تنبیه راهی برای کسب آرامش؟
در اغلب نمونهها، اگر والدین بر روی احساسات خود دقیق شوند، میتوانند متوجه تجربهٔ احساسی غیرمنتظرهٔ بعد از هر بار تنبیه فرزندشان شوند. در واقع پیش از آغاز احساس گناه در والدین، احساسی کاملاً متفاوت با آن تجربه میشود: احساس خلاصی بعد از انتقام! اما دلیل آن چیست؟ آیا والدینی که اینگونه هستند، افرادی سنگدل و خشونتطلب هستند که از آزار فرزند خود لذت میبرند؟ یا این امر واکنشی طبیعی است؟ واقعیت این است که والدینی که دست به تنبیه فرزند خود میزنند، لزوماً آدمهایی سنگدل و بدطینت نیستند. گاهی آنها حتی بسیار دلسوزتر از دیگران هستند. شاید با خود فکر کنید پس برای چه فرزندانشان تنبیه میکنند؟
برای پاسخ به این سؤال میتوانیم به چند نکته اشاره کنیم:
این والدین زمانی که تحت فشار زیاد بوده و تنش بالایی دارند و رفتارهای ناشایست فرزندشان نیز آنها را کلافه میکند، بیشتر دست به تنبیه میزنند، چرا که تنبیه ممکن است برای زمانی کوتاه احساس انتقامگرفتن را در آنها ارضا کرده و حس رضایت ایجاد کند.
در بسیاری از مواقع قبل از اینکه والدین متوجه شوند که دارند چه میکنند، متوجه میشوند که دست روی فرزندشان بلند کرده یا فحش و ناسزا نثار او کردهاند، چرا که آنها به دنبال خلاصی از عصبانیت شدیدی بودهاند که فشار زیادی را به آنها تحمیل میکرده است.
در آن لحظاتی که آنها تحت فشار شدید بوده و میخواهند در همان لحظه واکنشی به رفتار ناشایست فرزندشان نشان دهند، اولین چیزی که به ذهنشان میرسد همینگونه رفتارهاست.
به نظر میرسد که اگر بتوانیم در این سه بخش مدیریت بهتری بر روی خودمان داشته باشیم، احتمال تنبیه و بدرفتاری با فرزندمان را نیز تا حدّ زیادی کاهش دادهایم.
اگر در کودکی سابقهٔ کتکخوردن، ناسزاشنیدن یا تحقیر از سوی والدین خود را دارید، از این تجارب ناخوشایند بهعنوان فرصتی ویژه بهره بگیرید! چرا که شما بهتر از هر کسی میتوانید حال بد فرزندتان را بعد از شنیدن چند ناسزا یا کتکخوردن درک کنید.
مواظب فشارهای زندگی باشید
اگر شما سر موضوعات دیگر تحت فشار باشید، احتمال بیشتری دارد که زودتر از کوره در بروید و به طور بیجا سر فرزندتان داد بزنید یا دست روی او بلند کنید؛ چرا که تحمل همهٔ ما محدود است.
