جام جم سرا: از مهمترین مواردی که باید در مورد کودکان زائر توجه داشت آن که انجام مناسک در سفر حج نیاز به دقت و توجه کافی دارد و با توجه به این که در این مراسم عده زیادی از افراد از نقاط مختلف در یک جا جمع می‌شوند، کنترل و نگهداری از کودکان بسیار سخت میشود. بر این اساس توصیه میشود کودکان کمتر از پنج سال به سفر حج برده نشوند.
ایمنی زائران کودک در برابر بیماریها
دکتر فریبا شیروانی، متخصص اطفال در گفت‌وگو با جام‌جم با اشاره به این که والدین همراه باید به نکاتی توجه کنند، می‌گوید: انجام واکسیناسیون «مننگوکوک کونژوگه» (ایمنی در برابر بیماری مننژیت) در کودکان بالاتر از دو ماه توصیه میشود. واکسن آنفلوآنزا نیز بهتر است در کودکان بالاتر از شش ماه که به سفر حج می‌روند تزریق شود. این دو واکسن بهتر است حداقل دو هفته قبل از سفر تزریق شود. کودکانی که دچار آسم، آلرژی یا بیماری‌هایی هستند که نیاز به مراقبت خاص دارند باید با نظر پزشک اجازه سفر داشته باشند و قبل از شروع سفر ویزیت شوند و داروها و توصیه‌های لازم را دریافت و در طول سفر نیز تحت نظر باشند.
تامین بهداشت و تغذیه سالم برای کودکان
به گفته دکتر شیروانی، مصرف مکرر آب سالم برای کودک در سفر حج بسیار ضروری است. همچنین باید به مصرف مواد غذایی سالم و کاملا پخته‌شده، میوه‌ها و سبزیجات شسته‌شده توجه ویژه‌ای داشت. مصرف میوه‌های حاوی ویتامین ث نیز لازم است. نباید از خاطر برد که اجابت‌مزاج منظم برای کودکان، ضامن سلامت دستگاه گوارش آنهاست.
این فوق‌تخصص بیماریهای عفونی اطفال تاکید می‌کند: استفاده از دستشویی با کنترل مادر و شست‌وشوی دست بعد از استفاده از دستشویی ضروری است و در صورت نبود آب می‌توان از محلول‌ها و ژل‌های ضدعفونی‌کننده دست برای مادر و کودک استفاده کرد. شستن دست قبل از هر وعده غذا با آب و صابون لازم است. لباس‌های زیر کودک نیز باید روزانه شسته و کاملا خشک شود. گرمای زیاد باعث کم‌آبی بدن کودک میشود و لازم است آب و مایعات کافی برای کودک در دسترس باشد و لیوان شخصی تمیز نیز برای وی در نظر گرفته شود.
نگذارید کودک عرق‌سوز شود
مراقبت از پوست و جلوگیری از آفتاب سوختگی با کرم‌های ضدآفتاب و پیشگیری از عرق سوز شدن با حمام مکرر لازم است. دکتر شیروانی در این باره توضیح می‌دهد: بهتر است در حد امکان از حضور کودکان در مناطق خیلی شلوغ و گرم که امکانات بهداشتی کم دارد، اجتناب شود. تعویض دائم پوشک و شست‌وشوی مکرر کودک نیز ضروری است. محل استراحت کودکان نیز باید خشک و با حرارت مناسب باشد و امکان گزش حشرات در محل به حداقل رسانده شود. هر مشکلی مانند سرفه، استفراغ، تب، بی‌حالی، اسهال و... باید به سرعت به پزشک گروه اطلاع داده شود. فراموش نکنید استراحت کافی کودک مهم است، بنابراین برنامه منظم خواب برای کودک در نظر گرفته و رعایت شود.
پیشگیری از تشدید بیماریها در سالمندان
گرچه سالمندان پیش از اعزام به سفر حج تحت معاینات پزشکی قرار می‌گیرند تا از نظر سلامت جسمی مورد تائید قرار بگیرند، اما رعایت نکاتی در سفر حج در گروه سنی سالمندان موجب میشود با کمترین ناتوانی، آسیب یا بیماری طی سفر حج مواجه شوند. دکترحمیدرضا یوف، متخصص بهداشت سالمندان در گفت‌وگو باجام‌جم با تاکید بر همراه داشتن تمام داروها و وسایل شخصی چون عینک، کفش مناسب پیاده‌روی، ضدآفتاب و عصا از سوی فرد سالمند طی سفر حج می‌گوید: تحت هیچ شرایطی مصرف داروهای سالمندان نباید طی سفر فراموش شود. همچنین همراه داشتن لباس‌های نخی و سبک طی سفر ضروری است. شستن مرتب دست‌ها و خودداری از استفاده از لیوان و قاشق غذاخوری دیگران بسیار اهمیت دارد. بعلاوه طی سفر باید از تماس با بیماران اجتناب شود. هر نوع علائمی که خبر از بیماری سالمند بدهد نیز باید بسرعت مورد بررسی و درمان قرار بگیرد.
