههای درمانی به شمار میرود. یکی از نکات کلیدی که باید به خاطر داشته باشید داشتن فعالیتهای مفید بدون اعمال فشار به ناحیه کمر است؛ به طوری که در طول فرآیند درمان نباید بیتحرک بود. حرکت بهطور قابلتوجهی التهاب و درد را کاهش میدهد. با مراجعه به متخصص طب فیزیکی میتوانید نحوه انجام نرمش و کشش آرام ماهیچههای همسترینگ (پشت استخوان ران) و ناحیه تحتانی کمر را فرابگیرید. از سوی دیگر، ممکن است برخی حرکات ورزشی با توجه به بیماری، برای شما مفید نباشد. بهتر است در مشورت با پزشک از این امر آگاه شوید. پیادهرویهای کوتاه مدت از مؤثرترین روشهای درمانی به شمار میرود.
انجام ورزشهای منظم و همیشگی، حفظ حالت صحیح نشستن و ایستادن، خمشدن روی زانوها برای برداشتن اشیای سنگین از روشهای پیشگیرانه به شمار میروند که علاوه بر جلوگیری از آسیبهای احتمالی وارده، از احتمال عود سیاتیک نیز میکاهد |
در مواردی که سیاتیک بر اثر ابتلا به بیرونزدگی دیسک کمر ایجاد شده و دردهای شدیدی پس از چهار تا شش هفته ایجاد میکند، عمل جراحی بهعنوان روش نهایی درمان به کمک پزشکان میآید. پزشک در این عمل بخشی از دیسک بیرونزده را خارج میکند و از این طریق، فشار وارد به عصب سیاتیک را از بین میبرد. حدود 90 درصد از بیماران بدون نیاز به عمل جراحی بهبود مییابند.
اگر به دردهای سیاتیک مبتلا هستید، بهتر است بعد عمل و به مدت یک ماه از انجام برخی کارها مانند رانندگی، وزنهبرداری یا خمشدن به جلو خودداری کنید. همچنین انجام درمانهای فیزیکی نیز ممکن است استقامت ماهیچههای ناحیه کمر را تقویت کند. از آنجا که بهبود و بازتوانی از اهمیت بالایی برخوردار است، با فعالیتهای بدنی تا حد زیادی میتوان بر این ناراحتیها غلبه کرد.
مدارکی دال بر این موضوع وجود دارد که برخی درمانهای مکمل، اثربخشی بسیار خوبی روی کمردردهای سیاتیکی دارند. طب سوزنی، ماساژدرمانی، یوگا و حرکات کایروپرکتیک ممکن است دردهای تحتانی موضعی را بهطور قابلتوجهی کاهش دهد.
ابتلا به سیاتیک، افراد را در معرض ابتلای دوباره به این بیماری و عود این مشکل قرار میدهد. ولی انجام برخی راهکارها خطر عود بیماری را بشدت کاهش میدهد. انجام ورزشهای منظم و همیشگی، حفظ حالت صحیح نشستن و ایستادن، خمشدن روی زانوها برای برداشتن اشیای سنگین از روشهای پیشگیرانه به شمار میروند که علاوه بر جلوگیری از آسیبهای احتمالی وارده، از احتمال عود سیاتیک نیز میکاهد.
در میان روشهایی که گفتیم، برخی راهکارها جزو مؤثرترین راههای درمان سیاتیک به شمار میروند و کیفیت زندگی در مبتلایان به کمردردهای سیاتیکی بهبود مییابد:
برقراری دوباره تعادل میان ماهیچهها: متخصصان بر این باورند که کشش و انجام حرکات نرمشی شیوه مناسب و آسانی است که دردهای سیاتیک را تا حد قابلملاحظهای بهبود میبخشد؛ به طوری که بیش از 80 درصد مبتلایان با انجام صحیح حرکات کششی، از این دردها خلاص میشوند و علائم بیماری در آنها بهمرور از بین میرود. از سوی دیگر، انجام نادرست حرکات نه فقط کمکی به بهبود دردهایتان نمیکند، بلکه بر شدت آن نیز میافزاید.
درمان میوفاسیال (Myofascial): این نوع درمان، نوعی روش سنتی به شمار میرود که در واقع درمان بافت نرم ماهیچهای است که درد و بیتحرکی ماهیچههای اسکلتی را درمان میکند. از این روش برای درمان دردهای سیاتیک و سردرد استفاده میشود.
