تنبلی چشم، یکی از سه علت شایع کم‌بینایی و نابینایی تک چشم کودکان است که به علت سالم بودن ساختار ظاهری چشم در بسیاری از موارد نسبت به آن غفلت میشود.
این عارضه باعث افت بسیار فعالیت در فرد مبتلا میشود و کیفیت زندگی وی را به شکل چشمگیری کاهش می‌دهد، اما تنبلی چشم چه نوع عارضه‌ای است؟
دکتر علی میرزاجانی، رئیس انجمن علمی اپتومتری ایران به جام‌جم پاسخ می‌دهد: مهمترین اختلال بینایی در دهه اول زندگی، تنبلی چشم یا آمبلیوپی است که به دلایل مختلف به‌ویژه عیب انکساری بالا یا انحراف چشم اتفاق می‌افتد.
چرا چشم کودک تنبل میشود؟
کودکان از بدو تولد در روند تکامل بینایی چشم قرار می‌گیرند و اگر مانعی برای تشکیل تصویر خوب در یک یا هر دو چشم وجود داشته باشد، میتواند به تنبلی چشم منجر شود.
| دکتر میرزاجانی: در بیش از 90 درصد موارد تنبلی چشم به شرط تشخیص و درمان بموقع خطری ندارد |
این متخصص اپتومتری توضیح می‌دهد: کودکی که نمره عینک بالا در یک چشم دارد، اگر از عینک صحیح استفاده نکند، دچار تنبلی چشم خواهد شد یا اگر یکی از چشمان کودک، انحراف داشته باشد و نتواند خوب ببیند، به تنبلی چشم دچار خواهد شد. تنبلی چشم کودکان اگر در دهه اول زندگی درمان نشود، تا آخر عمر همراه فرد باقی خواهد ماند.
مسیر کوتاه از انحراف تا تنبلی چشم
عواملی از جمله انحراف ثابت در یک چشم یا عیب انکساری بالا در یک یا هر دو چشم میتواند به تنبلی چشم منجر شود.
به گفته این متخصص، آب مروارید مادرزادی یا اختلالات مشابه دیگر که مانع رسیدن یک تصویر خوب به شبکیه چشم میشود، نیز به تنبلی چشم منجر میشود ولی نسبت به عیوب انکساری و انحرافات چشمی وقوع این اختلالات کمتر است.
نشانه‌های تنبلی چشم
در بسیاری موارد، تنبلی چشم کودک دیر تشخیص داده میشود، زیرا معمولا کودک دارای یک چشم خوب برای انجام کارهای بینایی روزمره زندگی است. به همین دلیل، ممکن است هیچ شکایتی از دید خود نداشته باشد. دکتر میرزاجانی با اشاره به این مطالب می‌گوید: وقوع نمره عینک بالا در یک چشم که به تنبلی چشم منجر میشود، هیچ علامتی ندارد و نه کودک متوجه عارضه‌ای میشود و نه والدین مشکلی در چشم کودکشان می‌بینند. در چنین شرایطی، با معاینه تخصصی می‌توان به تنبلی چشم پی برد.
تنبلی چشم درمان میشود؟
مهمترین و موثرترین اقدام درمانی با معاینه کامل اپتومتری آغاز میشود. سپس با توجه به علت تنبلی چشم، موانع دید خوب برطرف شده، روش‌های توانبخشی بینایی برای کامل کردن دید چشم تنبل از سوی اپتومتریست انجام می‌گیرد.
رئیس انجمن اپتومتری ایران با بیان این مطالب تاکید می‌کند: در بیش از 90درصد موارد تنبلی چشم به شرط تشخیص و ارائه درمان موثر می‌توان به بینایی قابل‌قبول دست یافت.
چشم‌هایی که تنبل نمی‌شود
عوامل ایجادکننده تنبلی چشم معمولا وراثتی است و در صورت تجسس در خویشاوندان درجه یک و 2 کودک مبتلا می‌توان مواردی از تنبلی چشم پیدا کرد.
به گفته این اپتومتریست، به دلیل گستردگی ژن‌های موثر بر تنبلی چشم نمی‌توان از طریق آزمایش ژنتیک، وقوع تنبلی چشم را پیش‌بینی کرد. البته به دلیل گستردگی ژن‌های موثر در وقوع تنبلی چشم در فرزندان افرادی که دچار تنبلی چشم بوده‌اند، احتمال بروز این بیماری بیشتر از 50 درصد نیست.
درمان فقط بموقع
گرچه تنبلی چشم در دهه اول زندگی قابل درمان است ولی این به آن معنا نیست که در یک کودک چهار ساله مبتلا هنوز شش سال فرصت برای درمان داریم.
دکتر میرزاجانی با تاکید بر این مساله می‌افزاید: هر چه کودک بزرگ‌تر میشود، انعطاف اعصاب مربوط به بینایی در وی کمتر میشود و برگشت‌پذیری اختلال ایجاد شده نیز سخت‌تر میشود. هرچه زودتر به درمان تنبلی چشم پرداخته شود بهتر است و روش‌های درمانی موثرتر خواهد بود.
وی با اشاره به این که اگر کودکی در تست اولیه بیمارستان مورد تائید سلامت چشم قرار گرفته و در ظاهر چشم‌هایش مورد مشکوکی مشاهده نمی‌شود تا پایان سه سالگی نیازی به شرکت در غربالگری بینایی ندارد، اظهار می‌کند: اگر والدین نسبت به سلامت چشم کودک زیر سه‌سال خود مشکوک شوند، با معاینه چشم از سوی یک اپتومتریست یا جراح چشم‌پزشک می‌توانند به صحت و سلامت چشم و بینایی فرزندشان در این سن پی ببرند زیرا دستگاه‌های غربالگری بینایی زیر سه سالگی عاری از خطای غربالگری نیست.
پونه شیرازی
دانش و سلامت