جام جم سرا: از مهمترین مواردی که باید در مورد کودکان زائر توجه داشت آن که انجام مناسک در سفر حج نیاز به دقت و توجه کافی دارد و با توجه به این که در این مراسم عده زیادی از افراد از نقاط مختلف در یک جا جمع می‌شوند، کنترل و نگهداری از کودکان بسیار سخت میشود. بر این اساس توصیه میشود کودکان کمتر از پنج سال به سفر حج برده نشوند.
ایمنی زائران کودک در برابر بیماری‌ها
دکتر فریبا شیروانی، متخصص اطفال در گفت‌وگو با جام‌جم با اشاره به این که والدین همراه باید به نکاتی توجه کنند، می‌گوید: انجام واکسیناسیون «مننگوکوک کونژوگه» (ایمنی در برابر بیماری مننژیت) در کودکان بالاتر از دو ماه توصیه میشود. واکسن آنفلوآنزا نیز بهتر است در کودکان بالاتر از شش ماه که به سفر حج می‌روند تزریق شود. این دو واکسن بهتر است حداقل دو هفته قبل از سفر تزریق شود. کودکانی که دچار آسم، آلرژی یا بیماری‌هایی هستند که نیاز به مراقبت خاص دارند باید با نظر پزشک اجازه سفر داشته باشند و قبل از شروع سفر ویزیت شوند و داروها و توصیه‌های لازم را دریافت و در طول سفر نیز تحت نظر باشند.
تامین بهداشت و تغذیه سالم برای کودکان
به گفته دکتر شیروانی، مصرف مکرر آب سالم برای کودک در سفر حج بسیار ضروری است. همچنین باید به مصرف مواد غذایی سالم و کاملا پخته‌شده، میوه‌ها و سبزیجات شسته‌شده توجه ویژه‌ای داشت. مصرف میوه‌های حاوی ویتامین ث نیز لازم است. نباید از خاطر برد که اجابت‌مزاج منظم برای کودکان، ضامن سلامت دستگاه گوارش آنهاست.
این فوق‌تخصص بیماری‌های عفونی اطفال تاکید می‌کند: استفاده از دستشویی با کنترل مادر و شست‌وشوی دست بعد از استفاده از دستشویی ضروری است و در صورت نبود آب می‌توان از محلول‌ها و ژل‌های ضدعفونی‌کننده دست برای مادر و کودک استفاده کرد. شستن دست قبل از هر وعده غذا با آب و صابون لازم است. لباس‌های زیر کودک نیز باید روزانه شسته و کاملا خشک شود. گرمای زیاد باعث کم‌آبی بدن کودک میشود و لازم است آب و مایعات کافی برای کودک در دسترس باشد و لیوان شخصی تمیز نیز برای وی در نظر گرفته شود.
نگذارید کودک عرق‌سوز شود
مراقبت از پوست و جلوگیری از آفتاب سوختگی با کرم‌های ضدآفتاب و پیشگیری از عرق سوز شدن با حمام مکرر لازم است. دکتر شیروانی در این باره توضیح می‌دهد: بهتر است در حد امکان از حضور کودکان در مناطق خیلی شلوغ و گرم که امکانات بهداشتی کم دارد، اجتناب شود. تعویض دائم پوشک و شست‌وشوی مکرر کودک نیز ضروری است. محل استراحت کودکان نیز باید خشک و با حرارت مناسب باشد و امکان گزش حشرات در محل به حداقل رسانده شود. هر مشکلی مانند سرفه، استفراغ، تب، بی‌حالی، اسهال و... باید به سرعت به پزشک گروه اطلاع داده شود. فراموش نکنید استراحت کافی کودک مهم است، بنابراین برنامه منظم خواب برای کودک در نظر گرفته و رعایت شود.
پیشگیری از تشدید بیماری‌ها در سالمندان
گرچه سالمندان پیش از اعزام به سفر حج تحت معاینات پزشکی قرار می‌گیرند تا از نظر سلامت جسمی مورد تائید قرار بگیرند، اما رعایت نکاتی در سفر حج در گروه سنی سالمندان موجب میشود با کمترین ناتوانی، آسیب یا بیماری طی سفر حج مواجه شوند. دکترحمیدرضا یوف، متخصص بهداشت سالمندان در گفت‌وگو باجام‌جم با تاکید بر همراه داشتن تمام داروها و وسایل شخصی چون عینک، کفش مناسب پیاده‌روی، ضدآفتاب و عصا از سوی فرد سالمند طی سفر حج می‌گوید: تحت هیچ شرایطی مصرف داروهای سالمندان نباید طی سفر فراموش شود. همچنین همراه داشتن لباس‌های نخی و سبک طی سفر ضروری است. شستن مرتب دست‌ها و خودداری از استفاده از لیوان و قاشق غذاخوری دیگران بسیار اهمیت دارد. بعلاوه طی سفر باید از تماس با بیماران اجتناب شود. هر نوع علائمی که خبر از بیماری سالمند بدهد نیز باید بسرعت مورد بررسی و درمان قرار بگیرد.