درست است که بسیاری از مسائلی که سطح تنش را در زندگی شما افزایش میدهند در اختیار شما نیستند؛ اما حداقل کاری که میتوانید انجام دهید این است که برای کاهش تنش و استرس در برنامهٔ روزمرهٔ خود زمانی را در نظر بگیرید. بسیاری از والدین هیچ برنامهٔ منظم تفریحی یا آرامشبخشی را برای خود تعریف نکردهاند و همین نیز باعث میشود استرس و تنش آنها به شدت افزایش یابد و به راحتی با دیدن اشتباههای فرزند از کوره در بروند و در نتیجه احتمال بدرفتاری آنها نیز افزایش مییابد؛ البته تا صحبت از برنامهٔ تفریحی میشود، بسیاری از افراد از کمبود وقت و البته بالابودن هزینهها شکایت میکنند. همهٔ این حرفها درست است؛ اما باور کنید هنوز هم فعالیتهایی هستند که با هزینهٔ پایین میتوانند به ما کمک کنند تا سطح تنش را در خودمان کم کنیم، کارهایی مانند کاشتن چند گل در یک گلدان و صرف وقت هر روزه برای آنها، نوشیدن یک لیوان چای همراه با گوشدادن به نوایی آرام مانند صدای پرندگان یا صدای آب ضبطشده، آمادهکردن فضایی برای غذای پرندگان در پشت پنجره و تماشای آنها، برنامهٔ پیادهروی در پارک یا کوه در آخر هفته یا حتی برنامهریزی برای یک دوش آب گرم. یادتان باشد اینکه شما کاری را به این نیت انجام دهید که تنش خود را کم میکنید، ممکن است به شما کمک کند تا احساس بهتری داشته باشید و البته واکنشهای انفجاری و تکانشی شما کاهش پیدا میکند؛ چراکه شما به صورت غیرمستقیم به خود این پیغام را دادهاید که فرد مهم و ارزشمندی هستید و البته چه چیزی بیشتر از این ممکن است در این روزهای پرتنش حال شما را بهتر کند!
برای خود زمان بخرید
بسیاری از والدین هنوز نمیدانند چهطور میتوانند در اوج عصبانیت خود را آرام کنند. در واقع در این گروه از والدین، تنبیه فرزندان روشی برای انتقامگرفتن و البته آرامشدن محسوب میشود و کوتاهترین راهی است که ممکن است به آنها کمک کند تا دوباره آرام شوند.
همهٔ ما در زندگی تحت فشارهای مختلف هستیم و عصبانیشدن مسئلهای طبیعی است؛ اما اگر لیستی از کارهایی تهیه کنید که ممکن است در زمانی کوتاه شما را تا حدّی آرام کند و از آن لیست در زمان عصبانیت بهره بگیرید، میتوانید تا حدّ زیادی مانع تکرار رفتارهای آسیبزننده به فرزندتان شوید، کارهایی مثل رفتن داخل اتاق و نگاه به تابلوی زیبایی که در آنجا دارید، نوشیدن آب، رفتن داخل بالکن برای چندثانیه، بستن چشمها و شمردن تا پنج. یادتان باشد یکی از فواید مهم انجام چنین کارهایی، خرید زمان برای شماست. در واقع شما با انجام کارهایی که ممکن است تنها کمی به شما آرامش بدهد، بین احساس عصبانیت شدید خود و انجام واکنش به قدر چند ثانیه فاصله میاندازید، چند ثانیهای که در بسیاری از مواقع ممکن است به شما کمک کند تا گزینهٔ بهتری را جایگزین تنبیه بدنی کنید.
در واقع بسیاری از رفتارهای تنبیهی والدین نه برنامهریزیشده که به صورت انفجاری و ناگهانی است. این بیشتر در افرادی دیده میشود که خود تجربهٔ تنبیهشدن در کودکی را داشتهاند. در واقع در ذهن آنها تنبیه یک گزینه محسوب میشود، هر چند خود در گذشته از آن آسیب دیدهاند. در واقع به صورت خودکار در ذهن این افراد، روش تربیتی تنبیه بدنی یا تحقیر کلامی، روشی با اولویت بالاست.
در زمان آرامش لیستی از فعالیتهای جایگزین برای کاهش رفتارهای ناشایست فرزندتان و البته در کنار آن، لیستی برای تقویت رفتارهای شایستهٔ فرزندتان تهیه کنید. این لیست را حتماً جایی یادداشت کنید که بتوانید هر روز آن را ببینید. با کمک این لیست شما میتوانید دربارهٔ واکنشهای احتمالی در برابر رفتارهای ناشایست فرزندتان برنامهریزی قبلی داشته باشید و حتی با او در این باره صحبت کنید. به عنوان مثال در صورت تکرارِ پرتکردن وسایل، لازم است به مدت یکدقیقه روی صندلی در سکوت کامل بنشیند یا در صورت خرابکردن وسیلهای در خانه از روی بیمبالاتی و استفاده غلط، از پول توجیبی او برای تعمیر یا خرید دوبارهٔ آن استفاده کنید. مزیت مهم صحبت با فرزند در چنین مواقعی این است که میتوانید به او نشان دهید که محرومیتهای او ناشی از انتخاب اوست و این موضوع لجبازی را در او کاهش خواهد داد.