مراقبت از سقوط و شکستگی
به گفته دکتر یوف، پیشگیری و مراقبت از سقوط و بروز شکستگی بویژه در لگن و ران سالمندان باید بسیار مورد توجه قرار بگیرد. به همین دلیل استفاده از عصا، ویلچر و کفش مناسب در سالمندان طی سفر حج بسیار اهمیت دارد.
وی درباره مراقبت‌های تغذیه‌ای سالمندان هم تاکید می‌کند: مصرف مرتب مایعات و خودداری از مصرف نوشابه‌های گازدار برای سالمندان بسیار مهم است. کاهش مصرف نمک و قند نیز بویژه در افراد دچار دیابت و فشار خون بالا بسیار ضروری است. همچنین از خرید مواد خوراکی از دستفروش‌ها نیز باید خودداری شود. بعلاوه تا آنجا که ممکن است سالمندان باید از تردد در مکان‌های بسیار پرازدحام خودداری کنند.
آیا سفر حج برای بارداران بی‌خطر است؟
بزرگترین مشکل سفر حج از نقطه‌نظر گروه‌های آسیب‌پذیر و ازجمله بارداران از یک سو، ازدحام جمعیت و خطرات فیزیکی ناشی از آن و از سوی دیگر، خطر بروز بیماریهای عفونی مثل آنفلوآنزا و دیگر بیماریهای ویروسی و میکروبی است. در واقع از بیماریهای شایع در عربستان سعودی می‌توان به سرماخوردگی، بیماریهای گوارشی، جراحات ناشی از حوادث و سوانح، دردهای عضلانی، گرمازدگی، مشکلات پوستی و بیماریهای عفونی اشاره کرد.
دکتر آمنه لاهوتی، متخصص زنان و زایمان در گفت‌وگو با جام‌جم با تاکید بر این که بهتر است خانم‌های باردار سفر حج خود را به تعویق بیندازند و در صورت امکان به این سفر نروند، می‌گوید: برای کاهش خطر بیماریهای عفونی ناشی از ازدحام جمعیت، شست‌وشوی مرتب دست‌ها، پوشاندن دهان و بینی هنگام عطسه و سرفه، فاصله گرفتن از افراد بیمار، پرهیز از حضور بی‌مورد در فضاهای بسته، استراحت کافی، داشتن قاشق و لیوان شخصی، مراجعه به پزشک در صورت بروز تب، سرفه و گلودرد و پرهیز از قرارگرفتن با بدن عرق کرده در برابر باد کولر و پنکه ازجمله نکات بهداشتی است که رعایت آن موجب پیشگیری از بسیاری از بیماریها میشود.
وی تاکید می‌کند: بیشترین حوادث و سوانح در حج و زیارت ـ بویژه موسم حج ـ سر خوردن در حمام، پرت شدن و سقوط از ارتفاعات، صخره‌ها و پله‌ها، شکستگی اعضای بدن به دلیل فشارهای ناشی از تراکم جمعیت، بخصوص هنگام رمی جمره و طواف است. بخصوص این خطرات در سه ماهه دوم و سوم بارداری بیشتر بوده و به همین دلیل بهتر است در این زمان مادران باردار به سفر حج نروند، زیرا هم خود و هم جنین‌شان در معرض خطر بالایی هستند.
مقابله با ویار بارداری
از بیماریهای شایع در موسم حج، بیماریهای گوارشی مانند اسهال، یبوست و نفخ است. خانم‌های باردار هم بویژه در سه‌ماهه اول بارداری به علت ویار بارداری در معرض ابتلا به مشکلات گوارشی هستند.
دکتر لاهوتی با اشاره به این مطالب می‌گوید: گرچه بارداران به دلیل کم شدن اشتها و کاهش تحمل مواد غذایی و دارویی قادر به انجام بسیاری از توصیه‌های تغذیه‌ای نیستند، مصرف مواد غذایی به دفعات بیشتر، ولی با حجم کمتر، استفاده از مواد غذایی خشک و خنک به کاهش ویار بارداری کمک خواهد کرد. از سویی برای کم‌شدن یبوست، استفاده از مواد فیبردار مثل سبزی‌ها و میوه‌ها و آب فراوان نیز کمک‌کننده است.
خطر گرمازدگی در بارداران
گرمازدگی یکی از شایع‌ترین مشکلات حجاج و زائران در فصول گرم است که سردرد، سرگیجه، ضعف یا گرفتگی عضلانی، تهوع و استفراغ شدید را به دنبال دارد.
دکتر لاهوتی برای پیشگیری از گرمازدگی بارداران تاکید می‌کند: مادران باردار باید توجه کنند ازخروج غیرضروری از هتل خودداری کرده و حتما از کلاه‌های نقابدار استفاده کنند و لباس‌های نخی و روشن بپوشند. همچنین حتما از عینک آفتابی استفاده کرده و مایعات کافی مصرف کنند و حتی زمانی که تشنه نیستند برای جلوگیری از گرمازدگی آب بنوشند.
وی هشدار داد: مادر باردار هرگاه دچار دردهای زودرس زایمانی، لکه‌بینی، خونریزی یا هر علامت خطر دیگری شود باید بلافاصله به پزشک کاروان مراجعه کرده و ضمن رعایت دستورات دارویی، استراحت کافی نیز داشته باشد تا برای جنینش مشکلی پیش نیاید.
پونه شیرازی / گروه سلامت