به گزارش مشرق، شرایط ویژه حوزه های آبی ایران از کرانه های شمالی تا جنوبی کشور، فرصتهای مطلوب تولید و بهره برداری از منابع آبزی را برای ما فراهم کرده است.
در شمال کشور، دریای خزر با درجه شوری پائین، وجود دمای مناسب، اکسیژن کافی و جریانات دریایی بالا، زمینه را برای تولید گونه های آبزی مخصوصا در اعماق زیر یک صد متر فراهم کرده است. همچنین در جنوب کشور، موضوع آبزی پروری و مزیت های بالای آن برای بهره برداری از اهمیت زیادی برخوردار است.
اما نکته مهم این است که از این منبع خدادادی در راستای اشتغال و توسعه کسب و کار بر مبنای دانش به خوبی بهره ببریم.
فرآوری و تولید محصولات متنوع و با ارزش افزوده فرآیندی است که در آن گروه های مختلفی از قبیل بهره برداران، صاحبان صنایع، مراکز علمی و دانشگاهی، صادر کنندگان، واردکنندگان و دستگاه های نظارتی مشارکت دارند. بدون شک انجام فعالیت های سالم، پویا و متناسب با شرایط اجتماعی، اقتصادی در حوزه شیلات نیز بدون ایجاد هماهنگی بین کلیه دست اندرکاران و بکارگیری دانش و فناوری های روز میسر نخواهد بود.
لذا وجود مرکزی که بتواند ضمن ایجاد هماهنگی بین کلیه دست اندرکاران بخش فرآوری آبزیان، زمینه انتقال دانش و استفاده از فناوری های نوین را نیز در این حوزه فراهم کند، ضروری است. از این رو کانون هماهنگی دانش و صنعت شیلات و آبزی پروری برای انجام چنین رسالت مهمی با حضور نمایندگان بخش های مختلف در معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری تاسیس شده است.
کانون هماهنگی دانش، صنعت و بازار شیلات و آبزی پروری به عنوان دومین کانون در راستای بکارگیری دانش مراکز علمی، دانشگاهها و شرکت های دانش بنیان و ارتباط آن با صنعت و بازار در این معاونت ایجاد شده تا به واسطه آن پیشرفت صنعت آبزیان رقم زده شود.
افزایش سهم آبزیان در سبد غذایی مردم
دکتر عباسعلی مطلبی، رئیس کانون هماهنگی دانش و صنعت شیلات و آبزی پروری درباه فعالیتها و برنامه های این کانون اظهار داشت: بخش شیلات، یکی از زیر بخش های بسیار مهم و اثر گذار در اقتصاد کشاورزی تلقی می شود و می تواند بخشی از اشتغال کشور را به خود اختصاص دهد.
مشاور سازمان تحقیقات و آموزش و ترویج کشاورزی با تاکید بر اینکه سهم مصرف آبزیان در سبد غذایی مردم افزایش یافته است، عنوان کرد: به همین دلیل نیاز است که با بکارگیری تکنولوژی از پتانسیل های بالقوه در صنعت آبزیان بهره برداری لازم را انجام دهیم.
وی افزود: برای استفاده از ظرفیت دریا، پرورشی کردن گونه های دریایی همانند ماهی های خاویاری، ماهی سفید و ماهی شانک، هامور و ... نیاز است؛ از این رو ضروری است که علم به دریچه صنعت آبزیان وارد شود تا بتوانیم شاهد پیشرفت چنین حوزه ای باشیم زیرا آبزیان ارزش اقتصادی بالایی دارند.
وی افزود: ماموریت ما در کانون هماهنگی دانش، صنعت و بازار این است که بتوانیم یک پل ارتباطی بین صنعت، دانشگاه، پژوهش و فناوری محققان کشور ایجاد کنیم.
استاد تمام بهداشت و مواد غذایی دانشگاه آزاد واحد علوم تحقیقات با بیان اینکه این کانون ها به نوعی نقش هدایتی و نظارتی دارند، اظهار داشت: صنعت آبزیان برای کشور ما مزیت نسبی دارد.