نکتهٔ آخر اینکه اگر در کودکی سابقهٔ کتکخوردن، ناسزاشنیدن یا تحقیر از سوی والدین خود را دارید، از این تجارب ناخوشایند بهعنوان فرصتی ویژه بهره بگیرید! چرا که شما بهتر از هر کسی میتوانید حال بد فرزندتان را بعد از شنیدن چند ناسزا یا کتکخوردن درک کنید و البته از این موضوع برای تقویت انگیزهٔ خود در پایاندادن به پرخاشگریتان بهره بگیرید.
حضرت ایوب چگونه همسرش را تنبیه کرد؟
تنبیه همسر حضرت ایوب ، حضرت ایوب چگونه همسرش را تنبیه کرد؟
در سوره ص آمده است که به حضرت ایوب امر شد تا همسر خود را با یک دسته شاخه نازک بزند.
حضرت ایوب، سوگندی خورده بود و نباید قسم خودش را میشکست.
در آیه 44 سوره ص داستان سوگند خوردن ایوب و زدن همسرش را با برگ ریحان ذکر میشود
و در این آیه امر میشود که همسرت را با چوب نازک، بزن. دلیل آن اینگونه عنوان شده است:
خداوند نقل میکند که به حضرت ایوب پیامبر (علیه السلام) دستور داده
که یک دسته چوب نازک و کوچک بگیرد و با آن، به همسرش بزند تا بدین وسیله، با قسم خودش، مخالفت نکرده باشد.
«وَخُذْ بِیَدِکَ ضِغْثًا فَاضْرِب بِّهِ وَلَا تَحْنَثْ إِنَّا وَجَدْنَاهُ صَابِرًا نِعْمَ الْعَبْدُ إِنَّهُ أَوَّابٌ»
«ضغث» (بر وزن حرص) به معنى دستهاى از چوبهاى نازک
ساقه گندم و جو و یا رشتههاى خوشه خرما و یا دسته گل و مانند آن است.
در این که تخلف همسر ایوب که طبق روایتى نامش «لیا» دختر یعقوب بود، چه بوده است؟ باز در میان مفسران گفتگو است.
از ابن عباس مفسر معروف نقل شده که شیطان (یا شیطان صفتى) به صورت طبیعى بر همسرش ظاهر شد گفت
من شوهر تو را معالجه مىکنم تنها به این شرط که وقتى بهبودى یافت به من بگوید تنها عامل بهبودیش من بوده ام،
و هیچ مزد دیگرى نمیخواهم! همسرش که از ادامه بیمارى شوهر سخت ناراحت بود پذیرفت
و این پیشنهاد را به ایوب کرد، ایوب که متوجه دام شیطان بود سخت برآشفت و سوگندى یاد کرد همسرش را تنبیه کند.
بعضى دیگر گفته اند ایوب او را دنبال انجام کارى فرستاد، و او دیر کرد،
او که از بیمارى رنج میبرد سخت ناراحت شد و چنان سوگندى یاد کرد.
ولى به هر حال اگر او از یک نظر مستحق چنین کیفرى بوده، از نظر وفاداریش
در طول خدمت و پرستارى استحقاق چنان عفوى را نیز داشته است. درست است
که زدن یک دسته ساقه گندم یا چوبهاى خوشه خرما مصداق واقعى سوگند او نبوده است،
ولى براى حفظ احترام نام خدا و عدم اشاعه قانونشکنى او این کار را انجام داد.