مراقبت از سقوط و شکستگی
به گفته دکتر یوف، پیشگیری و مراقبت از سقوط و بروز شکستگی بویژه در لگن و ران سالمندان باید بسیار مورد توجه قرار بگیرد. به همین دلیل استفاده از عصا، ویلچر و کفش مناسب در سالمندان طی سفر حج بسیار اهمیت دارد.
وی درباره مراقبت‌های تغذیه‌ای سالمندان هم تاکید می‌کند: مصرف مرتب مایعات و خودداری از مصرف نوشابه‌های گازدار برای سالمندان بسیار مهم است. کاهش مصرف نمک و قند نیز بویژه در افراد دچار دیابت و فشار خون بالا بسیار ضروری است. همچنین از خرید مواد خوراکی از دستفروش‌ها نیز باید خودداری شود. بعلاوه تا آنجا که ممکن است سالمندان باید از تردد در مکان‌های بسیار پرازدحام خودداری کنند.
آیا سفر حج برای بارداران بی‌خطر است؟
بزرگترین مشکل سفر حج از نقطه‌نظر گروه‌های آسیب‌پذیر و ازجمله بارداران از یک سو، ازدحام جمعیت و خطرات فیزیکی ناشی از آن و از سوی دیگر، خطر بروز بیماری‌های عفونی مثل آنفلوآنزا و دیگر بیماری‌های ویروسی و میکروبی است. در واقع از بیماری‌های شایع در عربستان سعودی می‌توان به سرماخوردگی، بیماری‌های گوارشی، جراحات ناشی از حوادث و سوانح، دردهای عضلانی، گرمازدگی، مشکلات پوستی و بیماری‌های عفونی اشاره کرد.
دکتر آمنه لاهوتی، متخصص زنان و زایمان در گفت‌وگو با جام‌جم با تاکید بر این که بهتر است خانم‌های باردار سفر حج خود را به تعویق بیندازند و در صورت امکان به این سفر نروند، می‌گوید: برای کاهش خطر بیماری‌های عفونی ناشی از ازدحام جمعیت، شست‌وشوی مرتب دست‌ها، پوشاندن دهان و بینی هنگام عطسه و سرفه، فاصله گرفتن از افراد بیمار، پرهیز از حضور بی‌مورد در فضاهای بسته، استراحت کافی، داشتن قاشق و لیوان شخصی، مراجعه به پزشک در صورت بروز تب، سرفه و گلودرد و پرهیز از قرارگرفتن با بدن عرق کرده در برابر باد کولر و پنکه ازجمله نکات بهداشتی است که رعایت آن موجب پیشگیری از بسیاری از بیماری‌ها میشود.
وی تاکید می‌کند: بیشترین حوادث و سوانح در حج و زیارت ـ بویژه موسم حج ـ سر خوردن در حمام، پرت شدن و سقوط از ارتفاعات، صخره‌ها و پله‌ها، شکستگی اعضای بدن به دلیل فشارهای ناشی از تراکم جمعیت، بخصوص هنگام رمی جمره و طواف است. بخصوص این خطرات در سه ماهه دوم و سوم بارداری بیشتر بوده و به همین دلیل بهتر است در این زمان مادران باردار به سفر حج نروند، زیرا هم خود و هم جنین‌شان در معرض خطر بالایی هستند.
مقابله با ویار بارداری
از بیماری‌های شایع در موسم حج، بیماری‌های گوارشی مانند اسهال، یبوست و نفخ است. خانم‌های باردار هم بویژه در سه‌ماهه اول بارداری به علت ویار بارداری در معرض ابتلا به مشکلات گوارشی هستند.
دکتر لاهوتی با اشاره به این مطالب می‌گوید: گرچه بارداران به دلیل کم شدن اشتها و کاهش تحمل مواد غذایی و دارویی قادر به انجام بسیاری از توصیه‌های تغذیه‌ای نیستند، مصرف مواد غذایی به دفعات بیشتر، ولی با حجم کمتر، استفاده از مواد غذایی خشک و خنک به کاهش ویار بارداری کمک خواهد کرد. از سویی برای کم‌شدن یبوست، استفاده از مواد فیبردار مثل سبزی‌ها و میوه‌ها و آب فراوان نیز کمک‌کننده است.
