تنبلی چشم در کودکان چگونه اتفاق می‌افتد؟
چشم کودکان در سنین پایین، رشد سریعی دارد تا به تکامل برسد و هر دو چشم باید همزمان کامل شوند. وقتی این اتفاق نمی‌افتد، یک چشم به طور طبیعی می‌بیند و چشم دیگر چند نمره با چشم سالم فاصله پیدا می‌کند و در واقع اختلالی به نام تنبلی چشم در کودک بروز می‌یابد. تنبلی چشم به خودی خود بیماری نیست، ولی عارضه‌ای تاسف‌بار برای خانواده‌ها محسوب میشود؛ زیرا تاکنون باوجود همه پیشرفت‌های علمی و فناورانه، درمانی برای این نارسایی و اختلال پیدا نشده است و اگر بموقع اقدام صحیحی صورت نگیرد آثار آن تا آخر عمر با فرد می‌ماند؛ بخصوص در تنبلی‌‌هایی که هیچ نشانه‌ای وجود ندارد.
تنبلی چشم عارضه‌ای دارد که قبل از بزرگسالی نمایان باشد؟
یک نوع از تنبلی، موذی و مخفی است و به‌طور اتفاقی و در معاینه کشف میشود و علامت آن هم اختلاف نمره بین دو چشم کودک است. این کودکان هیچ شکایتی ندارند و حتی علائم بالینی مشهودی در چشم‌هایشان دیده نمی‌شود. یک چشم کاملا دید دارد، ولی چشم دیگر بسیار ضعیف‌تر از چشم سالم است. متاسفانه موارد زیادی هم در جامعه دیده میشود که تا بزرگسالی تشخیص داده نمی‌شوند. این افراد در بزرگسالی و به‌طور اتفاقی، مثلا هنگام گرفتن گواهینامه رانندگی، برای اولین بار متوجه تنبلی چشم می‌شوند.
تشخیص تنبلی چشم در کودکان خیلی کم سن و حتی شیرخواره چگونه ممکن است؟
البته ارزیابی کودکان در سنین بسیار پایین کار راحتی نیست، ولی برخی کودکان از بدو تولد انحراف چشم مادرزادی دارند یا برخی هم بر اثر بیماری خاص دچار انحراف چشم می‌شوند. چشمی که منحرف میشود از دید خوب محروم می‌ماند و به‌مرور دچار تنبلی میشود؛ ولی چون انحراف چشم واضح است، پدر و مادر زودتر دست به کار می‌شوند.
چه عوامل دیگری بر تنبلی چشم کودکان موثر است؟
کودکانی هستند که نه انحراف چشم دارند و نه اختلاف نمره بین دو چشم. اینها معمولا کودکانی هستند که دچار بیماری‌هایی مانند تراخم، تبخال یا آبله شده‌اند. این بیماری‌ها به قرنیه آسیب می‌زند و چشم مصدوم از دید محروم میشود و دیگر تکامل پیدا نمی‌کند و دچار تنبلی میشود. البته شماری از این بیماری‌ها تقریبا ریشه‌کن شده‌اند و شاید به زمان پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌های ما برگردند. ولی همچنان در برخی مناطق محروم بروز می‌کنند. مورد دیگر برخورد شیء به چشم کودک، مثلا در چهارشنبه‌سوری‌هاست که باعث محرومیت چشم از دید میشود و چشم سالم وظیفه دید را به عهده می‌گیرد و چشم مصدوم هم کم‌کم تنبل میشود.
درمان تنبلی چشم در این سنین چگونه است؟
دو راه درمانی شایع، همان بستن چشم سالم یا استفاده از عینک است. البته این در صورتی است که انحراف چشم وجود نداشته باشد. برای رفع انحراف از عمل جراحی کمک می‌گیریم. بستن چشم سالم به این دلیل است تا چشم تنبل فعالیت خود را از سر بگیرد. چون چشم کودک هنوز به شکل یک خمیر نرم در حال شکل‌گیری است و فشاری که برای دیدن به چشم وارد می‌کند کم‌کم دید را برمی‌گرداند. بستن چشم سالم در واقع یک نوع تمرین برای چشم تنبل است.