1. منبع: مکارم و همکاران، تفسیر نمونه، ج 19، ص 299 ـ 300
باشگاه خبرنگاران جوان
اگر از نظر کودک آن کار ارزش داشته باشد، او آن را انجام خواهد داد ولو اینکه میداند تنبیه بدنی خواهد شد. اما اگر به جای تنبیه بدنی، شما یکی از مزایا را از فرزندتان بگیرید، او به بالا رفتن هزینه اعمالش پی خواهد برد و از انجام دوباره آن عمل پرهیز خواهد کرد. به فرزندتان بگویید که اگر او رفتار خود را اصلاح کند، مزایا دوباره به او باز خواهند گشت.
نادیده گرفتن
گاه
علت کتک زدن از سوی والدین، اذیت و عصبانی شدن آنها از رفتار فرزندشان
است. اما توجه داشته باشید که در چنین مواقعی، نادیده گرفتن موثرتر از
عکسالعمل نشان دادن است. نادیده گرفتن برخی رفتارهای غلط کوچک اشکالی
ندارد.گاه واکنش در برابر این رفتارها موجب تشدید آنها خواهد شد. البته این
بدین معنا نیست که شما نباید در قبال رفتارهای خطرناک فرزندتان
عکسالعملی نشان دهید. اما لازم نیست که به هر رفتاری که فرزندتان برای
جلب توجه انجام میدهد توجه کنید.
اگر کودک تلاش میکند با بهانه گیری و جیغ و فریاد توجه شما را به خود جلب کند، به او توجه نکنید. در عوض بعد از چند دقیقه به او توضیح دهید که او میتواند خواستههای خود را به شما بگوید و شما حرفهای او را میشنوید.
آموزش مهارتهای جدید
یکی
از مشکلات کتک زدن این است که مهارتهای جدیدی به کودک آموزش نمیدهد.
برای مثال اگر فرزند شما خواهر یا برادر کوچکش را کتک زد و شما نیز متعاقبا
او را کتک زدید، مهارت حل مسئله را به او یاد ندادهاید.
کودکان باید از همان دوران کودکی برخی مهارتهای پایه نظیر مهارت حل مسئله و کنترل احساسات را فرا بگیرند. اگر این مهارتها از جانب والدین به کودک آموزش داده شود، بسیاری از سوء رفتارها از بین خواهد رفت.
پاداش
به
جای اینکه فرزندتان را به خاطر یک رفتار بد کتک بزنید، به او برای
رفتارهای خوبش پاداش دهید. تقویت رفتارهای خوب، رفتارهای بد را سریعتر از
بین میبرد.
میتوانید هرازگاهی فرزندتان را با پاداشی غافلگیر کنید تا بدین وسیله انگیزه او در اصلاح رفتارهایش افزایش یابد. پاداش باعث میشود کودک بر رفتارهایی که باید انجام دهد تمرکز کند نه رفتاری که موجب کتک خوردن او میشود.
تعریف و تمجید
به
رفتارهای مثبت فرزندتان در طول روز دقت کنید. با دیدن هر یک از آنها، از
فرزندتان تعریف و تمجید کنید. برای مثال اگر او در حال بازی مسالمتآمیز
با خواهر یا برادرش است، این نکته را به او بگویید و از او تشکر کنید.
توجه خود را بر رفتارهای مثبت او متمرکز کنید. بدین ترتیب رابطهای مثبت
بین شما و فرزندتان شکل خواهد گرفت و کودک نیز برای تکرار رفتارهای خوبش
تلاش بیشتری خواهد کرد.
بیتوته
شادمانی در طفل خردسال نمایانگر فزونی خرد و اندیشه او در بزرگسالی اســت
رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و آله:
«عرامة الصبیّ فی صغره زیادة فی عقله فی کبره»اما موتی (MOTI) با همه اینها متفاوت اسـت.