خطر گرمازدگی در بارداران
گرمازدگی یکی از شایع‌ترین مشکلات حجاج و زائران در فصول گرم است که سردرد، سرگیجه، ضعف یا گرفتگی عضلانی، تهوع و استفراغ شدید را به دنبال دارد.
دکتر لاهوتی برای پیشگیری از گرمازدگی بارداران تاکید می‌کند: مادران باردار باید توجه کنند ازخروج غیرضروری از هتل خودداری کرده و حتما از کلاه‌های نقابدار استفاده کنند و لباس‌های نخی و روشن بپوشند. همچنین حتما از عینک آفتابی استفاده کرده و مایعات کافی مصرف کنند و حتی زمانی که تشنه نیستند برای جلوگیری از گرمازدگی آب بنوشند.
وی هشدار داد: مادر باردار هرگاه دچار دردهای زودرس زایمانی، لکه‌بینی، خونریزی یا هر علامت خطر دیگری شود باید بلافاصله به پزشک کاروان مراجعه کرده و ضمن رعایت دستورات دارویی، استراحت کافی نیز داشته باشد تا برای جنینش مشکلی پیش نیاید.
پونه شیرازی / گروه سلامت
همان نیرویی که آنها را برای سفر کردن سر ذوق و شوق می‌آورد. گردشگرهای حرفه‌ای آدم‌های با ذوقی هستند که ترجیح می‌دهند به جای تماشای دنیا از دریچه دوربین و تلویزیون و دیدن فیلم و عکس و شنیدن نقل قول‌ها، خودشان دست به کار شوند و زیبایی‌های دنیا را از نزدیک ببینند. آنها یک اصل مهم در زندگی‌شان دارند، اینکه هر جایی به یک بار دیدن می‌ارزد.
امروز پنجم مهر روز جهانی گردشگری و جهانگردی است. روزی که در تقویم‌های بین‌المللی قدمتی پنجاه ساله دارد. اولین بار سال 1964 روز بیست و هفتم سپتامبر برابر با پنجم مهر از سوی سازمان جهانی جهانگردی سازمان ملل بعنوان روز جهانی جهانگردی نامیده شد و از آن سال تاکنون هر ساله این روز بین‌المللی بعنوان روز جهانی جهانگردی گرامی داشته میشود.
«شاید هر حرکت از مکانی به مکان دیگر را به نوعی سفر به حساب آورد، اما نه هر سفری را می‌توان گردشگری دانست و نه هر کسی را گردشگر یا جهانگرد.»
این گفته دکتر ناصر رضایی، عضو پژوهشکده گردشگری است که با استناد به تعریفی که سازمان جهانی گردشگری درباره گردشگر و جهانگرد واقعی ارائه داده می‌گوید: فرآیندی که شخص یا گروهی با هدف تفریح، بازدید از نقاط دیدنی، معالجه، مطالعه، تجارت، ورزش یا سیاحت و زیارت به کشوری غیر از کشوری که در آن اقامت دارند، سفر می‌کنند ـ مشروط بر اینکه حداقل مدت اقامت آنها از 24 ساعت کمتر و از یک سال بیشتر نباشد ـ جهانگردی می‌گویند.
از ناصرخسرو تا مارکوپولو
تاریخ را که خوب زیر و رو کنید، در میان آن می‌توان ردی از جهانگردها پیدا کرد. از ابن‌بطوطه و ناصرخسرو گرفته تا مارکوپولو و کریستف کلمب.
می‌گویند در گذشته‌های دور مردان جسوری که سیاح نامیده می‌شدند برای ارضای حس کنجکاوی‌شان از آنچه در دنیای آن روزگار می‌گذشته و آشنایی با فرهنگ، رسوم و سبک زندگی مردمان مختلف جهان بار سفر می‌بستند و شهر به شهر و کشور به کشور را زیر پا می‌گذاشتند و البته برخی‌هایشان هم ره‌آورد این گردشگری طولانی مدت را در قالب سفرنامه‌هایی به قلم خود می‌نگاشتند.