ضرورت گام برداشتن در صادرات محصولات در حوزه آبزیان
مطلبی خاطرنشان کرد: ما قادر هستیم در شرایط پرورش دام و آبزی پروری در حوزه صدور محصولات، وضعیت بهتری را برای کشور رقم بزنیم؛ به طوریکه آبزیان را به صورت خام صادر نکنیم و به تولید محصولات با دانش فنی داخلی بپردازیم. ما در صادرات محصولات شیلاتی پیشگام بوده ایم زیرا استانداردهایی که در این حوزه تدوین شده اند مطابق با استانداردهای اتحادیه اروپا است به همین دلیل هیات های خارجی از جمله اروپایی ها عمدتا از بخش های شیلات ایران استقبال می کنند و این موضوع می تواند یک مزیت برای کشور باشد.
وی گفت: در حال حاضر، فرانسوی ها در زمینه پرورش ماهی در قشم سرمایه گذاری کرده اند؛ همچنین تایلندی ها روی برخی آبزیان همچون خیار دریایی ایران تمرکز دارند که این نشان از مزیت بالایی اقتصادی کشور در حوزه آبزیان است.
وسعت تحقیقات کشور در حوزه شیلات بی نظیر است
مطلبی عنوان کرد: ما از لحاظ علمی، ظرفیت و ساختار خوبی در حوزه شیلات داریم؛ همچنین اولین کشوری هستیم که در منطقه آسیا وسعت تحقیقات شیلاتی بی نظیری برای خود رقم زده ایم.
وی با بیان اینکه دانشگاهها، مراکز علمی و شرکت های دانش بنیانی اخیرا توانسته اند ارتباط خوبی با یکدیگر برقرار کنند تا در راستای توسعه حوزه آبزیان بر پایه دانش قدم بردارند، گفت: علاوه بر اینها با کشورهای دیگر در ارتباط هستیم؛ از جمله این ارتباطات می توان به کشورهای حوزه عربی خلیج فارس اشاره کرد که پروژه های مشترکی در این زمینه تعریف شده است.
رئیس کانون هماهنگی دانش، صنعت و بازار صنعت شیلات و آبزی پروری با بیان اینکه ارتباطاتی که اکنون بین محققان کشور وجود دارد، مثال زدنی است، تاکید داشت: ما می توانیم دانش روز شیلات را به مجموعه واحدهای تولیدی وارد کنیم.
استاندارد کشورمان در حوزه شیلات مورد قبول کل دنیا است
وی با بیان اینکه استانداردهای ما مورد قبول کشورهای اروپایی و امریکایی است، اظهار داشت: بعد از چین و ژاپن، ما سومین کشوری هستیم که استانداردهای کشورمان در حوزه شیلات مورد قبول کل دنیاست.
به گفته وی، در چند سال اخیر به سرعت مجموعه شیلات به سمت شرکت های دانش بنیان رفته اند.
مطلبی خاطر نشان کرد: سهم دانش و فناوری در حوزه آبزیان می تواند ۱۰۰ درصد باشد. درواقع بدون تکنولوژی نمی توان با حوزه آبزی پروری کار اقتصادی انجام داد.
وی افزود: اولویت ما برای به کارگیری علم در آبزی پروری، پرورش ماهی در قفس است. قطعا ورود علم و تکنولوژی در این حوزه از واجبات است؛ همچنین در حوزه میگو نیز برای اینکه مخاطرات نداشته باشیم نیاز داریم با تکنولوژی درصدد توسعه آن برآییم.
جاری و ساری شدن علم در عرصه آبزیان برای ثروت زایی
مطلبی با بیان اینکه به تازگی اقداماتی در زمینه آبزی پروری با همکاری نهادها شروع شده است، تاکید کرد: حوزه آبزیان بسیار تشنه و آماده ورود تکنولوژی است؛ هم اکنون فناوری به این حوزه ورود پیدا کرده است ولی زمان می برد که بتوانیم دسترنج محققان کشور را در عرصه آبزیان شاهد باشیم؛ همچنین با جاری شدن علم می توان ثروت زایی را در این حوزه به خوبی مشاهده کرد.