موتی گجتی هوشمند اسـت که بر اساس ویژگیهای روانشناختی انسان و شکل گیری عادت در ذهن طراحی شده اسـت. سازندگان این گجت بر این باورند که موتی میتواند روند شکل گیری عادتهای سازنده برای کاربر را به شکل قابل توجهی تسهیل کند. موتی به این صورت کار میکند که ابتدا باید یک یا چند عادت مشخص که دوست داریم در زندگی داشته باشیم را از طریق اپلیکیشن اختصاصی این گجت برایش تعریف کنیم. برای نمونه فرض کنیم قصد داریم ورزش را حتما در برنامه روزانه خود داشته باشیم. نکته مهم اینجاست که فعالیت مورد نظر نباید وقت زیادی بگیرد و قابل انجام نیز باشد. به این ترتیب هر بار که از کنار موتی رد میشویم، این دستگاه از طریق نور صفحه یا صداهای خاصی که ایجاد میکند، انجام آن فعالیت مشخص را به ما یادآور میشود. به محض این که انجام آن کار (در اینجا ورزش روزانه) به اتمام رسید، میتوانیم صفحه موتی را فشار دهیم. بلافاصله موتی یک صدای جالب و بامزه ایجاد میکند که برای کاربر جذاب اسـت.
چرخه شکلگیری یک عادت دارای سه مولفه اصلی یعنی محرک، رویه و پاداش اسـت. در اینجا یادآوری موتی نقش محرک را دارد. سپس وارد مرحله دوم یعنی رویه میشویم که همان انجام کار مورد نظر اسـت. در مرحله سوم موتی با یک صدا یا پیغام بامزه به ما پاداش میدهد. هر قدر این چرخه بیشتر و بیشتر به انجام برسد، عادت بیشتر در ذهنمان تثبیت خواهد شد. یکی از موارد مهم در این چرخه، متغیر بودن پاداش اسـت. این نکته در طراحی موتی رعایت شده اسـت. این گجت هر بار یک صدا یا پیام متفاوت و امیدبخش به کاربر میدهد و به این ترتیب پاداش داده شده همواره دارای تنوع خواهد بود. موتی به سبب انجام ندادن کاری که به ما یادآوری میکند، از دستمان ناراحت و عصبانی هم میشود. یکی دیگر از قابلیتهای موتی این اسـت که اطلاعات مربوط به انجام عادتهای تعریف شده را مورد بررسی و پردازش قرار داده و روند پیشرفت در تثبیت عادت مورد نظر را به کاربر نشان میدهد.
منبع: kickstarter.com
صالح سپهریفر
جامجم
شادمانی در طفل خردسال نمایانگر فزونی خرد و اندیشه او در بزرگسالی اســت
رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و آله:
«عرامة الصبیّ فی صغره زیادة فی عقله فی کبره»توصیف مهارت:
در تنبیه بدنی والدین نباید بیشتر از سه بار با کف دست محکم و مختصر روی کفلهای کودکشان بزنند.توجیه منطقی در مورد عدم کاربرد تنبیه بدنی:
برخلاف سایر مهارتهایی که در آموزش به والدین مطرح نمودیم، نمیتوانیم مطالعهای را ذکر کنیم که تنبیه بدنی را توصیه کرده باشد. برای مرور کامل پژوهشهای مربوط به اثرات تنبیه بدنی، خواننده را به پاترسون (1982) که بررسی جامعی در زمینه نوشتههای پژوهشی مربوط به این موضوع انجام داده اســت ارجاع میدهیم. وی در بررسی خودش زمینهیابی انجام شده توسط استارک (4) و انوی (5) (1970) را مطرح نموده که نشان میدهد 84 درصد والدین آمریکایی کودکانشان را تنبیه بدنی میکنند. این دادهها بیانگر نیاز به راهنماییهایی در زمینه تنبیه بدنی اســت تا به والدینی که از آن استفاده میکنند کمک شود تا از کاربرد آن اجتناب کنند. قبل از ارائه راهنماییهای مربوط به تنبیه بدنی، ما در اینجا توجیه تخصصی عدم استفادهی والدین از این روش را اگرچه از لحاظ شخصی دارای سوگیری اســت، مطرح میکنیم.دلایل متوسل شدن به تنبیه بدنی:
بعد از این که دلایل منطقی خودمان در مورد عدم استفاده از تنبیه بدنی را بررسی نمودیم، ما واقعیت تنبیه بدنی و ماهیت آن را با والدین در میان میگذاریم هرچند که به شدت با آن مخالفیم. میدانیم که برخی از والدین از تنبیه بدنی استفاده میکنند. به منظور کمک به تصمیمگیری این والدین در این زمینه که تنبیه بدنی بکنند یا نه، به چند نکته اشاره میکنیم که ممکن اســت در توجیه این روش انضباطی به کارمان آید.کاربرد تنبیه بدنی
ما تلاش کردهایم کاملاً روشن کنیم که تنبیه بدنی به جای این که مشکلات را حل کند احتمالاً مشکلات بیشتری به وجود میآورد. هر دو طرف آشفته و ناراحت میشوند، کودکان ممکن اســت یاد بگیرند که از والدینشان دوری کنند، آنها ممکن اســت همچنین یاد بگیرند که بهترین روش حل و فصل مشکلات خشونت فیزیکی اســت. هنگامی که کودکان بزرگتر میشوند تنبیه بدنی دیگر اثربخشی خود را از دست میدهد و اگر به طور مکرر مورد استفاده قرار گیرد تنبیه بدنی شدیدتری را ایجاب میکند. ترکیب شش مهارت دیگر برای جلوگیری از مشکلات و آموزش رفتار مطلوب نسبت به تنبیه بدنی مؤثرتر اســت. به منظور برطرف کردن مشکلات، والدین میتوانند ترکیب تحسین القایی، بیتوجهی، محروم کردن، یا حذف پاداشها و امتیازها را با تحسین و توجه و پاداشها و امتیازها مورد استفاده قرار دهند.پینوشتها:
1. Sears.
2. Macoby.
3. Levin.
4. Stark.
5. Envoy.
بدیهی اســت سرشت ناشی از وراثت چندان قابل تغییر نیست و عامل مهم و تأثیرگذار در شکل دهی غیرارثی شخصیت هرکس، تربیت و عوامل محیطی هستند.
ثریا منزوی کجیدی، روانشناس در خصوص این دو ابزار مهم تربیتی یعنی تشویق و تنبیه که نقش بسزایی در تربیت دارد میگوید: نسبت تنبیه به تشویق باید 20 به 80 باشد. یعنی فقط در 20 درصد موارد از تنبیه استفاده شود و در 80 درصد موارد، از ابزار مفید و مؤثر تشویق استفاده کنید. در ضمن بهتر اســت تنبیه، مرتبط با موضوع و بیشتر بهصورت حذف موقت امکانات باشد.
کودک باید ناخرسندی والد از تنبیه خود را ببیند و متوجه آن شود، همچنین ناخرسندی والد از رفتار نامناسب خود را درک کند. لیکن نکته مهم اینجاست که کودک دقیقاً درک کند که والد کاملاً بیقید و شرط او را دوست دارد و برخلاف میل باطنی اش و صرفاً جهت اصلاح رفتار او، مجبور اســت او را تنبیه کند.
تنبیه، مقدم اســت یا تشویق؟
به گفته این روانشناس، در 80 درصد موارد، قبل از اینکه کار به تنبیه برسد، میتوانید و باید از تشویق استفاده کنید. بسیار بجاست که تشویق بدون فاصله زمانی انجام شود. از تشویقهای بسیار مناسب که هم توسط والدین و هم توسط اطرافیان کودک بهکار گرفته میشود میتوان به تأیید اجتماعی اشاره کرد.