اصطلاح جهانگرد از قرن نوزدهم میلادی بتدریج جا افتاد. وقتی اشراف‌زادگان فرانسه برای تکمیل تحصیلات خود راهی سفر می‌شدند که به آنها توریست گفته می‌شد. درواقع عنوان توریست که هم‌اکنون در سراسر دنیا مرسوم است به مسافرانی گفته میشود که هدف آنها استراحت، گردش، سرگرمی و آشنایی با مردم است، نه کسب درآمد و اشتغال به کار. از آن زمان تا به امروز عوامل بسیاری دست به دست هم دادند تا صنعت گردشگری در دنیا رونق بگیرد و هر ساله مسافرت‌های فراوانی با هدف گردشگری از کشوری به کشور یا کشورهای دیگری انجام شود.
یک صنعت درآمدزا
حالا دیگر همه دولت‌ها و کشورها پی برده‌اند که جهانگردی یکی از راه‌های عمده کسب درآمد است. در کشورهای در حال توسعه منبع درآمد مهم حتی پس از درآمدهای نفتی است و به همین دلیل است که جهانگردی از دو راه میتواند به توسعه اقتصادی کشورها بویژه کشورهای کم‌درآمد کمک کند.
عضو پژوهشکده گردشگری، افزایش درآمد و ایجاد اشتغال را مهمترین خاصیت صنعت گردشگری در دنیای امروز می‌داند و می‌گوید: وقتی جهانگردان به کشوری وارد می‌شوند لازم است هزینه‌هایی را در آن کشور بپردازند، این هزینه‌ها را جهانگردان با ارزی که همراه آورده‌اند، می‌پردازند و در واقع مثل این است که خدمات و کالاهای داخل کشور به کشور جهانگرد صادر شده باشد به این جریان اقتصادی که از طریق جهانگردی حاصل میشود «صادرات نامرئی» می‌گویند.
در سال 2014 براساس گزارش سازمان جهانی گردشگری 9 درصد از تولید ناخالص داخلی در جهان روی پاشنه صنعت گردشگری چرخیده است.
ناصر رضایی، عضو پژوهشکده گردشگری، با استناد به جدیدترین گزارش سازمان جهانی گردشگری از وضعیت صنعت جهانگردی در دنیا می‌گوید: در سال 2014 درآمد دنیا در صنعت گردشگری 4/1 تریلیون دلار بوده است و این یعنی کشورهای دنیا با تکیه بر اهمیت و نقش صنعت گردشگری در درآمدهای ملی هر کشور تمام تلاش خود را برای توسعه زیرساخت‌های گردشگری و جذب توریسم به کار برده‌اند تا هر کدام از این کشورها به فراخور توان و امکانات خود بتوانند از شرایطی که کشورشان را در زمینه گردشگری منحصر به فرد می‌کند، برای جذب گردشگر بهره ببرند.
وقتی جهانگردی هدف میشود
گاهی وقت‌ها گشت و گذار بهصورت انفرادی یا گروهی با هدف تفریح، استراحت و سپری کردن تعطیلات از سرزمینی به سرزمین دیگر انجام میشود، این شرایط از دید کارشناسان گردشگری به نوعی گردشگری تفریحی نامیده میشود، اما بعضی وقت‌ها فرد برای تغییر آب و هوا، استفاده از منابع درمانی طبیعی مانند آب‌ها و چشمه‌های معدنی و بهره‌مندی از امکانات و خدمات پزشکی یک کشور راهی سفر میشود که این کار عنوان گردشگری درمانی به خود می‌گیرد.
هر گاه برخی سفرهای گردشگری با هدف آشنایی با فرهنگ و هنر و تنوع آداب و رسوم ملل مختلف و آثار تاریخی و باستانی کشور مقصد انجام شود گردشگری فرهنگی و وقتی با هدف بازدید از اماکن مقدس و مذهبی و شرکت در مراسم خاص مذهبی کشورها انجام شود عنوان گردشگری مذهبی به خود می‌گیرد.
هر نوع مسافرتی که با هدف فعالیت‌های ورزشی انجام میشود را نیز می‌توان گردشگری ورزشی محسوب کرد مانند افرادی که برای شرکت در مسابقات ورزشی بین‌المللی یا تماشای آن راهی کشورهای مختلف می‌شوند.
گاهی وقت‌ها نیز افراد با هدف برقراری روابط تجاری یا شرکت در نمایشگاه‌های اقتصادی بین‌المللی عازم کشوری می‌شوند که به این کار عنوان جهانگردی تجاری داده میشود. آخرین نوع جهانگردی چیزی است که در دنیای امروز و بین سیاستمداران معمول است مانند رفت و آمدهایی که هم اکنون سران کشورها در سطح بین‌المللی برای برقراری مناسبات سیاسی انجام می‌دهند که به آن جهانگردی سیاسی می‌گویند.