به گفته وی، در حال حاضر، ۱۸ نوع فرآورده در آبزی پروری تولید می شود؛ اما این حوزه نیازمند سرمایه گذاری و تکنولوژی است تا بتوان فراورده های بیشتری را بر پایه دانش تولید و به سایر کشورها صادر کنیم.
استفاده از آبزیان دریایی برای تولید ترکیبات دارویی ضد سرطانی
مطلبی با بیان اینکه تحقیقات در زمینه آبزیان کماکان از سوی محققان کشور در حال پیگیری است، بیان کرد: در حال حاضر، یک سری آبزیان دریایی از جمله خارتنان در کشور ما وجود دارند که می توانند زمینه ای برای پیشرفت در تولید ترکیبات دارویی کشور باشند.
وی با اشاره به یکی از پروژه های خود که در این زمینه در حال انجام است، گفت: در حال حاضر، روی خیار دریایی که یکی از رده‌های خارپوستان هستند، تحقیقاتی را آغاز کرده ایم .
وی با بیان اینکه خیار دریایی، کاربرد دارویی زیادی دارد، اظهار داشت: از دوسال گذشته، پروژه ای در معاونت علمی به عنوان یک طرح کلان با عنوان «استخراج مواد بیولوژیک و دارویی برای تولید داروی ضد سرطان از خیاران دریایی» آغاز شده که این طرح برای اولین بار با همکاری دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و سازمان تحقیقات و اموزش ترویج کشاورزی موسسه تحقیقات شیلات در حال انجام است.
وی با بیان اینکه داروی ضد سرطان کبد از عصاره این موجود جداسازی و فرموله می شود، گفت: تنها کشوری که این تکنولوژی را دارد امریکا است و دانش فنی آن را به کشور دیگری نداده است، ما دومین کشوری خواهیم بود که صاحب این تکنولوژی می شویم .
وی تاکید کرد: امیدواریم در آینده تحول جدی در تولید و استخراج داروهایی با منشا بیولوژیک در کشور ایجاد شود ؛ این حوزه نیازمند یک برنامه عظیم است.
وجود ۳ طرح کلان درحوزه آبزیان
اسماعیل قادری فر، مدیر کل دفتر تجاری سازی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری اظهار داشت: حوزه شیلات و آبزیان، بازار بزرگی در صنعت غذا دارد که می توان با استفاده از آن اشتغال زایی بالایی را در کشور ایجاد کند. این کانون با کمک و حمایت سازمان تحقیقات وزارت جهاد کشاورزی، موسسه ملی شیلات با مشارکت بخش خصوصی و تعدادی از عناصر فعال در حوزه صنعت شیلات کشور شکل گرفته است.
پرورش تیلاپیا با فناوری
وی با اشاره به نقش کانون هماهنگی دانش و صنعت در برطرف کردن برخی مشکلات در حوزه آبزی پروری گفت: با توجه به اینکه اخیرا سازمان محیط زیست پرورش ماهی تیلاپیا را به دلیل مشکلات زیست محیطی ممنوع کرده است؛ فعالیت کانون می تواند موضوع سیاستگذاری برای پرورش ماهیانی از جمله تیلاپیا باشد.
وی با تاکید بر اینکه اگر بخواهیم سیاست گذاری در این حوزه داشته باشیم باید بتوانیم مولفه های دانشی آن را تبیین کنیم، گفت: این کانون می تواند با تبیین مولفه های دانشی، سیاستگذاری هایی داشته باشد تا در صنعت شیلات و آبزی پروری نقش خود را ایفا کند.
قادری فر خاطر نشان کرد: در حال حاضر ۳ طرح کلان ملی در این حوزه با عناوین «پرورش ماهی قزل آلای رنگین کمانی عاری از بیماری»، « طرح میگو های اس پی اف در بوشهر» و « پرورش ماهی در قفس در کیش» تعریف شده است.