برای تشخیص زود هنگام تنبلی چشم کودک، پدرها و مادرها به چه نکاتی باید توجه کنند؟
بهترین راه برای تشخیص این است که چشم‌پزشک همه کودکان را در دو تا چهار سالگی معاینه کند. این مساله که تابه‌حال در خانواده شما تنبلی چشم دیده نشده، به این معنا نیست که کودک شما هم به تنبلی چشم دچار نشود.
معاینه زودهنگام چه کمکی به کودک می‌کند؟
اگر عارضه خیلی زود تشخیص داده شود تا هفت ـ هشت سالگی جواب خوبی به درمان خواهد داد، ولی تشخیص بعد از این سن و درمان آن تقریبا بی‌نتیجه است. ساختمان چشم کودک در سنین پایین قابل‌تغییر است. خانواده‌هایی که زود اقدام می‌کنند نتایج رضایت‌بخشی از درمان می‌گیرند و کودک کاملا بهبود می‌یابد. پس زمان طلایی را نباید از دست داد. بعد از این زمان دیگر نمی‌توان درمان موثری برای این عارضه پیدا کرد.
در تنبلی چشم معمولا چه نوعی از عیوب انکساری وجود دارد؟
معمولا ضعیفی از نوع دوربین است، ولی از جنس منفی نزدیک‌بین هم ممکن است باشد. به هر حال نکته مهم اختلاف نمره دو چشم است که عامل ضعیفی است. در تنبلی چشم یکی از چشم‌ها دید کمی دارد و نمی‌توان نقصان و ضعف بینایی را در بزرگسالی با روش‌های لیزیک یا پی‌آرکی و... جبران کرد. لیزیک ضعف عینک را جبران می‌کند. لیزیک نمی‌تواند موتور چشم را قوی کند.
آیا بازی‌های رایانه‌ای در کودکان خردسال ممکن است باعث تنبلی چشم شود؟
اگر کودکی دارای دید خوبی است و به بازی‌های رایانه‌ای هم علاقه دارد، دچار تنبلی چشم نخواهد شد. ولی این بازی‌ها فشار زیادی به چشم وارد می‌کنند و باعث خستگی آن و در نهایت ضعیفی میشود. چنین کودکانی ممکن است هنگام نشستن مقابل تلویزیون مدام فاصله را کمتر کنند یا دچار قرمزی چشم باشند. اگر پدر و مادر به این موضوع دقت نکنند، احتمال پدیداری اختلاف نمره بین دو چشم وجود دارد که باعث تنبلی خفیف دو چشم خواهد شد، اما عمدتا ضعیفی‌های چشمی از نوع رایانه‌ای به استفاده از عینک می‌انجامد.
هنگام کار با رایانه به این نکات توجه کنید:
وقتی به نمایشگر رایانه نگاه می‌کنید صفحات آن بسرعت عوض میشود و شما هم مجبورید با همان سرعت چشم خود را حرکت دهید تا بتوانید مطالب بیشتری ببینید. در این هنگام کمتر پلک می‌زنید و این کار باعث می شود چشم خشک شود و اشک کمتری به سطح خارجی آن برسد. این وضع باعث خستگی چشم خواهد شد. سعی کنید حداقل ده بار در دقیقه پلک بزنید و هر ده دقیقه هم چشم‌تان را از روی صفحه بردارید و به نقطه دیگری نگاه کنید.
گاهی پلک‌هایتان را روی هم بگذارید و چشم‌ها را به حالت دورانی بچرخانید. این کار به رفع خستگی کمک می‌کند.
نور صفحه را تنظیم کنید. نور نباید زیاد روشن. یا زیاد تیره باشد. نور اتاق را هم متناسب با صفحه نمایشگر تنظیم کنید.
اختلال سندرم بینایی رایانه را جدی بگیرید. تعداد کثیری از کاربران رایانه بعد از مدتی دچار سوزش شدید چشم، آبریزش، تاری دید و حتی دوبینی می‌شوند. اگر دچار این عارضه شدید، دست از کار بکشید و چشم‌های خود را با آب سرد بشویید. می‌توانید از قطره‌های استریل چشمی هم استفاده کنید.
فاصله استاندارد چشم از رایانه باید 50 سانتی‌متر باشد. ضمن این که برای اطمینان از سلامت چشم هر سال برای معاینه به چشم‌پزشک مراجعه کنید. (ضمیمه سیب)
منبع: Mayoclinic