از امنیت تا توسعه زیرساخت‌ها
احساس امنیت برای یک گردشگر یعنی همه چیز. این یک اصل جا افتاده در گردشگری است که وقتی در کشوری برقرار باشد می‌توان امیدوار بود گردشگران بخواهند حتی برای یکبار هم که شده از جاذبه‌های گردشگری آن کشور دیدن کنند. عضو پژوهشکده گردشگری، امنیت روانی و به دنبال آن امنیت واقعی را شاه کلید توسعه و رونق گردشگری در هر کشوری می‌داند و تاکید می‌کند: وقتی یک گردشگر احساس کند در سفر به مقصد گردشگری خود از تامین جانی و مالی برخوردار است بنابراین سفر خود را با کمترین خطری به کشور مقصد انجام می‌دهد و به همین دلیل کشورهایی که در دنیا به عنوان مهمترین مقاصد گردشگری شناخته شده‌اند، همواره می‌کوشند ضمن اینکه وجه مطلوبی از بابت امنیت کشور در اذهان عمومی به نمایش بگذارند در معنای واقعی کلمه نیز روی تامین امنیت همه‌جانبه گردشگرانی که این کشورها را به عنوان مقصد گردشگری انتخاب می‌کنند، سرمایه‌گذاری کنند. علاوه بر این بهبود زیرساخت‌های توسعه گردشگری در هر کشوری از فراهم کردن بهترین راه‌های زمینی، هوایی و دریایی گرفته تا تسهیلات و امکانات حمل و نقل عمومی، مراکز اسکان شامل هتل‌ها و مهمانپذیرها، رستوران‌های ملل با امکان پاسخگویی به تنوع غذایی مردم مختلف دنیا و دیگر امکانات رفاهی، بهداشتی و درمانی از مهمترین مواردی است که این روزها کشورهای مختلف دنیا می‌کوشند با کمک آنها، گردشگری کشورشان را رونق بخشیده و از این راه درآمد قابل توجهی را نصیب اقتصاد کشورشان کنند.
10 مقصد گردشگری دنیا در سال 2013
سازمان جهانی گردشگری در گزارشی 10 کشوری را که بهعنوان مهمترین و اصلی‌ترین مقاصد گردشگری مردم دنیا در سال 2013 انتخاب شده‌اند، اعلام کرده است. آنچه ملاک سازمان جهانی گردشگری در این رتبه‌بندی بوده است شامل موارد فراوانی می‌شده که مهمترین آنها امنیت، توسعه همه جانبه زیرساخت‌ها شامل امکانات رفاهی، تفریحی، خدماتی، حمل و نقل و.... میشود، اما در فهرستی که سازمان جهانی گردشگری از 10 مقصد گردشگری دنیا در سال 2013 اعلام کرده است دو معیار از دیگر معیارها شاخص‌تر بوده که مبنای این انتخاب قرار گرفته است.
اولین مورد درآمد این کشورها از راه گردشگری و دوم تعداد گردشگران ورودی به هر کدام از این کشورها در سال 2013 بوده است.
براین اساس به ترتیب کشورهای فرانسه با 56 میلیارد دلار، ایالات متحده آمریکا با 139 میلیارد دلار، اسپانیا با 60 میلیارد دلار، ماکائو در چین با 52 میلیارد دلار، ایتالیا با 44 میلیارد دلار، ترکیه با 42 میلیارد دلار، آلمان با 41 میلیارد دلار، انگلیس با 41 میلیارد دلار، روسیه و تایلند هر کدام 42 میلیارد دلار جزو 10 کشوری بوده‌اند که در سال 2013 بیشترین درآمد را از راه گردشگری و همچنین بیشترین ورودی گردشگر را به خود اختصاص داده‌اند.
فهرستی که در بالا به آن اشاره شد با در نظر گرفتن این معیار که ورود گردشگر اولویت دارد یا درآمد، کمی متغیر خواهد بود به طوری که اگر معیار ورود گردشگر مطرح باشد ایالات متحده آمریکا در رتبه‌بندی پس از کشور فرانسه قرار می‌گیرد، اما اگر این رتبه‌بندی از نظر وضعیت درآمد گردشگری مد نظر قرارگیرد به این ترتیب ایالات متحده آمریکا صدرنشین خواهد بود و پس از آن هر کدام از کشورها به ترتیب میزان درآمدی که در سال 2013 از لحاظ گردشگری کسب کرده‌اند، در جایگاه‌های بعدی قرار می‌گیرند.