وی افزود: حوزه شیلات، حوزه پر کسب و کاری است به طوریکه شرکت های دانش بنیان زیادی می توانند به این حوزه وارد شوند؛ همچنین در حال حاضر، دانشگاههای مختلف در سطوح مختلف در آبزی پروری وجود دارند که اینها می توانند در آینده بازار کار بدست بیاورند. صنعت آبزیان کشور این پتانسیل را دارد که یک مزیت برای کشور محسوب شود تا در نهایت اقتصاد مقاومتی و دانش بنیان به واسطه آن محقق شود.
وی با تاکید بر اینکه دسترسی به آب ها و حوزه های دریایی، زیست بوم مناسبی برای پرورش شیلات به شمار می روند، اظهار داشت: انتظار داریم که کانون هماهنگی دانش، صنعت و بازار شیلات و آبزی پروری رونقی به کسب و کار شرکت های دانش بنیان از لحاظ کمی و کیفی بدهد تا اشتغال بیشتری در این حوزه داشته باشیم.
به گفته مدیر کل دفتر تجاری سازی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، امیدواریم که هماهنگی در حوزه بازار صنعت شیلات سهم مناسبی داشته باشد تا بتوانیم به بازار های هدف یعنی خاورمیانه، آسیای میانه و کشورهای اروپایی دست بیابیم.
تولید صنعتی ۲۰ فراورده نوین غذایی و دارویی از آبزیان
یکی از راه های افزایش مصرف سرانه آبزیان، تولید محصولات متنوع شیلاتی بخصوص محصولات آماده پخت یا آماده مصرف است. اگر این محصولات بر پایه فناوری داخلی باشد و به سهولت در دسترس مردم قرار گیرد متقاضی زیادی خواهد داشت.
موسسه تحقیقات علوم شیلاتی کشور در راستای تحقق امنیت غذایی و تهیه فرآورده های با ارزش شیلاتی، اقدامات مؤثری در این زمینه انجام داده است که می توان به تولید صنعتی انواع برگر ماهی، فینگر ماهی، بستنی ماهی، کوفته ماهی، اسنک ماهی، اشترودل ماهی و... ۲۰ محصول دیگر اشاره کرد.
همچنین از جمله دستاوردهای این موسسه درصنعت آبزیان، دانش فنی تولید فیش برگر و فیش فینگر از کپور نقره ای، فناوری تولید کنسرو و سوخاری کوفته، از گوشت چرخ شده ماهی کپور نقره ای، فناوری تولید سوسیس غنی شده از گوشت ماهی پرورشی کپور نقره ای، دانش فنی تولید اسنک حجمی شده از ترکیب ذرت و ماهی و...هستند.
نقش دریا در توسعه فناوری زیستی
از سوی دیگر تولیـد فرآورده های بیولوژیک از منابع آبی ماننـد ترکیبـات دارویـی می توانـد تأثیر مهمـی در تأمین این نوع ترکیبات مورد نیاز داشـته باشـد. یکـی از اهـداف زیسـت فناوری دریایـی، ابداع روش هایـی به منظور تولیـد فرآورده های جدید دارویی از جانـداران دریایی اسـت یعنـی فرآورده هایـی کـه به حفظ سـلامت و درمـان کمک کند.
دکتر علی اصغر خانی پور، رئیس پژوهشکده آبزی پروری آب های داخلی وابسته به موسسه تحقیقات علوم شیلاتی کشور اظهار داشت: تاکنون ۲۰ فراورده نوین در صنعت آبزیان در این موسسه به تولید صنعتی رسیده است که همین موضوع می تواند انقلابی در صنعت آبزیان ایجاد کند.