این درمان، گرفتگیها و انقباضهای عضلانی را برطرف میکند، گردش خون و غدد لنفاوی را بهبود میدهد و رفلکسهای کششی را در ماهیچهها تحریک میکند. این روش همانند ماساژدرمانی است و حرکات آن روی بدن با فشار دستها صورت میگیرد.
دارو و درمان
استفاده از داروهای مسکن معمول مانند استامینوفن، داروهای غیراستروییدی ضدالتهابی مانند آسپرین، ایبوپروفن و ناپروکسن در کاهش دردهای سیاتیک بسیار موثرند. پزشک ممکن است تزریق استروییدها را بهعنوان کاهش التهاب برای برخی بیماران تجویز کند. در موارد شدید بیماری، پزشک برای کاهش التهاب، تزریق استروییدها را به داخل نخاع توصیه میکند. این تزریق دقیقا در ناحیه اطراف عصب سیاتیک انجام میشود. (ندا اظهری/منابع: WebMd NCBI/NLM/NIH MyTreatmentForSciantica/ضمیمه سیب)
جام جم سرا: اما این اعضا هم حرفهای زیادی از سلامت دارند که با زبان بیزبانی ابراز میکنند. گاهی همین پاها وجود یک بیماری جدی را فاش میکنند. برای همین هرگز نباید آنها را نادیده گرفت.
پاهای همیشه یخچالی
وقتی هوا خوب و گرم هم است گاه پاهایتان سرد و یخ زدهاند، شاید کمخونی و کمکاری تیروئید در میان باشد. احساس سرمای زیاد در پاها ممکن است نشاندهنده مشکلاتی در گردش خون باشد. یعنی خون کافی به بخشهای بیرونی بدن نمیرسد، در نتیجه سرمای بیشتری احساس میکنید. به طور کلی، این مشکل میتواند نشاندهنده سوختوساز کند بدن، کمکاری تیروئید، کمخونی و سندرم رینود (کاهش چشمگیر جریان خون در رگهای دست یا پا) باشد.
اگر مشکل با علائم دیگری مانند تغییر در رنگ پوست، تورم، بیحسی، خستگی و خشکی پوست همراه باشد، حتماً به پزشک مراجعه کنید.
سفیدی و کبودی انگشتان پا
این مشکل ممکن است نشاندهنده سندرم رینود باشد که معمولا در انگشتان دستها و پاها دیده میشود. به این ترتیب که هنگام قرار گرفتن در معرض هوای سرد، انگشتان دست و پای فرد سفید و کبود و در نهایت قرمز و البته دردناک میشوند. در واقع، خروج از محیط گرم و ورود به محیط سرد باعث میشود که مویرگها منقبض شوند. در نتیجه خون به اندامهای بدن بخوبی نمیرسد و سرد و دردناک میشوند. بیماری رینود اختلالی در گردش خون در اندامهای بیرونی بدن است که هنگام قرارگرفتن در معرض سرما و گاهی بر اثر اضطراب و فشارهای روحی بروز میکند. دلیل مشخصی برای این مشکل وجود ندارد.
خوشبختانه هرچند علایم این بیماری آزاردهنده است، بیخطر بوده و آسیبی به رگها و بافتهای بدن نمیرساند. توجه داشته باشید که این مشکل لبها، انگشتهای دست و بینی را نیز درگیر میکند. توصیه میشود اگر مشکل بعد از مدتی رفع نشد، به پزشک مراجعه کنید.
کشیدن پاها روی زمین
اگر مدتی است که متوجه تغییراتی در گامهایتان شدهاید، یعنی بیاختیار پاهایتان را دنبال خودتان میکشید و احساس میکنید باید زانوهایتان را بیش از اندازه بالا بکشید تا نوک پاهایتان از زمین کنده شود، بهتر است بیشتر حواستان را جمع کنید. کاهش بیسروصدای حساسیت پاها و کشیده شدن آنها روی زمین ممکن است علامت ابتلا به دیابت باشد. این مشکل همچنین ممکن است علامت وجود عفونت و حتی اختلالات عصبی باشد.
پاهای پفکرده
پاهای پفکرده و متورم در بیشتر اوقات در نتیجه گردش خون نامناسب یا به دلیل سرپا ایستادن یا نشستن طولانیمدت بروز میکند.
اگر این تورم رفع نشود و پاهایتان به مدت طولانی پفکرده بمانند، ممکن است نشاندهنده فشار خون بالا، مشکلاتی در دستگاه لنفاوی، نارسایی تیروئید، مشکلات قلبی یا علامت دیابت باشد.
