آزمایشهای روتین
الف. آزمایش خون
ب. آزمایش ادرار
ج. آزمایش مدفوع: گایاگ و کشت مدفوع
سایر آزمایشات غیر جزء آزمایشهای معمول نبوده و در مورد بیماران خاص استفاده میشود، مانند: آزمایش مایع نخاع، آزمایش خلط، آزمایش کشت تراشه، سایر آزمایشات
انواع آزمایشهای خون
RBC مخفف کلمه «سلول قرمز خون» اســت. سلول‌های قرمز یا همان گلبول‌های قرمز، در واقع اصلی‌ترین قسمت خون و عامل رنگ قرمز آن هستند. خود این رنگ قرمز به دلیل وجود ماده‌ای به نام هموگلوبین اســت که کمک می‌کند گلبول قرمز، اصلی‌ترین وظیفه خود یعنی حمل و نقل اکسیژن و دی‌اکسیدکربن را انجام دهد. به طور خلاصه میشود گفت: گلبول‌های قرمز وسیله حمل و نقل اکسیژن از ریه به بقیه سلول‌های بدن هستند.مقادیر طبیعی: بین 7/4 تا 1/6 میلیون در هر میکرولیتر خون. این عدد برای خانم‌ها مقداری کمتر و در کودکان مقداری بیشتر اســت.
گلبول قرمز به طور طبیعی بعد از تولید در مغز استخوان 120 روز در خون زندگی می‌کند و در آخر عمر خود خرد شده و به عناصر سازنده‌اش تبدیل میشود. مقدار RBCها طی بارداری به طور طبیعی کمی کمتر نشان داده میشود، چون حجم مایع خون افزایش پیدا کرده اســت.
عدد RBC در واقع مقدار دقیق گلبول‌های قرمز در 1میلی‌لیتر خون محیطی اســت. بسته به آزمایشگاه و نوع کیت مورد استفاده، ممکن اســت مقیاس شمارش این سلول فرق کند. خوردن داروهایی مثل کلرامفنیکل هم باعث کاهش RBC میشود.هماتوکریت یا HCT هم یکی از مقادیر اندازه‌گیری گلبول قرمز اســت. به طور کلی «هم» به معنی آهن اســت و هرجا در هر کلمه‌ای آمد، حتما آن کلمه ارتباطی با گلبول قرمز دارد. هماتوکریت درصدی از حجم کلی خون اســت که از گلبول قرمز ساخته شده و با اندازه‌گیری قسمت قرمز رسوب خون در لوله آزمایش نسبت به کل ارتفاع خون اندازه‌گیری میشود. به خاطر بیماری‌ها و شرایط مختلفی که می‌توانند اندازه‌گیری RBC و Hgb را با اشکال مواجه کنند،HCT هم اندازه‌گیری میشود تا به طور مستقیم نشان‌دهنده اندازه هموگلوبین و گلبول قرمز در خون باشد.
این عدد معمولا با درصد نشان داده میشود. مقادیر طبیعی: اعداد بین 42 تا52درصد برای آقایان و 37 تا 47درصد برای خانم‌ها طبیعی به حساب می‌آید. در خانم‌های باردار درصد بالاتر از 33 طبیعی اســت. محدوده خطر HCT بالاتر از 60 درصد و پایین‌تر از 15 درصد اســت، که باید مورد بررسی بیشتری قرار بگیرد.
بیماری‌هایی که باعث به وجود آمدن شکل‌های غیرطبیعی گلبول قرمز می‌شوند (مثل بیماری گلبول قرمز داسی‌‌شکل) مقدار هماتوکریت را تغییر می‌دهند. وقتی مقدار گلبول سفید به شدت بالا باشد، بر مقدار هماتوکریت موثر اســت. در صورت طبیعی بودن اندازه‌های گلبول قرمز، مقدار هماتوکریت 3 برابر هموگلوبین اســت. هماتوکریت را نباید بلافاصله بعد از خون‌ریزی شدید اندازه‌گیری کرد.
سه حرف WBC مخفف «سلول‌های سفیدخون» و نشان‌دهنده گلبول‌های سفید اســت. اندازه‌گیری مقدار گلبول‌های سفید خون یکی از روش‌های اصلی تعیین وجود عفونت در بدن اســت، چون این سلول‌ها که جزو سیستم دفاعی بدن هستند، در شرایط بیماری‌های عفونی و غیرعفونی واکنش‌های مختلفی از خود نشان می‌دهند.