خانی پور با بیان اینکه متاسفانه یک حلقه مفقوده بین مراکز علمی، دانشگاهی و پژوهشی با بخش اجرا در صنایع مختلف وجود دارد، گفت: کانون هماهنگی دانش، صنعت و بازار شیلات و آبزی پروری در معاونت علمی و فناوری تشکیل شده است تا ارتباط بین تحقیقات تا بازار را به خوبی برقرار کند.
وی با تاکید بر نتیجه بخش بودن مقوله دانش بنیانی در کشور گفت: مالزی از جمله کشورهایی بود که در یک دهه توانسته بر پایه دانش و شرکت های دانش بنیان گام بردارد؛ از این رو نباید انتظار داشته باشیم که نتیجه تحقیقات چه در صنعت ابزیان چه در صنایع دیگر در یکی دو سال آینده به نتیجه برسد.
موجودات دریایی منبع تولید دارو
خانی پور در ادامه اظهار داشت: تا چندین سال گذشته از محصولات در صنعت آبزیان به عنوان غذاهایی بر پایه سلامت یاد می کردند زیرا آبزیان سرشار از امگا ۳، و منبع غنی از اسیدهای چرب هستند اما اکنون به این صنعت با دیدگاه دارویی نگریسته می شود به دلیل اینکه می توان با تولید دارو از آبزیان گامی در راستای سلامتی انسان ها برداشت.
وی با بیان اینکه تولید داروهای قلبی و عروقی از آبزیان نیز مورد توجه محققان کشور قرار گرفته است، افزود: همچنین ما توانسته ایم پروژه ای در موسسه تحقیقات شیلاتی کشور تحت عنوان «خالص سازی روغن ماهی با هدف تولید سافت ژل از ماهی کلیکا» آغاز کنیم.
رئیس پژوهشکده آبزی پروری آب های داخلی با بیان اینکه در حال حاضر این روغن مصرف انسانی ندارد، گفت: در حال حاضر موفق شدیم به صورت آزمایشگاهی در یک پروسه تحقیقاتی به تکنیک تولید روغن خالص سازی شده مصرف انسانی دست پیدا کنیم. این روغن با ارزش غذایی و دارویی می تواند در تولید سافت ژل استفاده شود؛ این موضوع در مرحله ثبت اختراع است. تاکنون امریکا، شیلی، نروژ، فرانسه و هند توانسته اند این طرح را انجام دهند.
وی در ادامه با تاکید بر اینکه این تحقیقات، یک نمونه از پروژه های داخلی است که در صنعت آبزیان انجام می گیرد، اظهار داشت: در واقع همین تحقیقات و پروژه ها هستند که می تواند ما را به هدف اصلی که مورد تایید و تاکید مقام معظم رهبری است نزدیک کند؛ امیدواریم که بتوانیم با به نتیجه رساندن این تحقیقات تحقق اقتصاد مقاومتی و دانش بنیان را شاهد باشیم.
به گفته وی، بنابراین، تولید فرآورده های بیولوژیک از آبزیان مانند ترکیبات دارویی می تواند تأثیر مهمی در تأمین این نوع ترکیبات مورد نیاز داشته باشد.
تاثیرات مهم آبزیان در زندگی
مهم ترین آثار استفاده از دستاوردهای شیلات و آبزی پروری در بخش دارویی می تواند توسعه دانش زیست فناوری در کشور، تولید ثروت برای کشور، کاهش واردات ترکیبات دارویی، ایجاد اشتغال، بهره برداری بهینه از سایر آبزیان، کاهش مصرف مواد شیمیایی و حفظ محیط زیست و همچنین توسعه شرکتهای دانش بنیان باشد.
همچنین پرداختن به حوزه آبزیان می تواند منجر به افزایـش مـصرف سـرانه آبزیـان از طریق وارد کـردن برخی منابع جدید مانند ریز جلبکهـا به سـبد غذایـی مردم، ایجاد اشتغال برای تولید و پرورش منابع غذایی خاص، ایجاد شرکتهای دانش بنیان جدید، افزایش تنوع غذایی و دسترسی بیشتر به مواد غذایی دریایی شود.
.