توصیه میشود موقع خواب یک یا دو بالش زیر پاهایتان بگذارید. اگر مشکلتان رفع نشد یا علایم دیگری هم احساس کردید، به پزشک مراجعه کنید تا بررسیهای دقیقتر انجام دهد.
پاهایی که همیشه در تب میسوزند
این حالت را سندرم پاهای سوزان میگویند. فرد مبتلا همیشه در کف پای خود احساس گرما میکند که بیشتر اوقات با احساس سوزش و درد همراه است. این سندرم گاهی مربوط به عوارض دیابت، نارسایی کلیوی، مشکلات تیروئیدی و کمبود ویتامین5 B است. در مواردی نیز حساسیت به ترکیبات کفی کفشها و جنس جوراب یا تعریق بیش از حد باعث تبکردن کف پاها میشود. البته در بیشتر موارد این مشکل ناشی از فشارهایی است که به پا وارد شده و در نهایت باعث پینهزدن پاها میشود که بسیار دردناک و آزاردهنده است. بهتر است به پزشک مراجعه کنید تا با انجام آزمایشهای مناسب دلیل مشکلتان را بیابد.
زخمهایی که میلی به بهبودی ندارند
اگر جای زخم در پاهایتان زود خوب نمیشود، احتمال بیماری دیابت وجود دارد. اگر این بیماری درمان نشود مشکلاتی مانند بیحسی در پاها، مشکلات گردش خون و اختلال در بهبود جای زخم بروز میکند، تا جایی که حتی جای تزریق آمپول، بریدگی جزئی، خراش یا نیش حشره نیز به زخم جدی مبدل میشود. اگر علاوه بر این مشکل با مسائل دیگری مانند عطش مداوم، گرسنگی زیاد، کاهش وزن و خستگی مواجه هستید حتما به پزشک مراجعه کنید. توجه داشته باشید زخمهایی که جوش نمیخورند، ممکن است نشاندهنده گردش خون نامناسب نیز باشند. یعنی خون براحتی عناصر مغذی لازم را برای مقابله با عفونت و بهبود زخم به بخشهای خارجی بدن نمیرساند. برای اینکه خیالتان راحت شود به پزشک مراجعه کنید.
احساس درد شدید در شست پا
احساس درد شدید در شست پا ممکن است علامت ابتلا به بیماری نقرس باشد که معمولا با التهاب دردناک مفاصل دیده میشود. در این بیماری معمولا شست پا قرمز و حتی کبود میشود، پف میکند و دردناک میشود. دلیل آن هم میزان زیاد اسید اوریک خون است که احتمالا بر اثر اختلال در سوختوساز بدن، نارسایی کلیوی یا پرخوری بروز میکند. آرتروز، میخچه، پینه پا یا انحراف در شست پا نیز ممکن است باعث ایجاد درد در انگشت پا، بخصوص هنگام راهرفتن شود. اما اگر متوجه شدید شست پایتان همچنان دردناک، ملتهب و بزرگتر از حد معمول شده است، حتما به پزشک مراجعه کنید.
ناخنهای زرد، قوزدار یا ضخیم
اگر ناخن پاهایتان زرد و نرم شدهاند، احتمالا پای عفونت قارچی در میان است که با مصرف دارو قابلدرمان است. این مشکل معمولا به دلیل پابرهنه راهرفتن در سطوحی مانند استخر یا سونا و تماس طولانیمدت با محیط مرطوب بروز میکند.
اگر ناخنهای انگشت پاهایتان ضخیم شدهاند، ممکن است در نتیجه ضربههای میکروسکپی باشد که بهویژه با پوشیدن کفشهای تنگ و کوچک بهوجود میآیند. این کار باعث میشود که ناخن پاها بتدریج ضخیم شوند و حتی بیفتند.
اگر شکل ناخنها عوض شده و روی آنها قوس پیدا کرده و انگشت پاها نیز از شکل طبیعی خارج شدهاند، ممکن است نشاندهنده مشکلات قلبی یا ریوی و همچنین مشکلات گوارشی یا کبدی باشد. در این صورت حتما به پزشک مراجعه کنید.
در حالت کلی توصیه میشود از کفشهای روباز با کفیهای مناسب استفاده کنید تا هوا براحتی در پاها جریان داشته باشد و عرق آنها بخوبی گرفته شود.