شمارش سلول‌های سفیدخون دو جزء دارد. یکی مقدار کلی گلبول‌های سفید در یک میلی‌لیتر خون و دیگر شمارش جز به جزء این سلول‌ها، چون گلبول سفید خود متشکل از پنج نوع مختلف اســت که کم و زیاد شدن هرکدام از این انواع معنی خاص خود را دارد. کلمه «diff» که در جلوی CBC به معنی آزمایش خون نوشته میشود درخواست برای شمارش همین انواع مختلف گلبولسفید اســت. مقادیر طبیعی: در بزرگسالان و بچه‌های بالاتر از 2 سال مقدار گلبولسفید بین5 تا10هزار در هر میلی‌لیتر خون طبیعی اســت. محدوده خطر:WBC کمتر از 2500 و بیشتر از 30 هزار. هرکدام نشان‌دهنده بیماری‌هایی هستند که می‌توانند گاهی خطرناک باشند.
عمل اصلی گلبولسفید مبارزه با عفونت و حذف عوامل خارجی و مزاحم اســت و در مواقع آلرژ‌ی‌ها هم این سلول‌ها مسوول بروز واکنش هستند. تغییر هر کدام از انواع WBC معنی خاص خود را دارد و ممکن اســت نشان‌دهنده عفونت با میکروب، ویروس و یا حتی استرس باشد. فعالیت شدید بدنی و ورزش سنگین هم برای مدتی باعث بالا رفتن تعداد WBC در خون میشود. بارداری و زایمان هم این مقدار را افزایش می‌دهند.
هموگلوبین در برگه‌های آزمایش مختلف ممکن اســت به صورت‌های مختلف HGB، Hg، یا Hgb نوشته شود. هم اینها مخفف کلمه هموگلوبین، یکی از عناصر اصلی تشکیل دهنده گلبول قرمز اســت. این ماده که در آن آهن به کار رفته، خود از اسید آمینه تشکیل شده و جایگاه‌های مختلفی برای ترکیب با اکسیژن دارد. هموگلوبین در جایی که اکسیژن زیاد وجود دارد با آن ترکیب میشود و در محیط کم اکسیژن آن را آزاد می‌کند. اندازه‌گیری مقدار کلی هموگلوبین در واقع نوعی نشان‌هنده تعداد گلبول‌های قرمز اســت. مقادیر طبیعی: مقدار طبیعی برای آقایان بین 14 تا 18 گرم در هر دسی‌لیتر اســت و برای خانم‌ها مقادیر بین12تا 16 گرم در هر دسی‌لیتر طبیعی. محدوده خطر: هموگلوبین زیر 5 و بالای 20 مقادیر بحرانی به حساب می‌آیند و حتما نیازمند رسیدگی فوری هستند.
مقدار هموگلوبین در بارداری کاهش می‌یابد چون با اینکه خون‌سازی کمی بیشتر شده حجم مایعات بدن و خون بالا رفته و مقدارکلی هموگلوبین در هر دسی‌لیتر آن کاهش می‌یابد. زندگی در ارتفاع هم به خاطر نیاز بیشتر بدن به اکسیژن و کمبود اکسیژن محیط باعث تولید بیشتر هموگلوبین میشود. در طحال اغلب سلول‌های پیرخون تخریب می‌شوند. بزرگ شدن طحال یعنی تخریب بیشتر سلول‌ها و به همین دلیل به دنبال آن کاهش RBC و Hgb رخ می‌دهد.
حروف اختصاصی در هر آزمایش:
FBS: قند خون ناشتا
MCHC: غلظت متوسط هموگلوبین
WBC: شمارش گلبول‌های سفید
RBC: شمارش گلبول‌های قرمز
HB: همو گلوبین
HC: هماتوکریت (درصد گلبول‌های قرمز در خون)
HCV: حجم متوسط گلبول‌های قرمز
HCH: مقدار متوسط هموگلوبین در گلبول‌های قرمز
R.D.W: ضریب تغییرات اندازه‌گیری گلبول‌های قرمز
PLT: شمارش پلاکت‌ها
PTE: درصد پلاکت‌ها
MPV: حجم متوسط پلاکت‌ها
MCH: وزن متوسط هموگلوبین
MCV: حجم متوسط هموگلوبین
M/E: نسبت سلول‌های زاینده گلبول سفید به قرمز
RDW: پهنای گلبول قرمز در منحنی
UA: تجزیه کامل ادرار (PH، رنگ، بو،توده‌های متراکم)
TGs: تری‌گلیسیرید (چربی که باعث رسوب در رگ‌هاو عروق میشود)
HCG: تست حاملگی
FSB: آزمایش قند خون