تأیید اجتماعی یک تشویق قوی و ارزشمند اســت که «رفتار مورد تأیید قرار گرفته» را بخوبی تقویت و تکرارپذیر میکند و باعث تکرار آن رفتار از جانب کودک خواهد شد، بکارگیری این ابزار بسیار مناسب، در تربیت کودک باید با دقت و آگاهی کامل صورت پذیرد. این ابزار، کاملاً حساس و شبیه سلاح تیز و دو لبه اســت. تأیید اجتماعی همان چاقوی تیز آشپزخانه اســت که یا در آشپزخانه بهراحتی گوشت را خرد میکند یا در صورت مراقب نبودن و استفاده ناصحیح از آن، دست آشپز را بشدت مجروح میکند.
بهطور مثال اگر فرزندتان به همراه شما به نماز ایستاد و با همان حالات و حرکات بچگانه خود، نماز را به پایان رساند، میتوانید پس از پایان نماز با او یک خوش و بش صمیمانه کرده و اورا مورد توجه ویژه قراردهید. ضمن اینکه در جمع هایی که میدانید دوست دارد، این کار او را به نحوی زیبا و خوشایند برای جمع تعریف کنید و مطمئن باشید که این امر خیلی بیشتر از تشویق مادی مؤثر خواهد بود.
تأثیر شگرف تأیید اجتماعی چنان اســت که در مواردی مانند مثال فوق، استفاده از روش تأیید اجتماعی بسیار مؤثرتر از تشویق مادی عمل خواهد کرد. البته قابل ذکر اســت که درصورت تمایل به تشویق مادی، این تشویق بهصورت غیر منتظره و بدون اطلاع قبلی انجام شود.
اما در چه مواقعی ابزار تأیید و تشویق نتیجه معکوس خواهد داشت ؟این روانشناس در پاسخ به پرسش مذکور بیان میکند: در صورتی که با درنظر نگرفتن نامناسب بودن رفتار کودک و بهخاطر خوش آمد و احیاناً تفریح و خنده خود و اطرافیان، رفتار کودک را در جمع مورد تأیید قرار دهید، نتیجه عکس خواهید گرفت. اینجاست که با دستان خود، آسیبهای روانی و شخصیتی ناخواستهای را به فرزند دلبندتان وارد میکنید، در این خصوص رفتار کودک «تأیید اجتماعی» را کسب کرده، کودک گمان خواهد کرد که رفتارش مناسب بوده و با دریافت این تأیید، رفتار نامناسب خود را تکرار خواهد کرد.
آسیبهای تشویق و تنبیه نابجا
کودکی که در نتیجه تشویق نابجا رفتاری را در جایی غلط از خود بروز داده، بر خلاف انتظارش ممکن اســت با انواع برخوردهای نابجا از جمله پرخاش والدین مواجه شود.
منزوی کجیدی با بیان اینکه کودک انتظار برخوردی پرخاش گونه از والدینش نداشته، دچار تضاد و دوگانگی شخصیتی در قبال این رفتار خود میگردد و با استفاده ناصحیح بزرگترها از ابزار «تأیید اجتماعی» در معرض دو آسیب جدی روانی قرار میگیرد:
کودک به علت تشویق و تأیید نابجای اولیه، رفتار ناپسند را بهعنوان رفتار خوب در خود تقویت و تثبیت مینماید و بدتر از آن، اینکه با عدم تأیید در مراحل بعد، نسبت به آن رفتار دچار تضاد و دوگانگی میشود.
شاید بدترین و بیشترین آسیب وقتی به فرزندتان وارد میشود که در سنین نوجوانی باشد. زیرا بر اساس نظریه اریکسون، دانشمند و روانشناس مشهور، فرزندان در سن نوجوانی در مرحله هویتیابی هستند و با رفتار و تأییدات نابجا، بهجای کمک به آنان در جهت هویت یابی، آنان را دچار سردرگمی هویتی خواهید کرد و بدین ترتیب، پایههای سردرگمی شخصیتی فرزندان را بنا خواهید نهاد.