کرامپهای عضلانی ناگهانی در پاها
کرامپها یا گرفتگی عضلات بیاختیار و بسیار دردناک هستند که معمولا بر اثر انقباض یک یا چند عضله بروز میکنند. عضلات ما برای عملکرد درست به اکسیژن نیاز دارند و اگر به میزان کافی از آن بهرهمند نشوند، به میزان زیادی اسیدلاکتیک تولید میکنند. در واقع تجمع اسیدلاکتیک باعث دردناکی عضلات میشود. ورزش یا کار سنگین زیاد جزو عوامل شایع گرفتگی عضلات است. این مشکل همچنین ممکن است در نتیجه گردش خون نامناسب، کمآبی بدن یا تعادل نداشتن بین مواد معدنی و عناصر مغذی مانند پتاسیم، منیزیم و کلسیم باشد.
اگر بهطور مرتب دچار گرفتگی عضلانی میشوید در گام اول آب بیشتری بنوشید، بخصوص در حین و بعد از ورزش. قبل از شروع جلسات ورزشی بدنتان را کاملا گرم کنید و برنامه غذایی متنوعی داشته باشید. اگر با تمام این تغییرات مشکل همچنان به قوت خود باقی بماند، بهتر است به پزشک مراجعه کنید تا دلیل آن بررسی شود.
درد پاشنه
اگر درد در ناحیه پاشنه پا، بخصوص صبحها و همچنین بعد از فعالیتهای فیزیکی بروز کند، احتمالا نشاندهنده التهاب غلاف کف پا یا فاسیت پلانتار است که یکی از دلایل اصلی و رایج درد در پاشنه است. این مشکل نوعی ناراحتی و آسیب در پاهاست که بیشتر ورزشکاران و افراد چاق را تهدید میکند. زیر پوست کف پا رباطی بلند و نازک به نام پلانتار فاسیا وجود دارد که کشیدگی و التهاب در آن باعث بروز ضعف و تورم در کف پا میشود؛ طوری که وقتی ایستادهاید یا راه میروید، پاشنه یا کف پایتان درد میگیرد. اگر این مشکل رفع نشود ممکن است به بروز خار پاشنه منجر شود.
پیشنهاد میشود هنگام درد به مدت 10 دقیقه یک قالب یخ روی پاشنه قرار دهید و سپس برای درمان با پزشک مشورت کنید. برای پیشگیری از حاد شدن مشکل سعی کنید منطقه دردناک را بهآرامی ماساژ دهید و از کفشها و کفیهای مناسب استفاده کنید تا از گودی پا حفاظت کند و ضربههای ناشی از راهرفتن و ورزش را مهار کند.
پاهای خشک و زمخت
بیشتر آدمها تصور میکنند که خشکی و زبری پاها مسالهای مربوط به زیبایی است و با توجه به اینکه کسی پاهایشان را نمیبیند براحتی از آن میگذرند. در بیشتر موارد خشکی پوست پاها که گاهی باعث خارش و ترک پاشنهها میشود، به دلیل استفاده زیاد از صابونها، سایش زیاد و استفاده از آب داغ بروز میکند. بااینهمه، همین خشکی ممکن است علامت بیماری پای ورزشکار، پسوریازیس یا بیماری صدفی، دیابت و اختلالات تیروئیدی باشد. بنابراین در گام اول بهتر است بیشتر مراقب پاهایتان باشید. آنها را در آب ولرم قرار دهید سپس با کرم مرطوبکننده مناسب مرطوب کنید. اگر بعد از انجام این مراقبتها مشکل رفع نشود به پزشک مراجعه کنید.
مفاصل دردناک
درد در مفاصل پاها ممکن است نشانهای از پلیآرتریت روماتوئید باشد که نوع رایجی از روماتیسم است. این دردها ناشی از التهاب در مفاصل است و مفاصل با شدتگرفتن بیماری میل زیادی به تغییرشکل و بدشکلی دارند.
این دردها معمولا با خشکی مفاصل و تورم نیز همراه است. تنها کاری که میتوانید انجام دهید مراجعه به پزشک و درمان است. فیزیوتراپی برای کاهش خشکی مفاصل و همچنین افزایش قدرت عضلانی بسیار موثر است.
ناخنهای رنگپریده و فرورفته
اگر ناخن پاهایتان گود، رنگپریده و شکننده هستند، احتمالا بدنتان کمبود آهن یا کمخونی دارد.
اگر این مشکل همراه با علایم دیگری مانند پاهای یخکرده، خستگی، نفسنفس زدن، سردرد و سرگیجه هنگام ایستادن باشد، به احتمال زیاد کمخون شدهاید و باید به فکر چاره باشید. توصیه میشود تغذیه سالم و متنوعی در پیش بگیرید. مصرف مواد غذایی سرشار از آهن را در اولویت قرار دهید. مصرف مکمل آهن و ویتامین C هم کمک میکند. البته توصیه میشود قبل از مصرف هر نوع مکملی با پزشک مشورت کنید. (ضمیمه سیب/ فاطمه مهدی پور)
این حالت که در پزشکی به آن سندرم پاهای بیقرار میگویند، نوعی اختلال عصبی به شمار میرود که با نشانههایی چون احساس ضربان در پا، احساس کشش، مورمور و سایر احساسهای ناخوشایند همراه است و بعضی اوقات بیمار را وامیدارد هر از گاهی پاهای خود را حرکت دهد تا از این حالت خلاص شود.
در مراحل ابتدایی بیماری، این احساس شبها که فرد در حال استراحت است سراغ بیمار میآید و در طول شب ممکن است بر شدت آن افزوده شود. در اغلب مواقع، تکاندادن پاها احساس ناراحتکننده را از بین میبرد. متمایزترین علامت این بیماری فعالشدن علائم با شروع استراحت است که در بیشتر موارد خوابیدن را برای بیماران دشوار میکند و باعث بیخوابی آنها میشود. درمان نکردن چنین وضعی خستگی و بیخوابی روزانه را به دنبال دارد که روی کیفیت زندگی و حتی کار و روابط خانوادگی نیز اثر میگذارد. در این میان، بسیاری از افراد این بیماری را جدی نمیگیرند و از این رو به دنبال درمان و بهبود علائم نیستند.
سندرم پاهای بیقرار هم در زنان و هم در مردان رخ میدهد، ولی شیوع آن در زنان دو برابر مردان است. شروع این اختلال در هر سنی امکانپذیر است، ولی علائم آن معمولا در میانسالی و بالاتر تشدید میشود. این سندرم در واقع نوعی اختلال حرکتی به شمار میرود که فرد مبتلا برای رهایی از این احساس آزاردهنده باید پاهای خود را حرکت دهد. علائم سندرم پاهای بیقرار در موارد نادر در بازوها، تنه یا ناحیه سر نیز ممکن است احساس شود. هرچند گاه این علائم یک طرف اندام را درگیر میکند، اغلب مواقع در دو طرف رخ میدهد. مبتلایان به سندرم پاهای بیقرار برای کاهش علائم بیماری معمولا وقتی روی زمین نشسته یا خوابیدهاند، پاهای خود را حرکت میدهند و همین امر به طور مداوم برای آنها آزاردهنده میشود. این علائم شبها تشدید میشوند و صبحها معمولا از بین میروند. چنین حالتی ممکن است در سفرهای طولانیمدت با اتومبیل، نشستن طولانی روی صندلی یا پروازهای درازمدت شدت بگیرد. شدت این علائم در افراد متفاوت است؛ عدهای تنها یک یا دو شب در هفته آن را تجربه میکنند، ولی در موارد شدیدتر، این حالتها بیشتر از دو بار در هفته تکرار و اختلال خواب ناشی از آن به مرور خستهکننده میشود.
عوامل پدیدآورنده
در بیشتر موارد، علت اصلی بروز سندرم پاهای بیقرار ناشناخته است. با وجود این، پزشکان معتقدند که بخش اعظم این بیماری به دلایل ژنتیکی بروز میکند. در اغلب خانوادههایی که با این اختلال دست و پنجه نرم میکنند علائم غالبا پیش از چهلسالگی بروز میکند. تغییرات ژنتیکی خاص نیز با ایجاد این علائم در ارتباط است. علاوه بر این، کمبود میزان آهن در مغز نیز از دیگر عوامل ایجادکننده سندرم پاهای بیقرار محسوب میشود. ایجاد اختلال در مدارهای عصبی مغز که مسئول فعالیت و حرکت عضلات هستند ممکن است باعث بروز حرکات غیرارادی شود. مبتلایان به پارکینسون، نارسایی کلیوی، دیابت و بیماریهای عصبی ـ محیطی بیشتر از دیگر بیماران در معرض ابتلا به این سندرم قرار دارند و درمان اینقبیل بیماریهای زمینهای ممکن است از شدتِ علائم سندرم پاهای بیقرار بکاهد.
از سوی دیگر، مصرف داروهای ضدتهوع، داروهای مسکن و آرامبخش، ضدافسردگیهای بالابرنده سروتونین و برخی داروهای سرماخوردگی و ضدحساسیت که خواص آرامبخشی دارند، خطر ابتلا به سندرم پاهای بیقرار را بیشتر میکنند.