روش های مختلفی برای جایگزینی تنبیه بدنی وجود دارد، از جمله:
گرفتن مزایا
کتک
زدن یک حرکت آنی اســت اما گرفتن مزایا از کودک تاثیر گذارتر اســت و آثار
بلند مدتتری دارد. یکی از مسائلی که والدین پس از مدتی با آن مواجه خواهند
شد، ارزیابی سود و زیان کتک خوردن توسط فرزندشان اســت. بدین معنا که کودک
محاسبه میکند که اگر فلان کار بد را انجام دهد، مادرش یک سیلی به صورت او
خواهد زد. حال آیا انجام آن کار ارزش یک سیلی خوردن را دارد؟
اگر از نظر کودک آن کار ارزش داشته باشد، او آن را انجام خواهد داد ولو اینکه میداند تنبیه بدنی خواهد شد. اما اگر به جای تنبیه بدنی، شما یکی از مزایا را از فرزندتان بگیرید، او به بالا رفتن هزینه اعمالش پی خواهد برد و از انجام دوباره آن عمل پرهیز خواهد کرد. به فرزندتان بگویید که اگر او رفتار خود را اصلاح کند، مزایا دوباره به او باز خواهند گشت.
نادیده گرفتن
گاه
علت کتک زدن از سوی والدین، اذیت و عصبانی شدن آنها از رفتار فرزندشان
اســت. اما توجه داشته باشید که در چنین مواقعی، نادیده گرفتن موثرتر از
عکسالعمل نشان دادن اســت. نادیده گرفتن برخی رفتارهای غلط کوچک اشکالی
ندارد.گاه واکنش در برابر این رفتارها موجب تشدید آنها خواهد شد. البته این
بدین معنا نیست که شما نباید در قبال رفتارهای خطرناک فرزندتان عکسالعملی
نشان دهید. اما لازم نیست که به هر رفتاری که فرزندتان برای جلب توجه
انجام میدهد توجه کنید.
اگر کودک تلاش میکند با بهانه گیری و جیغ و فریاد توجه شما را به خود جلب کند، به او توجه نکنید. در عوض بعد از چند دقیقه به او توضیح دهید که او میتواند خواستههای خود را به شما بگوید و شما حرفهای او را میشنوید.
آموزش مهارتهای جدید
یکی
از مشکلات کتک زدن این اســت که مهارتهای جدیدی به کودک آموزش نمی دهد.
برای مثال اگر فرزند شما خواهر یا برادر کوچکش را کتک زد و شما نیز متعاقبا
او را کتک زدید، مهارت حل مسئله را به او یاد ندادهاید.
کودکان باید از همان دوران کودکی برخی مهارتهای پایه نظیر مهارت حل مسئله و کنترل احساسات را فرا بگیرند. اگر این مهارتها از جانب والدین به کودک آموزش داده شود، بسیاری از سوء رفتارها از بین خواهد رفت.
گاه علت کتک زدن از سوی والدین، اذیت و عصبانی شدن آنها از رفتار فرزندشان اســت
پاداش
به
جای اینکه فرزندتان را به خاطر یک رفتار بد کتک بزنید، به او برای
رفتارهای خوبش پاداش دهید. تقویت رفتارهای خوب، رفتارهای بد را سریعتر از
بین میبرد.
میتوانید هرازگاهی فرزندتان را با پاداشی غافلگیر کنید تا بدین وسیله انگیزه او در اصلاح رفتارهایش افزایش یابد. پاداش باعث میشود کودک بر رفتارهایی که باید انجام دهد تمرکز کند نه رفتاری که موجب کتک خوردن او میشود.
تعریف و تمجید
به
رفتارهای مثبت فرزندتان در طول روز دقت کنید. با دیدن هر یک از آنها، از
فرزندتان تعریف و تمجید کنید. برای مثال اگر او در حال بازی مسالمتآمیز با
خواهر یا برادرش اســت، این نکته را به او بگویید و از او تشکر کنید. توجه
خود را بر رفتارهای مثبت او متمرکز کنید. بدین ترتیب رابطهای مثبت بین شما
و فرزندتان شکل خواهد گرفت و کودک نیز برای تکرار رفتارهای خوبش تلاش
بیشتری خواهد کرد.