علاوه بر این، زنان باردار، بویژه در سه ماه آخر بارداری، بیش از هر زمانی ممکن است دچار این سندرم شوند که علائم آن معمولا تا چهار هفته بعد از زایمان از بین میرود. بیخوابی و گاه مصرف مشروبات الکلی علائم را در برخی افراد تشدید میکند که با از بین رفتن این عوامل، نشانهها بهبود مییابد.
با درمان علائم شروع کنید
سندرم پاهای بیقرار معمولا با بهبود نشانهها درمان میشوند. تکان دادن پاها تنها راه موقت خلاصی از این اختلال است. گاهی نیز درمان بیماریهایی چون دیابت و بیماری اعصاب محیطی که با این بیماری در ارتباط هستند، ممکن است علائم را در فرد مبتلا کاهش دهد. تغییرات ایجادشده در سبک زندگی و فعالیتها، نشانههای خفیف تا شدید را در مبتلایان این اختلال کاهش میدهد.
محققان بر این باورند که مصرف نکردن کافئین، مشروبات الکلی، تنباکو، مکملهای تامینکننده آهن، فولات و منیزیم، تغییر یا حفظ الگوی منظم خواب، داشتن برنامه ورزشی مناسب، ماساژ پاها، حمام آب گرم یا استفاده از پدهای گرمایشی یا بستههای یخی مشکل بیماران را کم میکند. مکملهای آهن نیز برای افرادی که به کمبود این ماده در بدن مبتلا هستند توصیه میشود.
سندرم پاهای بیقرار معمولا به طور کامل درمان نمیشود و مبتلایان تا پایان عمر با آن دست و پنجه نرم میکنند؛ ولی با رعایت برخی موارد و مصرف داروهای تجویزی میتوانند کیفیت زندگی خود را تا حد قابل توجهی بالا ببرند و علائم بیماری خود را مهار کنند. در مواردی که فرد دچار کمخونی یا فقر آهن باشد با مصرف مکملهای آهن علائم بیماری بهبود مییابد. در برخی موارد، عروق واریسی در ناحیه پاها ممکن است باعث بروز سندرم پاهای بیقرار شود که پزشکان عمل جراحی را برای رفع این مشکل توصیه میکنند. کاهش یا قطع مصرف کافئین در رژیم غذایی و اجتناب از مصرف نیکوتین و سیگار به بهتر شدن شرایط بیمار کمک میکند. خوب خوابیدن و ورزش کردن تاثیر خوبی روی مهار علائم سندرم دارد. تاثیر کافئین در بدن گاه تا 12 ساعت ادامه دارد.
از آنجا که بیخوابی و اختلال خواب از اصلیترین عوارض سندرم پاهای بیقرار به شمار میرود، پزشکان معتقدند تنظیم ساعت خواب (به طوری که فرد مبتلا در ساعت مشخصی به رختخواب رود و در ساعت مشخصی از خواب بیدار شود) میتواند چرخه خواب او را منظم کند و به مرور اختلال خواب در مبتلایان به سندرم پاهای بیقرار کاهش مییابد.
انجام برخی حرکات کششی روی ماهیچههای بدن، بخصوص پاها، پیش از خواب از شدت گرفتگیها و مورمور شدن پاها حین خواب جلوگیری میکند.
حمام با آب گرم پیش از خوابیدن علاوه بر آرامکردن ماهیچهها، خواب آرامی را برای افراد مبتلا به همراه میآورد و علائم بیماری را کاهش میدهد. علاوه بر این، استفاده از بستههای یخ یا کیسههای آب گرم میتواند به شما کمک کند، ولی افراد باید آزمایش کنند که با کدام راهکار علائم بیماری کاهش مییابد.
انجام ورزش منظم در طول روز خواب بهتری در طول شب برای مبتلایان به سندرم پاهای بیقرار به همراه دارد. پیاده روی، دویدن آهسته، وزنهبرداری و کار با وزنه و هرگونه ورزشی ممکن است علائم بیماری را بهبود ببخشد. در واقع، ورزش کردن حرکات ناخودآگاه پا را کاهش میدهد و باعث میشود بیمار شبها خواب راحتتری داشته باشد. ثابت نشستن روی صندلی اتوبوس یا تماشای تلویزیون علائم سندرم پاهای بیقرار را تشدید میکند؛ بنابراین انجام کارهای ذهنی که حواس بیمار را پرت کند مانند حل جدول، کتاب خواندن یا انجام بازی رایانهای ممکن است علائم را کاهش دهد.
حرکت دادن پاها و راه رفتن حالت ناخوشایندی که در سندرم پاهای بیقرار رخ میدهد را کاهش میدهد. همچنین ماساژ ماهیچههای پا، بویژه قبل از خواب، علاوه بر این که علائم سندرم را کم میکند، خواب راحتتری نیز برای بیماران در پی خواهد داشت.
از نظر برخی محققان، استرس و اضطراب یکی از عوامل مستعدکننده شروع سندرم پاهای بیقرار به شمار میرود. بنابراین، استفاده از داروها و درمانهای آرامبخش که اضطراب و استرس را کم میکند، علائم بیماری را نیز کاهش میدهد. عمیق نفس کشیدن از دیگر راههای کاهش استرس است؛ بنابراین پزشکان توصیه میکنند افراد مبتلا به سندرم پاهای بیقرار با تنفس آهسته و عمیق به همراه گوش کردن موسیقی آرام قبل از خواب خواب راحتتری را تجربه کنند. (جام جم سرا/منابع: ninds.nih.gov+medicinenet.com/ترجمه: ندا اظهری/سیب، ضمیمه سه شنبه روزنامه جام جم)
جدای از آن که سالمندی فرآیندی است که طی آن مفاصل فرسوده و عضلات ضعیف میشوند و در نتیجه آن بسیاری از دردها سراغ اندام مختلف از جمله پا میآید، باید توجه داشته باشید که بسیاری از موارد درد پا حاصل استفاده نامناسب از این اندام در طول زندگی است.
دکتر مجتبی کامیاب، دکترای تخصصی رشته ارتوز و پروتز درباره عواملی که طی زمان بر عملکرد طبیعی پاها تاثیر میگذارد، میگوید: عضوی در بدن است که برای عملکرد طبیعی خود، یعنی راه رفتن، تنها نیست و همواره با پای افزاری مثل کفش، صندل و... پوشانده میشود. مناسب یا نامناسب بودن این پای افزار بر ساختار پا اثر میگذارد و از آنجا که این تاثیر تدریجی است، طبیعی است که درد پا به عنوان پیامد سالها استفاده از کفش نامناسب سالمندان را تهدید کند. از طرف دیگر، عضوی که بیشتر از هر قسمت دیگر بدن، وزن اضافه را تحمل میکند پاست و طبیعی است که چاقی میتواند اثرات مخربی روی پا داشته باشد که در سالمندی بروز میکند.
درد پا نشانهای از سالمندی
دکتر کامیاب در گفتوگو با جامجم با بیان این که خلقت حیرتانگیز بدن انسان به نحوی است که تمامی اجزای آن در بیشتر افراد با سرعت نسبتا برابر به سمت کهنسالی میرود، توضیح میدهد: این که موردی مثل درد پا در سالمندی بسیار دیده میشود شاید علامت آن باشد که ما از این عضو به نحو مناسب استفاده نکردهایم. در واقع، نپرداختن به مواردی از جمله تقویت عضلات پا تا انتخاب کفش نامناسب که به ظاهر آن بیشتر از خصوصیات طبی توجه شده از موارد این کمتوجهی به سلامت پاست.
عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران در پاسخ به این پرسش که آیا علت بروز این نوع دردها به شیوع پوکی استخوان، دردهای آرتروزی یا مشکلات مفصلی ناشی از ساییدگیهای احتمالی استخوانی در دوران سالمندی بازمیگردد، میگوید: استخوانهای قرار گرفته در مجموعه پا از نظر ساختاری، دیرتر از استخوانهای دیگر نقاط بدن مانند ستون فقرات دچار پوکی میشوند، اما مشکلاتی همچون آرتریت یا فرسودگی مفاصل به طور طبیعی با ماهیت سالمندی همخوانی دارند که در این دوره از عمر میتوانند بروز کنند.
همه سالمندان پا درد ندارند
اما چرا در معدودی از افراد سالمند، مشکلات و دردهای استخوانی در ناحیه پا دیده نمیشود؟
دکتر کامیاب در پاسخ میگوید: اصولا در پزشکی اصلی وجود دارد مبنی بر این که بروز همه مشکلات برای همه افراد مطرح نیست، اما مشکلی که بیشتر افراد را در یک دوره تهدید میکند، نیازمند توجه است. بیشک در مورد افرادی که تناسب اندام داشته و عضلات خود را در وضعی مناسب حفظ کردهاند، مشکلات مربوط به پا در سنین سالمندی کمتر اتفاق میافتد. همچنین افرادی که از کفش مناسب استفاده میکنند دیرتر دچار سالمندی پا میشوند.
سالمندی بدون درد پا
دکتر کامیاب درباره شیوههای پیشگیری از بروز درد پا در سالمندان توضیح میدهد: از یک سو انجام برخی ورزشها در ناحیه انگشتان پا میتواند به پیشگیری از درد پاها در سالمندان کمک کند. از سوی دیگر، انتخاب کفش خوب نیز میتواند از بروز این دردها جلوگیری کند.
این متخصص اورتز و پروتز میافزاید: کفش سالمندی باید سبک بوده و پاشته پهنی به ارتفاع حداکثر دو سانتیمتر داشته باشد. همچنین باید بدون بند باشد تا به سهولت پوشیده شود و همین طور در جلوی پا فضای کافی داشته باشد تا باعث فشرده شدن انگشتان به هم نشود.
ضرورت استفاده از کفیهای طبی
کفی مناسب رایجترین روش و نقطه شروع درمان درد پا در سالمندان است.
البته دکتر کامیاب در این باره تاکید میکند: از آنجا که کفیها انواع بسیار متنوعی دارند، انتخاب نوع مناسب باید حتما از سوی کارشـــناس مجرب ارتوز و پروتز صورت پذیرد. چرا که استفاده از کفی نامناسب به نوبه خود میتواند ضرر هم داشته باشد.
وی در پاسخ به این پرسش که آیا استفاده از ابزار کمک حرکتی مثل عصا در سالمندانی که درد پا دارند ضروری است، میگوید: استفاده از عصا، حتی با وجود درد پا ضروری نیست بلکه مستقل بودن سالمند درجه اول اهمیت را داراست.
مگر آن که به دلیل مشکلی دیگر، فراهم آمدن ثبات، نیازمند استفاده از عصا باشد.
این متخصص درباره استفاده از مکملهای کلسیمی و ویتامین D برای کاهش درد پاها میگوید: بهطور کلی استفاده از مکملها در دوران سالمندی برای حفظ سلامت استخوانها و مفاصل لازم است، اما باید با نظر پزشک متخصص در این زمینه صورت پذیرد.
پونه شیرازی / گروه سلامت
توصیف احساسات ناخوشایند در پا دشوار است و هر فرد به صورتی آن را بیان میکند. به عنوان مثال احساس خزیدن چیزی، درد، سوزش، چنگ زدن، کشش و مور مور شدن یا خارش در پاها. علائم معمول در پاها هستند ولی بهندرت دستها نیز درگیر میشوند. علائم دوطرفه هستند و از چند دقیقه تا چند ساعت طول میکشند. این نشانهها اغلب در خواب بروز میکنند، ولی ممکن است در هر زمان از شبانهروز، بهویژه بعد از زمانهای طولانی بیحرکتی مثلا در هواپیما یا اتومبیل بروز کنند. علائم در اواخر عصر و شب حداکثر شدت را دارند و بیماران ذکر میکنند بهترین زمان خواب آنها اوایل صبح و بین ٦ تا 10 صبح است. در بیشتر موارد سندرم پاهای بیقرار به صورت اولیه بروز میکند ولی گاهی به عللی نظیر کمخونی، فقر آهن، نوروپاتی، نارسایی کلیه، بیماری پارکینسون، کمکاری تیروئید و مصرف بعضی داروها نظیر داروهای ضدافسردگی بروز میکند.این حالت بویژه در حاملگی تشدید میشود و در بسیاری از مبتلایان سابقه مشکل مشابه در دیگر افراد فامیل نیز وجود دارد. این بیماری با شرححال، معاینه و انجام آزمایشهای تکمیلی از سوی متخصص مغز و اعصاب تشخیص داده میشود.
برای تشخیص، این سندرم باید چهار ویژگی زیر وجود داشته باشد:
تمایل به حرکت پاها با احساس ناخوشایند در پاها، تشدید این علائم با بیحرکتی پاها، بهبود این علائم با حرکت دادن پاها و تشدید این علائم در اواخر عصر و شب.
خوشبختانه درمانهای بسیار خوب و موثری برای این بیماری وجود دارد، نظیر ترکیبات دوپامین که تجویز آن باعث بهبود علائم و برگشت خواب راحت و با آرامش در فرد مبتلا میشود.
دکتر محمد روحانی
متخصص مغز و اعصاب